آلاینده «ازن» با هوای بهاری تهران چه کرد

فرشید باباخانی معاون فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره گفت: گاز ازن از ترکیب ۳اتم اکسیژن ایجاد می‌شود و یک اکسید قوی کننده است. ازن موجود در سطح زمین برای سلامتی انسان، جانوران و گیاهان مضر است و از آن به‌عنوان آلاینده یاد می‌شود. این گاز به‌طور مستقیم در هوا منتشر نمی‌شود بلکه توسط واکنش‌های شیمیایی بین اکسید‌های نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می‌شود، بنابراین وجود گاز‌های آلاینده اولیه و همچنین آفتابی بودن هوا، شرایط را برای انجام واکنش‌های تولید گاز ازن سوق می‌دهد.

به گفته این کارشناس ارشد شرکت، تنفس ازن می‌تواند انواع مشکلات سلامتی ازجمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه، عفونت ریه، کاهش عملکرد ریه، التهاب جدار ریه‌ها را موجب شود. این آلاینده در تشدید بیماری‌های برونشیت، آمفیزم (نوعی بیماری ریوی است که منجر به از بین رفتن خاصیت ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیواره آلوئول‌های ریه میشود) و آسم مؤثر است. قرار گرفتن در معرض ازن به‌طور مکرر و طولانی مدت ممکن است باعث ایجاد زخم دائم در بافت ریه و همین‌طور سرطان ریه شود. در مواجهه با ازن، کودکان در معرض بیشترین خطر هستند، زیرا ریه‌های آن‌ها هنوز در حال رشد و تکامل بوده و معمولاً فعالیت آن‌ها در خارج از منزل، درزمانی که سطح ازن بالا است، زیاد است.

مقایسه وضعیت شاخص کیفیت هوا طی سه‌ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد طی این بازه زمانی تعداد روز‌های فراتر از حد مجاز در سال ۱۳۹۷ بیشتر از سال گذشته بوده و ۱۰روز از روز‌های ناسالم برای گروه‌های حساس این سال به لحاظ آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون (عموماً به دلیل وقوع پدیده گرد و غبار) و ۴ روز نیز به لحاظ آلاینده ازن (افزایش تشعشع نور خورشید و بازه میدان دید ناشی از کاهش ذرات معلق) رخ‌داده است. این در حالی است که در تمامی روز‌های آلوده فصل بهار سال گذشته (۹ روز) آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، فراتر از حد مجاز بوده و وضعیت آلاینده ازن در شرایط مطلوب قرار داشته است.

به گفته باباخانی، روز‌های آلوده به لحاظ آلاینده ازن طی سال جاری همگی در خردادماه و طی روز‌های ۹، ۱۵، ۱۹ و ۲۶ ماه رخ داده و میانگین شاخص کیفیت هوا در شهر تهران طی این روز‌ها به ترتیب ۱۱۵، ۱۰۵، ۱۲۲ و ۱۱۷ بوده است. درحالی‌که در این بازه زمانی وضعیت شاخص آلاینده PM ۲.۵ و سایر آلاینده‌ها در وضعیت مطلوب قرار داشته است. در روز ۱۹ خرداد با افزایش تشعشع نور خورشید، واکنش‌های شیمیایی تولید آلاینده ازن بیشتر رخ داده و بیشترین میزان غلظت در حدود ساعات ۱۳ تا ۱۶ با کاهش تابش نور خورشید غلظت این آلاینده کاهش چشمگیری را نشان داد.

معاون فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در ادامه درباره وضعیت ازن در بهار دو سال اخیر گفت: وضعیت شاخص دو آلاینده ازن و ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در روز‌های مختلف فصل بهار سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ هرچه به روز‌های گرم نزدیک می‌شویم، هم‌زمان با شدت گرفتن تابش نور خورشید، بر میزان شاخص آلاینده ازن افزوده شده است. این افزایش شاخص در بهار سال جاری نمود بیشتری داشته به‌طوری‌که طی ۴ روز در خردادماه، شاخص این آلاینده از حد مجاز فراتر رفته و در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفته است.

این آلاینده بیشتر محصول احتراق است و در طی روز‌هایی که بارش مناسب باران و یا باد‌های مناسب موجود است، از هوای شهر تخلیه‌شده و یا از میزان آن کاسته می‌شود. در فصل بهار به همین علت معمولاً بهترین شرایط از نظر این آلاینده رخ می‌دهد و نوسانات میزان شاخص آن طی بازه موردبررسی نیز به علت تغییرات فراوان در شرایط جوی طی فصل بهار است.

در نیمه دوم فصل بهار در سال ۱۳۹۷، طی بیشتر روزها، کیفیت هوا به لحاظ آلاینده PM ۲.۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل کمتر بوده است. به همین علت، بازه میدان دید در شهر افزایش پیدا نموده که این امر منجر به‌شدت گرفتن میزان تابش نور خورشید، می‌شود و از آنجاکه میزان غلظت آلاینده ازن با شدت نور خورشید متناسب است، شاخص آلاینده ازن در بیشتر روز‌های نیمه دوم بهار سال جاری، نسبت به مدت مشابه سال قبل، بیشتر بوده است.