آسیب شناسی و درمان خود ارضایی

در میان بسیاری از پدیده های معطوف به رشد که مشخصه بلوغ و شروع نوجوانی است هیچکدام به اندازه تغییرات روانی و فیزیکی با رشد جنسی ارتباط ندارد. این تغییرات مستلزم سازگاری های بسیاری از سوی نوجوان است و بر اثر این تغییرات تصور نوجوان از خودش نیز تغییر می کند. هر چند که تمایلات جنسی به مفهوم گسترده تر در تمام طول زندگی فرد وجود دارد و بخشی از وجود انسان را تشکیل می دهد، تغییرات هورمونی همراه با بلوغ در افراد مختلف به اشکال مختلفی ظاهر می شود و در هر شخص معینی در زمانهای مختلف بروز می کند، اما برخی از نوجوانان به مسایل جنسی زیاد فکر می کنند و به سادگی تحریک می شوند و بعضی دیگر چندان به این مسایل فکر نمی کنند و علایق دیگری آنان را به خود جلب می کند.

در غالب پسران همراه با بلوغ، غریزه جنسی به سرعت زیاد می شود و جنبه بدنی پیدا می کند. آگاهی جنسی در پسرها در دوران نوجوانی به اوج خود می رسد ولی هر چند که علایق و رفتار در هر دو جنس طی دوره نوجوانی افزایش می یابد اما در این میان به نظر می رسد که این مساله در پسران به نسبت دختران بیشتر است هر چند که در سالهای اخیر این فاصله کمتر شده است.

بیدار شدن تمایلات جنسی در این دوران باعث می گردد که برای برخی از نوجوانان مشکلات خاصی ایجاد شود. یکی از این مشکلات اقدام به خودارضایی است. هر چند این عمل بین کودکان نیز رایج است اما در نوجوانان نظم پیدا می کند. البته غیر از نوجوانان و جوانان، میان برخی از بزرگسالان نیز چنین عملی مشاهده می شود. به هر حال مبتلای به این عمل و رفتار از صدمات آن مصون نخواهد ماند چون عوارضی را بر روی بنیه بدنی و حتی وضعیت روانی فرد می گذارد.

عوارض خودارضایی

- فقدان انرژی و سستی عمومی بدن
- تضعیف سیستم عصبی بدن
- کاهش رشد عمومی بدن
- ضععیف شدن یا ضعف سیستم مجاری ادراری
- زردی و رنگ پریدگی چهره(که اغلب با ظهور حلقه های سیاه در اطراف چشم همراه است)
- بروز جوش و کورک روی چهره
- ضعف حافظه و دشواری در مطالعات خصوصا در درس خواندن
البته این علایم در افرادی مشاهده می گردد که به شدت مبتلا به این عمل هستند. هر چند که انجام اندک این عمل نیز عوارض خاص خود را دارد.

با توجه به تحقیقات صورت گرفته، بسیاری از پسران در دوره های متوالی تصمیم به ترک این عادت می گیرند و به شدت دچار پشیمانی و ندامت خواهند شد اما مجددا این نوع اعمال را تکرار می کنند و این دوره تسلسل همچنان باعث ایجاد مشکل می شود. اما با توجه به فرهنگ جامعه خودمان احساس گناه ، نقش مهمی را بعد از انجام این عمل ایفا می کند تا جایی که بسیار مشاهده شده است که نوجوان به علت این اقدام نمی تواند خود را ببخشد و حتی از خویشتن متنفر می شود. مبتلایان قبل از ارتکاب عمل خود احساس تشویش و نگرانی می کنند و آنگاه برای تسکین به طور موقت دست به دامان خودارضایی می شوند . پس از انجام این عمل، رخوتی در آنان ایجاد می شود که ممکن است به خواب نسبتا عمیقی فرو روند و و آرامشی نسبی برایشان حاصل شود، پس از آن به فکر عواقب و یا گناه می افتند و از نو دچار تشویش می شوند.

علل خودارضایی

1- تغذیه فکری نوجوان: این تغذیه شامل جوی است که نوجوان درآن قرار دارد و شامل دوستان، محیط زندگی فرد، فیلمها،کتابها و عکسهایی است که فرد با آنها سرو کار دارد. مسلما یک نوجوان و یا جوانی که تازه در حال ادامه تحصیل و تعیین شغلی مناسب برای آینده است شرایط مناسب برای ازدواج را ندارد بنابراین قرار گرفتن این دسته از افراد در معرض تحریک کننده های جنسی از علل اصلی بروز و شدت یافتن این عادت است.

