زمین‌لرزه‌های ایران در ۱۰۰ سال اخیر/ وقتی صدا و سیما زلزله‌های بزرگ را سانسور می‌کند

آذربایجان تنها چند ثانیه گرفتار قهر طبیعت شد. تنها چند ثانیه طول کشید تا ۲۴۵ روستا را آوار فرا گیرد و اینگونه بود مردم این روستا‌ها با مرثیه‌های سوزناک، خاموش می‌گریند و هنوز با گذشت ۷ روز از وقوع زلزله می‌توان داغ این فاجعه را بروی پیشانی‌هایشان دید...

به گزارش خبرگزاری ایسنا، بار‌ها و بار‌ها شنیده‌ایم که ایران کشوری لرزه‌خیز است و بر روی یکی از دو کمربند بزرگ لرزه‌خیزی جهان موسوم به «آلپا» قرار دارد و هر از گاهی زمین‌لرزه‌های بزرگی در آن بوقوع می‌پیوندد بگونه‌ای که آنطور که قدمی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرده است در سال ۹۰، ۷ هزار و ۹۰۰ زلزله در کشور رخ داد و این زلزله‌خیز بودن ایران در طول دوران‌های مختلف تاریخی زمین‌لرزه‌های مهیب با خسارات بالای متعددی را شاهد بوده است و سعی شده در این گزارش گوشه‌ای از مهم‌ترین و مخرب‌ترین زمین‌لرز‌ه‌های اخیر کشور بیان شود تا بار دیگر به یاد آوریم که زلزله خبر نمی‌کند.

لرستان و زمین لرزه ۷/۴ ریشتری

در ساعت۶:۱۸ بامداد سوم بهمن ماه سال ۱۲۸۷ زلزله‌ای با بزرگی۷/۴ در مقیاس امواج سطحی ( Ms ) استان لرستان را لرزاند. این زمین‌لرزه که مرکز آن در منطقه سیلاخور در ۹ کیلومتری شهرستان درود قرار داشت، موجب ویرانی و آسیب ۱۲۸ روستا و کشته شدن حدود ۶ تا ۸ هزار نفر از هموطنانمان شد.

یکی دیگر از مخرب‌ترین زمین‌لرزه‌های ایران مربوط به زلزله ۷/۴ ریشتری سلماس است که یکی از مخرب‌ترین زلزله‌های آذربایجان و شاید منطقه خاورمیانه در آن زمان بود بگونه‌ای که در سال ۱۹۳۰ میلادی در تاریخ زلزله‌شناسی بنام «زلزله ۱۹۳۰ (میلادی) سلماس» ثبت شده است. در این منطقه پانزده ساعت پس از پیش‌لرزه سلماس (در بامداد روز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت) زلزله اصلی در آن واحد موجب تخریب حدود شصت روستا در دشت سلماس و مناطق حاشیه و مرگ حدود ۲۵۰۰ نفر در سلماس شد.

مرگ ۲۰ هزار نفر در زلزله بوئین زهرا

خیلی از بزرگان، زمین‌لرزه مهیب بوئین زهرا را به یاد دارند و این زمین‌لرزه پس از زلزله بم و رودبار و منجیل به یکی از مخرب‌ترین زمین‌لرزه‌های دوران معاصر معروف است.

در حدود ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ بود که زمین‌لرزه‌ای به قدرت ۷/۲ ریشتر شهرستان بوئین‌زهرا را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه موجب مرگ حدود ۲۰ هزار نفر شد و در این زمین‌لرزه بسیاری از آثار و مکان‌های قدیمی و تاریخی شهرستان بویین زهرا از جمله قلعهٔ باستانی رودک از بین رفت.

دشت بیاض دو بار لرزید

زلزله «دشت بیاض و فردوس»، دو زمین‌لرزهٔ پیاپی بود که در دو روز منطقهٔ دشت بیاض، کاخک و فردوس را ویران کرد بطوری که زمین‌لرزه نخست در ساعت ۲:۱۷ بعد از ظهر نهم شهریور۱۳۴۷ که شدتی برابر ۷/۳ ریشتر داشت، دشت بیاض، خضری، کاخک و روستا‌ها و شهرهای اطراف را لرزاند و فردای آن روز، صبح ۱۰ شهریور ۱۳۴۷، شهر فردوس با زلزله‌ای به بزرگی ۶/۴ ریشتر ویران شد. کشته‌شدگان این دو زمین‌لرزه در آمارهای مختلف، بیش از ۷۰۰۰ نفر بیان شده‌اند و ۶۱ روستا نیز آسیب دید.

