نگاهي به حقوق زن و مرد پس از ازدواج

جام جم آنلاين: حق من يعني مسووليت تو و حق تو يعني مسووليت من؛ اين معادله بي‌چون و چراي زندگي خانوادگي است.نمي‌شود زن يك خانه بود، اما مسووليتي نداشت و نمي‌شود نقش مرد خانه را بازي كرد، اما حقوق همسر را ناديده گرفت. در خانه اگر مردي دنبال رسيدن به حقوق قانوني‌اش مي‌گردد بايد مسووليت‌هايش را به درستي انجام دهد و زن هم اگر مسووليتش را مي‌داند و به انجامش پايبند مي‌ماند بايد به حقوقش برسد.

اگر كفه ترازوي زندگي اينچنين به تعادل برسد ديگر مشكلي پيش نمي‌آيد. طبق قانون مرد در خانه سه مسووليت دارد. او بايد در امور خانوادگي با همسرش مشاركت داشته باشد، آسايش خانواده را تامين كند و نفقه بپردازد.

اين در حالي است كه زن نيز چهار مسووليت قانوني در قبال همسرش دارد يعني بايد در حفظ مباني خانواده و تربيت فرزندان با شوهر همكاري كند، وظايف زوجيت را ادا كند، در محلي كه شوهر براي زندگي اختيار كرده سكني گزيند (مگر آن كه اختيار تعيين منزل به زن تفويض شده باشد) و از اشتغال به كارهايي كه منافي مصالح خانوادگي يا حيثيت خود و شوهرش است دوري كند، اما زن و مردي كه اين مسووليت‌ها را به درستي ادا مي‌كنند حقوقي نيز دارند كه حتي قانونگذار نيز به زير پا نرفتن آنها تاكيد دارد.

طبق قوانين امور خانواده به محض جاري شدن عقد نكاح، تكاليف قانوني بر عهده زن و مرد قرار مي‌گيرد و هركدام داراي حقوقي مشخص مي‌شوند.

البته مردان پس از عقد ازدواج، امتيازاتي به دست مي‌آورند كه با امتيازاتي كه زنان در زندگي مشترك كسب مي‌كنند متفاوت است.

به طوري كه رياست خانواده به مردان تعلق مي‌گيرد و آنها مي‌توانند اگر شغل زن با مصالح خانوادگي منافات داشته باشد مانع از اشتغال او شوند.

اين در حالي است كه طبق قانون، تعيين محل زندگي نيز امتيازي است كه به مردان داده شده به طوري كه اگر زن هنگام عقد نكاح، تعيين محل سكونت را به عنوان شروط ضمن عقد در سند ازدواج درج نكرده باشد پس از ازدواج بايد در مكاني كه شوهر برايش در نظر مي‌گيرد زندگي كند.

از نفقه تا فسخ نكاح

علاوه بر اين امتيازات، مردان مسووليت‌هايي نيز در قبال همسر خود دارند كه مهم‌ترين آنها پرداخت نفقه است. شوهر همواره موظف است تا نفقه همسر را بپردازد مگر در صورتي كه زن وظايف زوجيت را در برابر شوهرش انجام ندهد (نشوز) يا بدون دلايل موجه، محل سكونتش را از شوهر جدا و مسكن جداگانه‌اي اختيار كند.

اين در شرايطي است كه شوهر مي‌تواند با تحقق هفت شرط، عقد ازدواج را به هم بزند (فسخ نكاح) يعني زماني كه همسر دچار جنون دائمي يا ادواري شود يا به زمينگيري، جذام، نابينايي از هر دو چشم، برص (پيسي)، افضا (نوعي بيماري زنان) يا قرن (بيماري‌اي كه مانع از نزديكي شود) دچار شود.

البته مرد در حالي در چنين شرايطي اختيار فسخ نكاح را به دست مي‌آورد كه اين مشكلات در هنگام عقد نكاح در زن وجود داشته باشد.

در اين ميان حق طلاق نيز جزو حقوق مردان پس از ازدواج محسوب مي‌شود، يعني مرد مي‌تواند هر وقت كه بخواهد همسرش را طلاق دهد، اما اين حق به آن معني نيست كه مرد هرگاه اراده كند، مي‌تواند همسر را طلاق دهد؛ بلكه استفاده از اين اختيار به شرط مراجعه به دادگاه و دريافت گواهي عدم‌سازش ميسر مي‌شود.

اين در حالي است كه براي جاري شدن صيغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه اسناد رسمي مرد بايد مهريه، نفقه و جهيزيه زن را قبلا پرداخت كرده باشد.

زنان، امتيازات و حقوق

از ديدگاه قانون، نفقه براي زن يك امتياز محسوب مي‌شود كه البته اين امتياز فقط در چهار وضعيت به زن تعلق مي‌گيرد يعني در عقد ازدواج دائم. مگر اين‌كه زن از اداي وظيفه زوجيت خودداري كند، در نكاح منقطع به شرط آن‌كه هنگام انعقاد عقد نكاح اين موضوع شرط شده باشد، زني كه بواسطه طلاق رجعي (طلاقي كه در آن اكراه زن از شوهر مطرح نيست و مرد در زمان عده مي‌تواند رجوع كند)‌ مطلقه شده و زمان عده را مي‌گذراند مگر اين‌كه طلاق در زماني رخ داده باشد كه او از اداي وظايف زوجيت خودداري كرده و همچنين زن مطلقه‌اي كه باردار است. همه اين زنان با تحقق اين شرايط مستحق دريافت نفقه هستند.

زنان و فسخ نكاح

اگر قانون، زنان را ملزم به همكاري با همسر در حفظ مباني خانواده و تربيت فرزندان كرده و اداي وظايف زوجيت، تمكين در مقابل مسكني كه شوهر برايش تعيين كرده و ترك شغلي كه شوهر آن را منافي مصالح و حيثيت خانوادگي را از مسووليت‌هاي بدون گريز زنان قرار داده، اما در مقابل حقوقي مشابه مردان در فسخ نكاح براي آنان قائل شده است. طبق قوانين امور خانواده، جنون مرد چه دائمي باشد و چه ادواري، خواه هنگام عقد موجود باشد و خواه بعد از عقد رخ داده باشد، حق فسخ نكاح را براي زن ايجاد مي‌كند.

اين درحالي است كه حضاء (اختگي)، عنق (ناتواني مرد در امر زناشويي خواه قبل از عقد وجود داشته و خواه بعد از آن به وجود آمده باشد) و مقطوع بودن آلت تناسلي به اندازه‌اي كه قادر به انجام عمل زناشويي نباشد از مواردي است كه زن مي‌تواند نكاح را فسخ كند. اين در شرايطي است كه هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به يكي از امراض مقاربتي شود، زن حق دارد از نزديكي با او امتناع كند به طوري كه اين امتناع نيز مانع حق نفقه او نمي‌شود.

مريم خباز - گروه جامعه