2- دیدن و شنیدن: دیدن عکسها، پوسترها، فیلمهای نامناسب، استفاده نا مناسب از ماهواره، استماع فحشهای رکیک،لطیفه ها، طنزها و شوخی های زننده در خانه، اجتماع و مدرسه سبب تحریک نوجوانان در این زمینه می شود.

3- عوامل روانی: برخی عوامل روانی مانند ترس و هیجان، اضطراب و تشویش، خشم و غضب، طرد و تحقیق، زیادی محبت و..... در بعضی از موارد باعث بروزاین عادت می گردد.

4- عدم مدیریت ذهن: مسلما افکار جنسی بخش جدایی ناپذیر افکار افراد به خصوص نوجوانان را تشکیل می دهد. ناتوانی افراد در کنترل ذهن و عدم مهارت در فیلتر کردن افکار نامناسب ، در بروز و شدت یافتن خود ارضایی نقش به سزایی دارد.

پیشگیری و درمان
در دین ما اسلام خودارضایی امری حرام و ناپسند به شمار آمده است ، اما توجه داشته باشید که داشتن احساس گناه صرف در این مورد، کمک چندانی به شما نخواهد کرد بلکه علاوه برآن شما باید سعی کنید با یک برنامه ریزی منظم و البته داشتن آگاهی کافی در زمینه درمان، برای بهبود و ترک این عادت رفتاری ناپسند اقدام داشته باشید.
برای درمان کسانی که مبتلا به مشکل خودارضایی هستند در دو قسمت باید کار شود. یکی در قسمت جسمانی و دیگر در بخش عقلانی و طرز تفکر که عبارتند از:

1- ورزش: داشتن برنامه منظم ورزش جهت غلبه کردن بر انرژی جنسی در این دوران، لازم و ضروری است.

2- تغذیه: تغذیه صحیح نوجوان و خودداری از مصرف برخی غذاهای تحریک کننده مانند زیاد مصرف کردن گوشت قرمز و تخم مرغ، چای، قهوه زیاد، فلفل، سسهای تند و هر نوع ادویه. در مقابل مصرف ماهی و مرغ، میوه جات ، انجیل، دوغ و... بسیار مفید است.

3- خودداری از پوشیدن لباسهای بسیار تنگ و چسبان.

4- توجه به بستر خواب: توجه به بستر خواب و ایجاد شرایط مناسب برای خوابیدن. مثلا حتما قبل از خوابیدن مطالعه داشته باشید و با خستگی به رختخواب بروید در ضمن توجه داشته باشید که حتما تشکتان سفت باشد و در صورت امکان تنها در اتاقتان نخوابید.

5- پر کردن اوقات فراغت: از طریق مطالعه کردن مطالب متفرقه اما مناسب، انجام کارهای فوق برنامه و هنری یا فنی و داشتن یک برنامه منظم برای گذراندن ساعات روز بسیار مهم است.
6- برخاستن از رختخواب: همواره به نوجوانان دارای این مشکل توصیه می شود که به محض بیدار شدن از خواب از رختخواب جدا شده و یک دوش آب گرم گرفته و به تمرینات ورزشی و نرمش های بدنی و.. استمرار داشته باشید.

7- به نوجوانانی که مبتلا به خود ارضایی هستند توصیه اکید می شود که علاوه بر در نظر گرفتن موارد ذکر شده برای درمان مشکل خود حتما از خدمات مشاوره و روانشناسی بهره مند گردند و مطمئن باشند که با پشتکار و اعتماد به نفس می توانند این عادت ناپسند را ترک کنند.

منابع تکمیلی:
اکبری، ابوالقاسم. مشکلات نوجوانی و جوانی. انتشارات نشر و توسعه. 1387.
فرجاد، محمد علی. روانشناسی رشد (2) نوجوانی. انتشارات سرو. 1376.
گنجی، حمزه و همکاران. بهداشت روانی. انتشارات ارسباران.1376.
ماسن، پاول هنری و همکاران.یاسایی، مهشید(مترجم). رشد و شخصیت کودک. انتشارات ماد.1380.
نجاریان، محمد و همکاران. روانشناسی مرضی(2). انتشارات رشد. 1380.

مریم عطاریان- بخش خانواده و زندگی تبیان