این بار فارس لرزید

در حالی که تنها ۲۱ روز از شروع سال ۱۳۵۱ می‌گذشت زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶/۸ ریشتر شهر را لرزاند و بر اساس گزارشات موجود جان حدود ۴ هزار نفر را گرفت. شهر قیر در ۱۸۵ کیلومتری شهر شیراز مرکز استان فارس واقع شده‌ است و آب و هوایی گرم دارد.

تعداد کشته‌های زلزله طبس ۱۹ هزار یا ۲۵ هزار نفر!

پنجشنبه ۲۷ شهریورماه سال ۱۳۵۷ را هیچگاه مردم طبس و یزد از خاطر نمی‌برند، زمین زیر پای خرماچینان طبسی لرزید و موجب تخریب منازلشان شد؛ شدت این زمین‌لرزه ۷/۷ ریشتری موجب تخریب کامل شهر طبس و صد‌ها روستا شد و حدود ۱۹ هزار نفر نیز جان خود را از دست دادند، هرچند روزنامه‌های آن زمان از قول منابع غیر رسمی تعداد تلفات را تا ۲۵ هزار نفر ذکر کردند. و در سال ۱۳۵۸ هم قائن با شدت ۷/۱ ریشتر لرزید که در اثر آن حدود ۱۳۰ نفر جان باختند.

زلزله‌های گلباف و سیرچ سال ۱۳۶۰ کرمان

ساعت ۲:۵۴ دقیقه بامداد روز پنجشنبه ۲۱ خرداد ماه ۱۳۶۰ را مردم کرمان از یاد نمی‌برند؛ زلزله‌ای به بزرگی ۶/۷ ریشتر در کرمان رخ داد که در اثر آن شهر گلباف ویران شد و ۱۱۰۰ نفر کشته و ۴۰۰۰ نفر زخمی بر جای گذاشت.

دقیقا ۴۶ روز پس از آن، در ساعت ۲۰:۵۲ روز سه‌شنبه ۶ مرداد ۱۳۶۰ زلزله دیگری با بزرگی بیش از زلزله اول (۷/۱ ریشتر) موجب ویرانی سیرچ، چهار فرسنگ و قرا حوالی آن شد و ۱۳۰۰ نفر کشته و هزاران نفر زخمی شدند و ۸۵ درصد شهر هم تخریب شد.

سایه مرگ بر رودبار و منجیل

مسابقات جام جهانی ایتالیا و زلزله رودبار

زمین‌لرزه رودبار و منجیل از بزرگترین و مخرب‌ترین زمین‌لرزه‌های ایران در چند دهه اخیر است. به گزارش پایگاه ملی داده‌های علوم زمینی کشور، روز پنج‌شنبه ساعت ۳۰ دقیقه و ۱۳ ثانیه بامداد ۳۱ خردادماه سال ۶۹ در حالی که مردم سرگرم تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا بودند زمین به یکباره لرزید و در استان گیلان زلزله‌ای دهشتناک رخ داد. کانون آن در عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۴۹ دقیقه و در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۲۴ دقیقه و ۵۱ ثانیه برآورد شده است.

برابر ارقام اعلام شده اولیه، بزرگی آن بین ۷/۳ تا ۷/۷ در مقیاس ریشتر بود. این رویداد در ۳۱ خردادماه سال ۱۳۶۹، برابر با بیستم ژوئن سال ۱۹۹۰ در ناحیه رودبار، منجیل و لوشان در بخش باختری البرز سبب کشتار نزدیک به ۳۵ هزار نفر، مجروح شدن ۶۰ هزار نفر و بی‌خانمانی بیش از نیم میلیون نفر شد.

در این واقعه حدود ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شد که تعداد ۶۰ هزار واحد از آن به کلی ویران شده بودند و خسارات اولیه ناشی از زلزله بیش از ۸۰۰ میلیارد ریال تخمین زده شد. در این حادثه ۴ روستا در منطقه «اشکور» رودسر بر اثر ریزش کوه ارتفاعات کلیشم عمارلو و شکاف عمیق در دل خاک دفن شدند. همچنین همراه این جابه‌جایی تقریبا تعداد ۲۵ هزار اصله درخت (عمدتا زیتون) جابه‌جا و به کوهی از خاک و درخت تبدیل شد.

