با این رازها هرگز پیر نمی شوید

زگهواره تا گور دانش بجوی؛ این تنها یک شعر نیست، یا یک نصیحت که بشنوی و سر تکان دهی و بگویی ای بابا، از ما که دیگه گذشته !

این روزها علم ثابت کرده است که مطالعه برای سالمندان در هر زمینه‌ای که باشد خصوصا برای ارتقای دانش و سلامتی آنان، می‌تواند نقش مهمی در زندگی سالمندان داشته باشد.

آنها که مطالعه می‌کنند کمتر افسرده می‌شوند و به دام خیالات بیهوده می‌افتند، مغزشان فعال می‌ماند و همیشه چیزی برای گفتن دارند.اغلب این افراد مطالبی درباره سلامتی و اصول بهداشت در سنین سالمندی را نیز در برنامه ثابت مطالعاتی خود دارند.

همه ما پروفسور حسابی را به یاد داریم که تا آخرین دم حیات هشیار و دانا بود، بسیاری دیگر از اندیشمندان و محققان و استادان دانشگاهی نیز به همین منوال به حیات خود ادامه می‌دهند.
وقتی مطالعات جنبه ادامه تحصیل می‌یابد یا شکل هدفمند پیدا می‌کند موضوع بازهم مهم‌تر می‌شود.بازنشستگانی که به مطالعات خود ادامه می‌دهند و در زمینه‌های علمی، آموزشی و یادگیری مطالب جدید فعالیت می‌کنند سطح بالایی از توانمندی‌های شناختی خود را حفظ می‌کنند.

در مجموع یافته‌های پژوهشی نشان داده است که بزرگسالی و سالمندی ضرورتا با افت هوش همراه نیست. برخی​ تناقضات موجود در یافته‌های حاصل ممکن است ناشی از تفاوت‌های فردی بین بزرگسالان و سالمندان باشد. به عنوان مثال سالمندانی که زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، هنری و علمی فعال‌تری دارند تا نود سالگی یا گاهی بیشتر نیز افتی از نظر هوشی از خود نشان نمی‌دهند.

براساس تحقیقات و شواهد افراد مسن در بعضی​ جنبه‌های حل مساله یا مهارت‌های شناختی برترند و نام این برتری در بسیاری از فرهنگ‌ها با اصطلاح پیر خردمند بیان شده است. قابل ذکر است که در طول تاریخ افراد زیادی در سنین بالا خلاقیت و نبوغ از خود نشان داده‌اند:

گاندی در اواخر هفتاد سالگی رهبری نهضت سیاسی در هند را به عهده داشت. گوته اثر جاودانه خود به نام فاوست را در هشتادودو سالگی به اتمام رساند. ساراماگو در هفتاد سالگی به خاطر نوشتن رمان کوری موفق به دریافت جایزه نوبل شد، برنارد شاو نمایشنامه معروف خود ژاندارک را در نود و دو سالگی نوشت و سوفکل نمایشنامه ادیپ شهریار را در هفتاد سالگی و نمایشنامه الکترا را درنود سالگی کامل کرد.

همیشه مقتدر

تصویری که من از مادر بزرگ به یاد دارم بیش از همه جنبه‌های زندگی او تصویر زنی است که با کتابی قطور در دست تاریخ را ورق می‌زد و لحظه‌های تنهایی خود را بی این‌که نیازمند کسی باشد سر می‌کرد. این کار به او تصویر یک زن کامل و خردمند را می‌داد. گرچه او خواندن و نوشتن را در دوره اکابر آموخته بود اما تا وقتی می‌توانست کتاب می‌خواند و مهارت‌های خود را ارتقا می‌داد.

او در آستانه نود سالگی هنوز اختلال حواس نداشت.این را گفتم که بدانید تاثیر مطالعه فقط روی دانشمندان نیست و لازم نیست حتما محقق بزرگی باشید تا مطالعه ذهن شما را جوان نگه دارد.

روانشناسان معتقدند وقتی پیر می‌شویم قدرت کنترل خود را بر شرایط و محیط از دست می‌دهیم و این سبب می‌شود که احساس افسردگی کنیم.

