مکان‌های مقدس متروکه جهان کدامند؟

از اهرام سنگی سیاه که از صحرای سودان سر برآورده‌اند تا بقایای به‌جامانده از صومعه‌ی وایتبی در انگلستان، اماکن مقدس متروکه‌ای هستند که در سراسر دنیا به‌چشم می‌خورند. آن‌ها جذابیتی خوفناک و در عین حال رمانتیک دارند. لورنس جوف، نویسنده‌ی کتاب «اماکن مقدس متروکه» است که در کتاب خود به بررسی مقبره‌ها، کلیسا‌های جامع، کلیساها، مساجد، کنیسه‌ها و مکان‌های تدفین در سراسر جهان پرداخته است، اماکنی که در اثر گذر زمان تخریب شده و طبیعت آن‌ها را بازپس گرفته است.

او می‌گوید:مکان‌های متروکه باعث تحریک تخیل انسان می‌شوند و او را به خیال‌پردازی درباره‌ی روز‌های اوج آن مکان وادار می‌کنند. تماشای مکان‌های متروکه، تاحدودی انسان را با سرنوشت ملت‌ها و اقلیت‌ها آشنا می‌کند.

او توضیح می‌دهد که جذابیت تصاویر کتابش، فقط به‌لحاظ زیبایی‌شناسانه نیست، بلکه ذهنیتی است که از تاریخ جهان پیشکش بیننده می‌کند. او طی همکاری با تیمی از British publisher Amber Books، تعدادی از اماکن مذهبی، از مکان‌های ساخت دست انسان تا اشکال طبیعی را جمع‌آوری کرده است که با داستان‌ها و بعضاً سوالات بی‌پاسخی همراه هستند.

مذهب و تغییرات

مکان‌های عبادت بنا بر دلایل متعددی متروکه می‌شوند. لورنس جوف می‌گوید:

عوامل متعددی در این موضوع دخیل هستند، از تغییر مذهب گرفته تا کشورگشایی، بی‌پولی و البته زمین‌لرزه و فجایع طبیعی. برای مثال کلیسا‌های زیادی را دیده‌ام که در آب فرورفته‌اند.



یکی از خارق‌العاده‌ترین عکس‌های کتاب جوف، کلیسایی رومی متعلق به قرن ۱۴ را نشان می‌دهد که از عمق دریاچه‌ی Reschensee در تیرول جنوبی ایتالیا سربرآورده است. این تصویر روحانی و ماورایی با واقعیت تلخ آن در تضاد است.

با اینکه مثل یک داستان رویایی می‌ماند، اما مطمئناً برای مردمی که مجبور به ترک روستا و کلیسای مورد علاقه‌شان شده‌اند، این‌طور نبوده است. این دریاچه در سال ۱۹۵۰ به‌صورت مصنوعی ساخته شد تا روستایی که در این محل قرار داشت، عمداً به زیر آب برود. در کتاب مذکور، تصویری از معروف‌ترین مکان مقدس متروکه در دنیا، استون هنج در انگلستان، نیز وجود دارد که زینت‌بخش جلد کتاب شده است. از دیگر اماکن مقدس متروکه می‌توان به معابد بودا در باگان میانمار و مقابر مصر باستان اشاره کرد.



جوف می‌گوید:

من فکر می‌کنم که هریک از تصاویر، داستانی برای خود دارند که فقط مربوط به آن سازه نیست و مردمی که قبلاً در این محل عبادت می‌کردند را نیز در بر می‌گیرد. در مورد آمریکای جنوبی یا مصر، این اماکن متروکه نشانه‌ای از قدرت سیاسی نیز بودند که سه ضلع آن را سیاست، حاکمیت و مذهب تشکیل می‌داد. داشتن افکار رمانتیک نسبت به اماکن مقدس متروکه آسان است، اما بسیاری از این سازه‌ها با هزینه‌های انسانی سنگین ساخته شده یا در اثر جنگ، نسل‌کشی یا فجایع، متروکه شده‌اند.

لورنس جوف، کتابش را با اوزیماندیاس از پرسی بیش شلی، شاعر غزلسرای انگلیسی، آغاز می‌کند، شعری که از تأثیر زمان بر ساختمان‌ها می‌گوید. این شعر به مرگ‌ومیر در دوران تیره‌وتار می‌پردازد، اما به ابدیت نیز اشاره دارد؛ به اعتقاد جوف، ایمان موجود در یک ساختمان حتی با وجود مرگ انسان‌ها، ادامه می‌یابد.

چرخه زندگی

جوف به واقعه‌ی آتش‌سوزی در کلیسای نوتردام اشاره می‌کند که بعد از چاپ کتابش، اتفاق افتاد. او می‌گوید:
واکنش جهانی روی آسیب‌پذیری خاص ساختمان‌های مذهبی، انگشت گذاشت، سازه‌هایی که اغلب دچار تغییر، تخریب و ساخت‌وساز دوباره شده‌اند. اگر به یک کلیسا بروید، به‌طور خاص شاهد پیشینه‌ی تلاش‌های مکرر برای تخریب و بازسازی و ساخت‌وساز آن خواهید بود. این تاریخچه، روایتگر جامعه و مردم است و نشان می‌دهد که انسان تا چه‌اندازه می‌تواند خلاق و مخرب باشد.