زلزله رودبار به دلیل نوع، حجم خسارات و زمان لرزش در لیست مرگبار‌ترین ۱۰ زلزله جهان در صد سال گذشته قرار گرفت چرا که این زمین‌لرزه که به لحاظ وسعت و شدت از زلزله‌های بی‌سابقه این منطقه در طی سده اخیر بود در مناطق وسیعی از استان‌های تهران، گیلان، آذربایجان شرقی، مرکزی، زنجان، همدان، مازندران، سمنان، کرج و... احساس شد.

پس از سال‌ها از وقوع زلزله رودبار، این بار زمین در ۲۰ اردیبهشت ماه سال ۷۶ کام مردم بیرجند را تلخ کرد و این زلزله ۷/۳ ریشتری، جان حدود ۱۵۰۰ نفر را گرفت و خانه‌ها را ویران کرد.

حادثه بوئین زهرا یا زلزله آوج تکرار شد

زلزله آوج (یا چنگوره) در شهرستان بوئین زهرا قزوین که به عنوان اولین زمین‌لرزه مخرب دهه ۸۰ نام گرفت، بار دیگر و پس از گذشت چندین سال بار دیگر ترس را به دل اهالی این شهرستان مهمان کرد، این زمین‌لرزه ۶/۶ ریشتری که در ساعت ۷:۲۸ دقیقه صبح اول تیرماه سال ۸۱ رخ داد صد‌ها کشته و هزاران مجروح بر جای گذاشت و موجب خسارت ۵ هزار واحد مسکونی شد.

پس از آوج، نوبت بم رسید

زمین‌لرزه‌ای با شدت ۶/۵ ریشتر، ۵ دی ماه ۱۳۸۲ بم در ساعت ۵:۲۶:۲۶ به وقت محلی، در شهر تاریخی بم در جنوب شرقی کشور و در جنوب شرقی کرمان رخ داد.

این زلزله در ساعات آغازین بامداد که اکثر ساکنان بم خواب بودند اتفاق افتاد، که این مساله را می‌توان به عنوان یکی از عوامل تشدید تلفات جانی در نظر گرفت.

آمار تلفات رسمی بیش از ۲۵ هزار نفر و مجروحان حدود ۵۰ هزار نفر اعلام شد که بیش از یکصد هزار نفر نیز بی‌خانمان شدند. کانون زمین لرزه - بر اساس اطلاعات کسب شده از لرزه اصلی و پس‌لرزه‌ها توسط لرزه‌نگار‌ها و شتاب‌نگارهای مستقر در بم - در محدوده شهر بم واقع بوده است و بر اساس بررسی‌های انجام شده بخشی از گسل بم که از کنار شهر بم عبور می‌کند در این زلزله فعال شده است.

بر اثر این حادثه ۹۰ درصد از سازه‌های شهر بم به کلی تخریب شدند. ارگ بم که با ۲۵۰۰ سال قدمت بزرگترین سازه گلی جهان بود، به کلی ویران شد. همچنین در این حادثه تلخ، ایرج بسطامی خواننده اصیل ایرانی درگذشت.

زلزله بم به علت نوع، حجم و گستردگی جز مخرب‌ترین زمین‌لرزه‌ها قرار گرفت و به این دلیل مجموعا ۴۴ کشور نیروهایی را برای کمک به عملیات امداد ارسال کرده و حدود ۶۰ کشور پیشنهاد کمک دادند.

زلزله بعدی در سال ۱۳۸۳ در فیروزآباد با شدت ۶/۳ ریشتر رخ داد که منجر به ریزش کوه و خسارات شد.

زرند کرمان لرزید

زرند کرمان نیز در آستانه نوروز ۱۳۸۴ با زلزله‌ای به بزرگی ۶/۴ ریشتر لرزید. این زمین‌لرزه که در عصر ۴ اسفندماه ۸۳ رخ داد موجب مرگ ۶۱۲ نفر و تخریب روستا‌ها شد. هرچند منطقه زلزله‌‌خیز زرند کرمان متعلق به گسل منطقه شرق ایران مرکزی یا غرب کویر لوت همواره شاهد زلزله‌های پرقدرت سهمگین و ویرانگر بوده است اما وقوع این زمین‌لرزه در آستانه نوروز تاثیر روانی زیادی بر هموطنان داشت.

