وضعیت اهداکنندگان خون در ایران و جهان چگونه است؟

تهیه و تامین خون ایمن و کافی یک مسئولیت حکومتی بوده و باید به عنوان بخشی از سیاست‌ ملی سلامت و زیرساختارهای بهداشتی درمانی در نظر گرفته شود.

سازمان جهانی سلامت توصیه می‌کند که هر کشور باید واجد راهبردها، سیستم‌ها و ساختارهایی برای اطمینان از دست‌یابی به موقع به خون و فرآورده‌های خونی با کیفیت باشد تا تمام نیازهای بیمارانی که به انتقال خون محتاج هستند، پوشش داده شود. تمام فعالیت‌های اساسی در داخل سیستم ملی خون باید در سطح کشور یکپارچه و هماهنگ بوده تا استانداردهای یکسان رعایت شده و خون و فرآورده‌های خونی ایمن و با کیفیت تامین شود.

سه نوع اهدا کننده خون وجود دارد، اهداکننده داوطلب و بدون چشم داشت مادی، اهداکننده جایگزین یا فامیلی و اهداکننده پولی، اهداکنندگان خون داوطلب و بدون چشم داشت مادی برای اطمینان از تامین پایدار و کافی خون حیاتی هستند.

برنامه اهدای خون داوطلبانه و بدون چشم‌داشت مادی با کاهش مشخص خطر عفونت‌ها مانند HIV، هپاتیت B، هپاتیت C و سیفلیس مرتبط است.

62 کشور گزارش 100 درصد یا نزدیک به 100 درصد (بیشتر از 99 درصد) جمع‌آوری خون را از اهدا‌کنندگان داوطلب و بدون چشم داشت مادی را ارائه داده‌اند.

70 کشور افزایش بیش از 10 درصد اهدای خون داوطلبانه و بدون چشم داشت مادی را در مقایسه با سال قبل در سال 2008 گزارش کردند.

اطلاعات در مورد شاخص‌های اهداکنندگان خون نشان می‌دهد:

- 100 کشور (شامل 74 کشور با درآمد و یا با درآمد متوسط) اطلاعات در مورد جنسیت اهداکنندگان خون را گزارش نمودند. به طور کلی فقط 30 درصد موارد اهدای خون توسط بانوان انجام می‌شود، اگرچه میزان آن، خیلی متغیر و متفاوت است. در 25 کشور بیش از 40 درصد موارد اهدای خون توسط بانوان انجام می‌شود.

در 16 کشور دیگر (شامل 9 کشور در منطقه مدیترانه شرقی، سه کشور در آفریقا، دو کشور در آسیای جنوب شرقی و دو کشور در ناحیه پاسیفیک جنوبی، کمتر از 10 درصد موارد اهدای خون توسط اهدا‌کنندگان خانم صورت می‌گیرد.

- در جمهوری اسلامی ایران، در مدت زمان گزارش شده 93.4 درصد موارد اهداکنندگان خون را مردان و 6.6 درصد را زنان تشکیل داده بودند.

- 77 کشور (شامل 56 کشور با درآمد کم و یا با درآمد متوسط) اطلاعات مربوط به گروه‌های سنی اهداکنندگان خون را ارائه داده‌اند. به طور کلی پنج درصد موارد اهدا خون در گروه سنی زیر 18 سال صورت می‌گیرد.

31 درصد در گروه سنی 18 تا 24 سال، 35 درصد در گروه سنی 35 تا 44 سال، 26 درصد در گروه سنی 45 تا 64 سال و سه درصد در گروه سنی بیشتر از 65 سال، در کشورهای ثروتمندتر 27 درصد موارد اهدای خون توسط جوانان کمتر از 25 سال صورت می‌گیرد.

در کشورهای با درآمد کم یا با درآمد متوسط، 45 درصد موارد اهدای خون در این گروه سنی است. در کشورهای ثروتمندتر 40 درصد موارد اهدای خون توسط سنین بالاتر از 44 سال است، در حالی که 18 درصد موارد اهدای خون در همین گروه سنی، در کشورهای با درآمد کم یا با درآمد متوسط صورت می‌گیرد. به طور کلی افراد جوان در کشورهای با درآمد کم و متوسط بیشتر از کشورهای با درآمد بالا خون اهدا می‌کنند.

- در جمهوری اسلامی ایران، در مدت زمان گزارش شده 7.56 درصد موارد اهدا خون در گروه سنی زیر 18 سال، 18.41 درصد در گروه سنی 18 تا 24 سال، 58.13 درصد در گروه سنی 35 تا 44 سال، 15.84 درصد در گروه سنی 45 تا 64 سال و 0.06 درصد در گروه سنی بیشتر از 65 سال بوده است.

- در 40 کشور کمتر از 25 درصد تامین خون از طریق اهدای داوطلبانه بدون چشم داشت مادی جمع‌آوری می‌شود و بیشتر تامین خون در این کشورها به اهدای جایگزین فامیلی و پولی وابسته است. 26 کشور هنوز جمع‌آوری پولی را گزارش کرده‌اند که در مجموع حدود 800 هزار مورد است. درصد اهدای خون جایگزین و پولی در کشورها به شرح ذیل است.

هدف سازمان جهانی بهداشت این است که تا سال 2020 همه کشورها به اهدای 100 درصد داوطلبانه دست یابند.