اما مادام که چیزی می‌آموزیم، داریم واژه‌ها را تسخیر می‌کنیم و عصاره آنها را که مفاهیم باشد​به دست می‌آوریم و این هم حس خوشایندی به ما می‌دهد و هم تصویری از یک فرد مقتدر و توانا را به دیگران نشان می‌دهد.

دانشگاه نسل اولی‌ها

ایجاد مشوق‌های لازم در بازنشستگان و افراد سنین بالا برای ادامه تحصیل و کسب مدارج علمی و هنری عزت نفس آنان را افزایش داده و موجب می‌گردد که افراد مثبت تر و مفید تری برای جامعه باشند و خود الگویی باشند برای جوانان و هم سن و سالان خود برای تاکید بر این مهم که برای یادگرفتن هیچ گاه دیر نیست. ضمن آن‌که در کنار قرار گرفتن نسل‌های مختلف در یک مکان و با یک هدف مشترک موجب پر شدن شکاف بین نسل‌ها و تعدیل نگرش نسل‌های مختلف نسبت به یکدیگر می‌شود.

دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در این زمینه تلاش شایسته‌ای به خرج داده است.دکتر منصور شکیبا، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در مورد دانشگاه نسل سه که برای سالمندان راه‌اندازی شده است، می گوید: تاکنون این دانشگاه سه دوره فارغ‌التحصیل سالمند داشته است.جالب است بدانید سالمند‌انی که 60 سال به بالا و دارای سواد خواندن و نوشتن هستند . می‌توانند در این دانشگاه ثبت نام کنند.

به گفته شکیبا، آموزش‌های این دانشگاه استثنایی در دو محور انجام می‌شود: مسائل مرتبط با سلامت از جمله بیماری‌های شایع در دوره سالمندی، خود مراقبتی، تغذیه سالمندی، تقویت حافظه و کمک‌های اولیه و همچنین آموزش‌های عمومی مانند آشنایی با کامپیوتر و اینترنت، اقتصاد خانواده، ادبیات و مباحثی که به توانمندسازی سالمندان کمک می‌کند.وی معتقد است این آموزش‌ها تأثیر مثبتی در ارتقای کیفیت زندگی این افراد داشته است.

دانشگاه بدون مرز

وقتی صحبت از دانشگاه سالمندان می‌شود باید بیش از همه چیز به ایاب و ذهاب آنان و مشکلات جسمی‌شان که تردد در مسیرخانه و آموزشگاه را محدود می‌کند، بیندیشیم.

با امکاناتی که در کشور موجود است همه جای ایران می‌تواند دانشگاه باشد.اینجاست که جایگاه رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی و مردم‌محور پررنگ‌تر می‌شود.در جوامع امروزی، رسانه‌ها باید کارکردی فراتر از سرگرم کردن بیننده‌ها داشته باشند، رسانه‌ها باید فرهنگسازی کنند و آموزش دهند.

علاوه بر رسانه‌ها، نهادهای اجتماعی دیگر هم مسئولیت‌هایی به عهده دارند.استفاده ازآموزش‌های مجازی از طریق صدا و سیما و رادیو و اینترنت و آموزش از طریق سی‌دی‌های چند رسانه‌ای می‌تواند کمک زیادی به سالمندان ​کند.

گسترش مراکز آموزشی در هر مکانی که دولت امکانش را دارد اعم از مدارس که با کاهش جمعیت و موالید رفته‌رفته خلوت می‌شوند، فرهنگسراها، خانه‌های بهداشت، مساجد و هر مکان دیگری که سالمند را می‌تواند ساعاتی برای آموزش و گرد همایی هدفمند پذیرا باشد، می‌تواند اطلاعات سالمندان را به روز نگاه دارد. ارتباط اجتماعی که از رهگذر این آموزش حاصل می‌شود، فایده دیگر آن است.

به هر حال باید به یاد داشته باشیم که مطالعه برای سالمند همچون یک نسخه درمانی است و در پویایی ذهن و فکر افراد سالمند موثر است.تحقیقات نشان داده است افرادی که از سن بالایی برخوردارند اگر به صورت پیوسته به مطالعه بپردازند از مبتلا شدن به بسیاری از بیماری‌های روحی و روانی و همچنین بیماری شایع در سالمندان مانند آلزایمر فاصله می‌گیرند.