درود لرستان باز هم لرزید

۱۱ فروردین ۸۵ بود که چندین زمین‌لرزه که بزرگترین آن ۶ ریشتر بود درود در حوالی استان لرستان را لرزاند. این زمین‌لرزه ۶ ریشتری که در ساعت ۴ و ۴۷ دقیقه و ۳ ثانیه رخ داد ۷۰ کشته و ۱۲۶۴ مجروح بر جای گذاشت و موجب تخریب ۳۰ تا ۱۰۰ درصدی حدود ۳۳۰ روستا از شهرستان‌های دورود، بروجرد، خرم‌آباد و الشتر استان لرستان شد.

زمین‌لرزه‌ای دیگر باز هم درود

شنبه ۱۵ آبان سال ۸۹، زمین‌لرزه‌ای با شدت ۴/۹ ریشتر در شهرستان دورود در ساعت ۷:۲۲ صبح رخ داد و موجب ترس مردم شهرستان دورود شد و بر اثر این زلزله نسبتا شدید تعدادی واحد مسکونی در دورود دچار خسارت شدند. این زمین‌لرزه که آخرین زلزله کشور قبل از زمین‌لرزه اخیر اهر بود به دلیل نوع لرزش زمین و عمق کم وقوع آن بیش از یکصد زخمی برجای گذاشت.

اهر، ورزقان و هریس

عصر روز شنبه ۲۱ مردادماه سال ۹۱ مصادف با شب ۲۳ ماه رمضان، دو زلزله‌ به بزرگی ۶ و ۶/۲ ریشتر در اعماق درونی زمین شهرستان‌های اهر، ورزقان و هریس را با ۲۴۵ روستا لرزاند؛ با آنکه هفت روز از وقوع این زلزله می‌گذرد هنوز آمار دقیقی از تعداد کشته و مجروحان اعلام نشده است و هر سازمان متولی به ارائه آمارهای متفاوت می‌پردازد و با آنکه مهندس قدمی به عنوان رئیس سازمان مدیریت بحران که مدیریت سازمان‌های دیگر را در زمان بروز حادثه برعهده دارد از اعلام تعداد کشته‌ها در آینده‌ای نزدیک خبر داده است با این حال آمار تاکنون ۲۵۳ کشته و یک هزار و ۳۸۰ مجروح اعلام شده است.

آذربایجان شرقی در این هفته بیشتر از ۹۰۰ بار لرزیده است و این روز‌ها شاهد پس‌لرزه‌های قوی شدید حتی تا ۵ ریشتر است و مردم آسیب دیده مردم منطقه را به هراس انداخته است؛ آنطور که مسئولان گفته‌اند این پس‌لرزه‌ها خسارات و قربانی نداشته است اما موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تاکنون ۹۰۰ پس‌لرزه را به ثبت رسانده است و وجود تیم‌های اورژانس اجتماعی و بهداشت روان در منطقه احساس می‌شود.

احتمال قحطی در سومالی مهم‌تر از زلزله در ایران

سانسور «زلزله» در رسانه ملی!

پس از وقوع زلزله و در حالی که مردم ایران عزادار زلزله مرگبار شمال غرب کشور بودند و در اکثر شهر‌ها، مردم یا در تکاپوی کمک به هموطنان زلزله‌زده بوده و یا در صف‌های طولانی سازمان انتقال خون ایستاده و ذکر «الغوث الغوث» خود را به یاد مردم مدفون شده آذربایجان به لب می‌آوردند،‌ «رسانه ملی» از قافله عقب ماند و تا ۲۴ ساعت پس از وقوع زمین‌لرزه اقدامی موثر در اطلاع‌رسانی انجام نداد.

چهارشنبه شب نیز صدا و سیما در گزارش‌های خبری که در مورد تاریخچه زمین‌لرزه‌های بزرگ در ایران پخش شد به وضوح نام چندین زلزله بزرگ از جمله «زرند، آوج، سیرچ، دورود و...» را که موجب مرگ چند صد هموطن شد را حذف کرد که این اقدام قابل تامل است.