زنگ خطر بحران کمبود مدرسه در ایران

به گزارش پارسینه به نقل از تسنیم، استان‌های تهران ، البرز و سیستان و بلوچستان بیشترین نیاز را برای ساخت مدارس جدید دارند. هم اکنون بیشتر کمبود فضای آموزشی مربوط به دوره ابتدایی است که در ۶ سال آینده تغییر کرده و بیشترین کمبود در دوره متوسطه خواهد بود.

 کمبود مدرسه در کلان‌شهرهایی مانند تهران شاید در نگاه اول دور از ذهن به نظر برسد، اما این مشکل به حدی جدی شده که بسیاری از مدارس استان تهران مجبورند در دو شیفت فعالیت کنند.

این شرایط نه‌تنها مدارس را دو شیفته کرده، بلکه باعث افزایش چشمگیر جمعیت دانش‌آموزان در کلاس‌ها نیز شده است. دانش‌آموزان در چنین محیطی ناچارند پشت نیمکت‌های سه‌نفره بنشینند، که خود چالش‌های آموزشی و جسمی برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

محمود امانی طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، اخیراً با اشاره به این مشکل گفت: «ما به دانش‌آموزانی که در شیفت دوم تحصیل می‌کنند بدهکاریم، زیرا کیفیت یادگیری در نوبت بعدازظهر کاهش پیدا می‌کند.»

در همین حال، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، که از روزهای آغازین دولت خود بر عدالت آموزشی تأکید کرده و رفع کمبود مدارس را اولویت اصلی اعلام کرده بود، در دومین گفت‌وگوی خود با مردم اظهار داشت: «تصمیم داریم با مشارکت و همراهی مردم، تمامی مدارس مورد نیاز را ظرف یک سال احداث کنیم.» وی در ادامه گفت: «وقتی رئیس دانشگاه بودم، با روحیه بسیجی و جهادی و همراهی مردم توانستم در کمتر از شش ماه بیش از 600 خانه بهداشت بسازم.»

خبرگزاری تسنیم نیز در میزگردی با حضور مجید عبداللهی، معاون فنی و اجرایی سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس؛ عباس زارع، مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان تهران؛ مسعود بهرامی، مدیرکل آموزش و پرورش شهرستان‌های تهران و محمدرضا جعفری، مدیرعامل مجمع خیّرین مدرسه‌ساز کشور، به بررسی موضوع کمبود مدرسه در کشور پرداخت.

در بخش اول و دوم این میزگرد به موضوع مشکلات کمبود مدرسه در استان تهران و روش‌های خلق منابع مالی جدید برای ساخت مدارس با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای پیش رو پرداختیم.

در بخش سوم این میزگرد موضوع کمبود مدسه در سطح کشور به ویژه پروژه‌های مسکن مهر پرداختیم.

مشروح بخش سوم میزگرد بدین شرح است:

تسنیم: وضعیت کمبود مدرسه در کشور به چه صورت است؟

عبدالهی: در حال حاضر سرانه استاندارد فضای آموزشی در کشور 5.28 متر مربع است. برنامه هفتم توسعه هدف‌گذاری کرده تا این سرانه به 6.1 متر مربع برسد. برای دستیابی به این هدف، با در نظر گرفتن تعداد دانش‌آموزان مدارس دولتی، نیازمند ساخت 14 میلیون متر مربع فضای آموزشی هستیم.

در کشور 117 هزار مدرسه وجود دارد که شامل 97,800 مدرسه دولتی و 18,800 مدرسه غیردولتی می‌شود. تعداد کل دانش‌آموزان 16 میلیون و 400 هزار نفر است که از این میان، 14 میلیون نفر در مدارس دولتی و 2.4 میلیون نفر در مدارس غیردولتی تحصیل می‌کنند.

طبق پیش‌بینی‌ها، تا پایان برنامه هفتم توسعه، جمعیت دانش‌آموزی کشور حدود 450 هزار نفر افزایش خواهد یافت.

وضعیت حادتر سه استان

تسنیم: آیا مناطقی در کشور به توجه بیشتری برای ساخت مدرسه نیاز دارند؟

عبدالهی: بله، توزیع سرانه آموزشی در کشور متوازن نیست. مناطقی وجود دارد که به دلیل رشد طبیعی جمعیت و مهاجرت، نیاز بیشتری به مدارس دارند. از جمله این مناطق می‌توان به استان‌های تهران، البرز و سیستان و بلوچستان اشاره کرد.

