شوک انتخاباتی اردوغان در ترکیه

امروز رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه اعلام کرد که انتخابات ریاست جمهوری ۲۴ ژوئن برگزار می شود. «دولت باغچلی» رهبر حزب حرکت ملی که با حزب عدالت و توسعه ائتلاف کرده است خواستار برگزاری انتخابات زود هنگام شده بود اما وی خواستار برگزاری در ۲۶ آگوست شده بود.

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه بر طبق زمان بندی که از قبل برنامه ریزی شده بود ۳ نوامبر ۲۰۱۹ بود. اردوغان به چرخش ها و موضع گیری های پارادوکسی شهره است و یک بار دیگر شوک انتخاباتی را به جامعه ترکیه تزریق کرد اما دلیل اصلی انتخابات زودهنگام چیست:

۱ ـ کاهش پول ملی: از آغاز سال جدید میلادی ارزش لیتر ترکیه در برابر دلار ۱۰ درصد کاهش یافته است و برگ برنده حزب عدالت و توسعه در انتخابات های گذشته، بهبود کیفیت و رفاه مردم ترکیه بوده است. اقتصاد پاشنه آشیل پایگاه اجتماعی اردوغان است. افزایش تهدیدات غرب به خصوص آمریکا، اقتصاد ترکیه را هدف قرار داده اند.

۲ ـ بر هم زدن انسجام احزاب مخالف: احزاب مهمی مانند جمهوری خلق، حزب خوب ، دموکراتیک خلق و سعادت جزو مخالفان اردوغان هستند. ائتلاف و انسجام لازم همچنان در میان این احزاب برای شکست اردوغان شکل نگرفته است.

۳ ـ تحولات جدید سوریه و حضور مستقیم غرب در غرب سوریه برای سرنگونی اسد و کاهش نفوذ روسیه و به خصوص ایران، روند بلوک آستانه را با چالش مواجه کرده است. چرخش ناگهانی ترکیه و حمایت از این حمله بعد از نشست آنکارا میان سه کشور بلوک آستانه، نشان می دهد که اردوغان تحول جدید را درک کرده است و به این نتیجه رسیده است که غرب به رهبری ترامپ برای تحولات جدید برنامه دارد و ترکیه نمی تواند بیش از این در زمین سوریه نقش متحد شرقی را بازی کند.

۴ ـ در نظر سنجی های محدودی که در ترکیه انجام گرفته است آمار ائتلاف دو حزب عدالت و توسعه و حرکت ملی زیر پنجاه درصد بوده است. اردوغان برای بالا بردن آرای خود استاد زمان سنجی است. در رفراندوم قانون اساسی اردوغان با کمتر از ۴ درصد آرا توانست رای آری را از تغییر نظام پارلمانی به ریاستی کسب نماید. این اعلام ناگهانی نشان می دهد که پیش بینی اردوغان این است که روند تحولات داخلی و منطقه ای به نفعش نیست و ادامه این روند باعث بالا رفتن آرا نمی شود بلکه امکان شکست وجود دارد.

۵ ـ عملیات شاخه زیتون در تسلط بر کانتون عفرین با چراغ سبز روسیه پیروزی بزرگی برای اردوغان در داخل بود و به نوعی شکست های قبلی سیاست خارجی ترکیه در سوریه را در نزد افکار عمومی ترکیه به فراموشی سپرد. همچنین حمایت چند حزب مخالف به غیر از حزب کردی HDP را به همراه داشت. در ادامه روند پاکسازی و امن کردن مرزهای جنوبی در منبج و کانتون کوبانی و جزیره کار سخت تر است و باید با آمریکا وارد مذاکره شود.

۶ ـ با اعلام از سوی ایران برای آزادسازی استان ادلب، پیش بینی اردوغان این است که در عملیات بعدی نیروهای متحد این بار ترکیه مقابل روسیه و ایران قرار می گیرد. استان ادلب امروز محل تجمع معارضان نظامی سوریه است و ترکیه در این استان دارای پایگاه های نظامی و صاحب نفوذ است. ترکیه امیدوار است همانگونه که ناتو از حمله جدید موشکی غرب حمایت کرد و وی نیز به تبع آن به عنوان عضو ناتو حمایت کرد در عملیات آزادسازی ادلب، ناتو در کنار ترکیه بایستد. این حمایت در سال ۲۰۱۵ بعد از انهدام سوخو روسی توسط ترکیه نیفتاد اما اگر این بار حمایت ناتو از ترکیه شکل بگیرد، اردوغان مطمئن می شود که حمایت غرب را در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری ترکیه دارد و رقبایش شکست سختی خواهند خورد.

۷ ـ تمدید وضعیت اضطراری برای سه ماه دیگر صدای اتحادیه اروپا را هم درآورده است. بعد از کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ هر سه ماه یک بار این وضعیت تمدید شده است. فرصتی برای اردوغان تا بتواند با قدرتی فراقانونی در شرایط اضطرار مخالفان جامعه مدنی و سیاسیون را تحت فشار یا دستگیر نماید. ادامه این روند تمدید در شرایط فعلی به نفع اردوغان نیست.

٨ ـ این انتخابات مانند اعلام پایان امپراطوری عثمانی و تولد جمهوری ترکیه ثبت تاریخی می شود. تغییر نظام پارلمانی به ریاستی به معنای یک نظام مقتدر است که دیگر پارلمان در آن نقش چندانی ندارد. البته با ریاست جمهوری اردوغان از سال ۲۰۱۴ این اتفاق افتاده است اما شکل قانونی به خود می گیرد. در صورت پیروزی حزب عدالت و توسعه ترکیه با شخص اقتدارگرایی مانند اردوغان وارد دورانی از ترکیه می شود که به صورت قانونی تا سال ۲۰۲۹ رهبری ترکیه را در دست دارد. این روند حکومتی همواره به نظام های خاورمیانه ای شباهت دارد که موروثی است.

۹ ـ شکست اردوغان با چند سناریو امکان پذیر است:

ابتدا، اجماع احزاب مخالف در دور اول روی یک نفر از سران احزاب مخالف یا شرکت چند کاندیدا در دور اول برای خرد کردن رای و سپس در دور دوم با اجماع بر کاندیدای رقیب اردوغان

دوم، حمایت غرب از رقیب اردوغان و استفاده از اهرم تحریم های اقتصادی و سیاسی برای شکستن رای اردوغان

سوم، کاندیدا شدن شخصی از حزب عدالت و توسعه مانند عبدالله گل رییس جمهور سابق که هم می تواند رای حزب عدالت و توسعه را دوپاره کند هم اجماع سایر احزاب مخالف را به همراه دارد.

سناریو آمدن عبدالله گل قوی ترین احتمال شکست اردوغان است و همچنان گل در سکوت به سر می برد.