تفاسیر نوین قرآن در ترکیه/ تأثیرات اجتماعی، علمی و سیاسی

به گزارش پارسینه، تفاسیر قرآن در ترکیه طی سال‌های اخیر شاهد تحولات چشمگیری بوده‌اند. از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۲۰، تفاسیر قرآن در این کشور به اوج خود رسیدند و ویژگی بارز آنها این است که در یک گرایش خاص نمی‌گنجند، بلکه از تنوع و غنای بیشتری برخوردارند. این تغییرات در پاسخ به تحولات سیاسی، علمی و اجتماعی در ترکیه، به ویژه پس از تأسیس جمهوری ترکیه و افول امپراتوری عثمانی، به وجود آمد.

در دوره‌ اولیه جمهوری ترکیه، دیدگاه‌های سکولار و اصلاح‌طلبانه به طور گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف جامعه از جمله سیاست، آموزش و دین مطرح شدند. در این دوران، دین به عنوان عاملی برای عقب‌ماندگی کشور نگریسته می‌شد و برخی تلاش کردند تا آن را با دیدگاه‌های نوین و مدرن تطبیق دهند. این تحولات تأثیر زیادی بر نگارش تفاسیر قرآن داشت.

دکتر عبدالکریم سید اوغلو، محقق ترک، در کتاب «مکتب تفسیری نوین ترکی ۱۹۹۵-۲۰۲۰»، به بررسی تحولات تفسیر قرآن در ترکیه از زمان فروپاشی امپراتوری عثمانی تا دوران جمهوری ترکیه پرداخته است. او در این کتاب تأکید کرده است که انقلاب الفبای لاتین و نوآوری‌های دینی، زمینه‌ساز ظهور تفاسیر جدید به زبان ترکی استانبولی شد.

تفاسیر قرآن در ترکیه نه تنها تحت تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی قرار گرفتند، بلکه به یک سنت مرسوم تبدیل شدند. در این دوران، بیشتر تفاسیر به زبان ترکی نوشته شده و دیگر تأکید اصلی بر ترجمه از منابع عربی نبود. از سال ۱۹۷۰، با افزایش توجه به آموزش علوم اسلامی، نگارش تفاسیر قرآن در ترکیه رونق یافت و تفاسیر متنوعی با گرایش‌های مختلف در عرصه علم و دین به نگارش درآمد.

تفاسیر مهمی از جمله «ینی بر آنلایشن إشغندا کرآن تفسیری» و «بصائر القرآن» در این دوران منتشر شدند. همچنین تفاسیر «قرآن یولو ترجمه مآلی و تفسیری» که تحت نظارت ریاست امور دینی ترکیه نوشته شد، نمونه‌ای از تفاسیر عمومی است که بر اساس نیازهای جامعه ترکیه نگاشته شده است.

زنان نیز نقش مهمی در نگارش تفاسیر قرآن در ترکیه داشتند. یکی از این تفاسیر، تفسیر قاری به قلم سمرا کورن جشمجیل است که در دوران جمهوری ترکیه تألیف شده است.

اوغلو همچنین اشاره می‌کند که تفاسیر جدید قرآن در ترکیه به چند گرایش مختلف تعلق دارند؛ برخی از این تفاسیر در زمینه اجتماعی، علمی، عقلانی و مذهبی نوشته شده‌اند و برخی دیگر به روش‌های تاریخی و اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند.

تفاسیر قرآن در ترکیه، از نظر محتوا و روش‌شناسی، به صورت یک گرایش خاص باقی نمانده‌اند. این تفاسیر نه تنها به‌طور سنتی بر اساس ترتیب نزول آیات تنظیم شده‌اند، بلکه بسیاری از آنها در چارچوب‌های اجتماعی و علمی جدیدتر نوشته شده‌اند. این روند همچنان ادامه دارد و تفاسیر جدید به صورت مستقل و گاهی در انجمن‌های پژوهشی منتشر می‌شوند.

به طور کلی، تحول تفسیر قرآن در ترکیه در دوره اخیر، از ترجمه و تألیف‌های محدود به یک سنت مرسوم تبدیل شده است که در آن گرایش‌های مختلف علمی، دینی و اجتماعی به وضوح نمایان است. در نتیجه، تفاسیر نوشته شده در ترکیه در سال‌های اخیر به یک نقطه عطف تبدیل شده و تأثیرات گسترده‌ای بر جامعه و پژوهش‌های دینی در این کشور داشته است.