بخش عمده‌ای از جمعیت مهاجر در حاشیه تهران ساکن هستند. در حال حاضر، از 724 منطقه آموزشی کشور، 40 منطقه سرانه فضای آموزشی کمتر از 3 متر مربع دارند. تمرکز آموزش‌وپرورش روی این مناطق است.

ما نیازمند یک نظام آمایش فضای آموزشی هستیم. این کار طی سه سال اخیر آغاز شده و خیرین مدرسه‌ساز نیز به سمت مناطقی با کمبود فضای آموزشی هدایت می‌شوند.

بیشترین کمبود مدرسه در دوره ابتدایی

تسنیم: با توجه به تراکم دانش‌آموزان در دوره‌های مختلف، کمبود مدرسه در آینده چگونه خواهد بود؟

عبدالهی: در حال حاضر، بیشتر کمبود فضای آموزشی مربوط به دوره ابتدایی است. پیش‌بینی می‌شود طی 6 سال آینده، این تراکم به دوره متوسطه اول و دوم نیز منتقل شود. در حال حاضر بهترین سرانه فضای آموزشی متعلق به دوره متوسطه است، اما این وضعیت در آینده تغییر خواهد کرد.

 

نکته مهم این است که برنامه‌ریزی برای ساخت مدرسه، باید متمرکز بر مناطق آموزشی باشد، نه کل استان‌ها. به همین دلیل، طی پنج سال اخیر، رویکرد از برنامه‌ریزی استانی به منطقه‌ای تغییر کرده است. همچنین، مدارس باید در نزدیکی دانش‌آموزان و با فاصله زمانی حداکثر 5 دقیقه در دسترس باشند.

کمبود مدرسه در 22 منطقه استان تهران

تسنیم: وضعیت سرانه آموزشی در شهرستان‌های استان تهران چگونه است؟

بهرامی: در شهرستان‌های استان تهران، 21 منطقه آموزشی وجود دارد و در شهر تهران نیز 19 منطقه آموزشی داریم. از این تعداد، 17 منطقه در شهرستان‌های تهران و 5 منطقه در شهر تهران سرانه فضای آموزشی کمتر از استاندارد دارند.

در استان تهران، بهترین وضعیت سرانه فضای آموزشی متعلق به فیروزکوه است که به 8 متر مربع به ازای هر دانش‌آموز می‌رسد.

تعداد دانش‌آموزان دوره ابتدایی در شهرستان‌های تهران 638 هزار نفر است. در دوره متوسطه اول 266 هزار نفر و در دوره متوسطه دوم نظری 109 هزار نفر تحصیل می‌کنند. همچنین، حدود 100 هزار دانش‌آموز در هنرستان‌ها حضور دارند.

نیاز فوری به ساخت هنرستان و دبیرستان

با توجه به افزایش جمعیت دانش‌آموزی، نیاز فوری به ساخت هنرستان‌ها وجود دارد. ساخت هنرستان به دلیل نیاز به فضای بیشتر (حداقل 5000 متر مربع) و زمان طولانی‌تر (حداقل سه سال)، چالش‌برانگیز است.

از سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خواسته‌ایم تا تمرکز ساخت را بر ساخت هنرستان و دبیرستان قرار دهند.

همکاری خوب شرکت عمران پردیس و پرند در ساخت مدرسه

تسنیم: وضعیت کمبود مدرسه در پروژه‌های مسکن مهر چگونه است؟

عبدالهی: سالانه 10 تا 12 هزار نفر به ساکنان سایت‌های مسکن مهر پرند و پردیس اضافه می‌شوند که بخشی از آن‌ها دانش‌آموز هستند. شرکت عمران متعهد است امکاناتی مانند مدرسه و مسجد را هم‌زمان با ساخت واحدهای مسکونی فراهم کند.در گذشته، ضعف عملکرد شرکت عمران باعث عقب‌ماندگی در ساخت مدارس شد، اما اکنون این مشکل رفع شده است. در حال حاضر، شرکت عمران 4 مدرسه در هر یک از این مناطق در دست ساخت دارد.

اوراق بهادار جایگزین پول نقد برای ساخت مدرسه!

تسنیم: آیا بودجه مدرسه‌سازی کاهش یافته است؟

عبدالهی: بودجه عمرانی در سال 1403، 12 درصد افزایش یافته است. اما به دلیل تبدیل اعتبارات نقدی به اوراق بهادار، تعداد کلاس‌های تحویلی کاهش یافت. سال گذشته، 10 هزار کلاس درس تحویل داده شد، در حالی که امسال این تعداد به 8 هزار کلاس کاهش یافته است. این امر باعث افزایش مطالبات پیمانکاران نیز شده است.