مکان‌هایی که وابستگی مذهبی خود را تغییر دادند و به‌عنوان مثال از کلیسای جامع به مسجد یا برعکس تبدیل شدند، در این کتاب گنجانده نشده است، هرچند که آن‌ها نیز مکان‌های جالب و دیدنی‌ای هستند. جوف از بسیاری از مکان‌هایی که در کتابش آمده، دیدن کرده، هرچند همه‌ی آن‌ها را ندیده و امیدوار است که روزی موفق به بازدید از آن‌ها شود. مکان‌های مورد علاقه‌ی او، صومعه‌ی تینترن (Tintern Abbey) در والز بریتانیا و خزانه‌داری (Treasury) در پترا اردن هستند؛ به‌خصوص خزانه‌داری پترا که تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای او بود. او در این‌باره توضیح می‌دهد:

مثل یک ماجراجویی بود، در تونلی طولانی در کوه حرکت می‌کنید و پس از ۱٫۵ کیلومتر ناگهان خزانه‌داری پدیدار می‌شود. واقعاً باشکوه است؛ هرچند اسم این مکان هیچ سنخیتی با آن ندارد، چرا که اینجا مقبره‌ایی مملو از تصاویر مذهبی قرون وسطایی است. به همین دلیل، معنویت آن مشخص نیست، مگر آنکه به‌دنبال یک‌سری نشانه‌های خاص باشید. در هر صورت، وجود تمدن‌های باعظمتی را که با یکدیگر ادغام شده‌اند، می‌توانید در این مکان احساس کنید.

داستان هر مکان مقدس

جوف هنگام جمع‌آوری اطلاعات درباره‌ی اماکن متروکه، پژوهش وسیعی در کتابخانه‌ها و اینترنت داشت. او می‌گوید که شناسایی حقیقت همیشه آسان نیست، به‌خصوص درباره‌ی ساختمان‌هایی که قرن‌ها قدمت دارند. او با تاریخ و اعداد و ارقام مختلف و همین طور تئوری‌های تاریخی‌ای مواجه شد که دائماً در حال تغییر هستند. این نویسنده پس از اطمینان از اطلاعات، یافته‌هایش را به‌صورت متنی آموزنده و دقیق تدوین کرد. جوف می‌گوید:

با توجه به اینکه هر سازه، داستان مخصوص به خود را دارد، سعی کردم که اصول اساسی را پوشش دهم و بگویم که چه کسانی در این مکان‌ها عبادت می‌کردند و چطور این ساختمان‌ها متروکه شده‌اند.

موضوعات مشترکی در تاریخ این مکان‌ها وجود دارد، به‌عنوان مثال تغییر رژیم‌ها که منجر به ایجاد مکان‌های مذهبی مربوط به آن رژیم شده است، به‌طوری که در بسیاری از کشور‌های اروپای شرقی، کلیسا‌ها در دوران کمونیست بسته شدند. کنیسه‌ای در شهر ویدین بلغارستان که در این کتاب نیز به آن اشاره شده است، به‌واسطه‌ی اینکه یهودیان بلغاری مجبور به ترک کشورشان شدند، پس از جنگ جهانی دوم متروکه شد. سپس حکومت کمونیست برای تغییر کاربری این کنیسه برنامه‌ریزی کرد که هیچ‌گاه تحقق نیافت و به این ترتیب، پس از فروپاشی رژیم کمونیستی، متروکه ماند.

برای سفری راحت و برنامه‌ریزی شده به بلغارستان، تور بلغارستان را در کجارو جست‌وجو کرده و با مقایسه تور‌های مختلف، تور مورد نظر خود را از فروشنده‌های همکار کجارو خریداری کنید.

یکی دیگر از ویژگی‌های مشتری مکان‌های مذهبی باستانی نظیر استون هنج را می‌توان عملکرد آن‌ها به‌عنوان تقویم دانست. جف می‌گوید:

واقعاً شگفت‌آور است که چطور انسان‌های باستان، پیش از اختراع ریاضیات، دریافته بودند که خورشید در چه زمانی در چه مکانی خواهد بود. این موضوع نشان می‌دهد که طبیعت چه نقش مهمی در زندگی انسان‌های اولیه داشته است. امروزه این وقایع برای ما عادی و روزمره شده‌اند، اما مکان مقدسی مثل معبد نیز زمان را نشان می‌داد.

به اعتقاد جوف، نباید همه‌ی مکان‌ها را در یک دسته‌بندی قرار دهیم. او دوست دارد که از کلیات فاصله بگیرد و به داستان هر یک از این سازه‌ها از نظر معماری و مردمی که در آنجا بوده‌اند، بپردازد؛ اغلب مردمی که از این مکان‌ها دیدن می‌کنند، فقط به معماری و شکوه آن می‌اندیشند و لزومی نمی‌بینند که داستان آن ساختمان را بدانند.