واژینیسموس؛ اختلال جنسی شایع در زنان

اغلب زنان، واژینیسموس را به صورت انقباض و درد ناگهانی، در هنگام نزدیکی، توصیف می کنند. این مشکل ناشی از انقباض خود به خود و غیرارادی عضلات کف لگن است و اراده فرد در آن نقشی ندارد. این واکنش ممکن است در معاینه زنانه نیز ظاهر و مانع ورود اسپکولوم - وسیله معاینه داخلی - به داخل واژن شود.

از نظر پزشکی، این وضعیت نتیجه گرفتگی غیرارادی مداوم یا مکرر عضلات یک سوم خارجی واژن است که مانع مقاربت جنسی می شود. این وضعیت ممکن است به صورت مشکل پایدار برای دخول رخ دهد. با وجود اینکه زن موافقت خود را ابراز یا حتی برای انجام دخول، تلاش می کند، واژینیسموس، در شدیدترین حالت می تواند نزدیکی و دخول را غیرممکن سازد و منجر به درد شدید شود.

در برخی موارد این انقباض به حدی شدید است که باعث بسته شدن خود به خود پاها و انقباض شدید همه بدن، افزایش ضربان قلب، تنفس و افت فشار خون شود. در حال حاضر منابع علمی دلایل واضحی را برای واژینیسموس مشخص نکرده اند. باید گفت عمده ترین علت این اختلال، علل روانی است. به نظر می رسد تجربه دردناک و انتظارات منفی درباره دخول واژینال، مثلا ترس از پارگی و خونریزی شدید، موجب بروز افکار ترسناکی در ذهن فرد می شود که به دنبال آن، ترس از دخول و درد همراه با مقاربت ایجاد می شود و زن برای مقابله با این ترس، از همه فعالیت هایی که مربوط به دخول واژینال است پرهیز می کند.

تلاش های گهگاه زن و همسرش برای دخول واژینال، با انقباضات واکنشی عضلات لگن روبرو می شود که مانع دخول خواهد شد و عدم توانایی دخول، به نوبه خود باعث تشدید افکار و انتظارات منفی می شود. معمولا هر چه تلاش برای ادامه فعالیت جنسی بیشتر باشد، پاسخ واکنشی شدت بیشتری می یابد و درد و سفتی تشدید می شود.

علل واژینیسموس

تجربیات زندگی برای افراد گوناگون، متفاوت بوده است و بدن برخی زنان با واژینیسموس به انجام فعالیت جنسی واکنش نشان می دهد. مقاربت شتابزده در شب اول ازدواج و تجربه دردناک ناشی از این مسئله، ناآگاهی از آناتومی و عملکرد دستگاه تناسلی زن و نیز ناآشنایی با روش های فعالیت جنسی، از عمده ترین علت هایی هستند که باعث بروز این اختلال می شوند. بعضی از علت های واژینیسموس در زیر آمده است:

- سابقه بیماری، جراحی و مداخلات پزشکی

- تفاوت های فرهنگی زن و شوهر درباره روابط جنسی

- ترس از آسیب و صدمه شدید در طی نزدیکی

- اطلاعات غلط و ناآگاهی درباره فعالیت جنسی یا احساس گناه در این مورد

- دریافت اطلاعات غلط از والدین و همسالان درباره روابط و فعالیت جنسی

- سابقه خشونت و سوء استفاده جنسی

- سابقه دخول ناموفق

- ترس از عفونت

- ترس از بارداری و ...

نقش عضلات کف لگن در بروز واژینیسموس

عضلاتی که در بروز این عارضه نقشی کلیدی ایفا می کنند، دسته ای از عضلات کف لگن هستند که به گروه پوبوکوکسیژیوس معروفند. این عضلات در عملکرد جنسی و دستگاه ادراری و خروج مدفوع در زنان، نقش عمده ای دارند. در واژینیسموس، همراهی ذهن و بدن با یکدیگر، موجب ایجاد پاسخ شرطی عضلات می شود و بدن با انقباض این ماهیچه ها، لگن را از آسیب فرضی ناشی از نزدیکی حفظ می کند.

انواع واژینیسموس

زنان ممکن است در هر سن و مرحله ای از زندگی شان، واژینیسموس را تجربه کنند. این عارضه براساس زمان شروع و بروز درد و گروه عمده اولیه و ثانویه تقسیم بندیی می شود. واژینیسموس اولیه به مواردی اطلاق می شودکه زن در اولین تجربه جنسی دچار انقباض واژن شود و مرد در هنگام دخول با مانع مواجه می شود.

این عارضه، علت مشکلی به نام ازدواج به وصال نرسیده است که در طی آن زوج هرگز موفق به نزدیکی نشده اند. زنان دچار این عارضه ممکن است در هنگام معاینه واژینال نیز دچار انقباضات مشابهی شوند. واژینیسموس ثانویه، به تجربه انقباضات واژن بعد از یک دوره رابطه جنسی موفق گفته می شود و زن ممکن است پس از سال ها انجام رابطه جنسی بر اثر مشکلی مانند عفونت و واکنش های روانینسبت به همسر و فعالیت جنسی، دچار درد و انقباض در هنگام دخول شود. ممکن است علت اولیه درمان شود یا بهبود یابد اما واژینیسموس ناشی از آن همچنان باقی بماند و دخول را دردناک یا غیرممکن سازد یا حتی در رسیدن فرد به ارگاسم، اختلال ایجاد کند.

درمان واژینیسموس

متاسفانه در کشور ما، در بسیاری از موارد، درمان های اصولی برای این اختلال ارائه نمی شود. این امر بیشتر ناشی از ناآگاهی مردم از علت و روش درمان این اختلال است. برخی از مردم براساس عقاید عامیانه، عدم توانایی دخول و نزدیکی را به طلسم شدن زوج نسبت می دهند و برای درمان آن متوسل به روش های خرافی عجیب و غریب می شوند.

برخی دیگر عللی مانند وجود هفت پرده، و باز کردن پرده بکارت یا هایمنکتومی را به عنوان درمان این اختلال می شناسند در حالی که این مشکل هیچ ارتباطی به ضخامت پرده بکارت نداردو باز کردن پرده بکارت در طی عمل، هیچ تاثیری در درمان این اختلال نخواهد داشت. استفاده از ژل ها و کرم های لغزنده کننده نیز معمولا کمکی به درمان نمی کنند؛ گرچه توسط بسیاری از افراد توصیه می شوند.

کلید اساسی در درمان، ایجاد تغییرات شناختی در فرد و آمادگی برای انجام مقاربت است و خبر خوب برای مبتلایان به واژینیسموس این است که این اختلال، درمان پذیرترین اختلال جنسی است و با روش های جدید درمانی، بیش از 99 درصد بیماران بهبود می یابند. اغلب بیماران از تغییری که در طی درمان و پس از آن در زندگی شان پدید می آید، شگفت زده می شوند.

نقش همسران در درمان واژینیسموس

حضور زوج همراه با یکدیگر برای درمان این اختلال در مرکز مشاوره و مطب ضروری و نقش مردان بسیار اساسی است. مردان در بسیاری از موارد می توانند به کمک همسر خود بشتابند. آنها باید بدانند این اختلال براساس منابع علمی و فقهی، به هیچ وجه دلیلی برای عدم تمکین زن نیست، بلکه این انقباضات به صورت غیرارادی و نه به اراده شخصی رخ می دهد و زن پس از یک دوره درمان با حمیات همسر می تواند به راحتی از فعالیت جنسی با همسرش لذت ببرد.

بنابراین مردان به هیچ وجه نباید همسرشان را به طلاق دادن تهدید کنند. این تهدیدها باعث تشدید انقباض عضلات و گاهی اختلال میل یا حتی بروز بیزاری جنسی در زن می شود که درمان آن بسیار مشکل تر و پیچیده تر از درمان واژینیسموس است.

اگر مرد از رابطه جنسی خود را کنار بکشد یا به دلیل ترس از آزار همسرش تمایلی به انجام فعالیت جنسی نشان ندهد، نه تنها همسرش برای ادامه درمان انگیزه کافی نخواهد داشت، بلکه خودش نیز به مرور زمان دچار انواعی از اختلالات نعوظ می شود. بنابراین مرد باید با تاکید بر ادامه درمان، زن را در هر مرحله تشویق کند زیرا ادامه زندگی بدون فعالیت جنسی در طولانی مدت منجر به بروز اختلافات زناشویی خواهد شد.

منبع: مجله سپیده دانایی