پیش‌بینی روزنامۀ روسی از آیندۀ برجام

در این تحلیل آمده است: گروه پنج گانه قدرتهای جهانی و ایران ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ در وین برنامه جامع مشترک برنامه هسته‌ای ایران را هماهنگ کردند. یک سال پس از امضای "موافقتنامه قرن"، توافقات، منعکس کنندۀ اصول و مراحل حل یکی از بحرانهای اصلی در عرصه امنیت بین‌المللی همچنان به قوت خود باقی مانده و پیش بینی بدبینان در مورد از بین رفتن سریع آن را نفی کرده است .

این توافقات به هیچ وجه به معنی کاپیتولاسیون ایران نبود. در مرحله نهایی مذاکره طاقت فرسا توانست با قدرتهای جهانی به توافق رسیده و همزمان اصول خود را زیر پا نگذارد. در نتیجه این توافقات تهران توانست به شناسایی حق مسلم خود برای استفاده مسالمت آمیز از انرژی اتمی از طرف جامعه جهانی و رفع مجازاتها نایل شود .

اعضای کشورهای گروه ۵+۱ هم می‌توانند نیل به توافق هسته‌ای با ایران را دستآورد خود تلقی کنند. طرف ایرانی ناچار بود به محدودیت‌ محسوس فعالیت هسته‌ای خود (در محدوده زمانی معین) تن دهد. ایران همچنین با بازرسی شدیدتر تأسیسات هسته‌ای خود از طرف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موافقت کرد. توافقات حاصله چشم‌اندازهای انتقال ایران به مرحله فعالیت هسته‌ای مسالمت آمیز بلامانع، به عنوان عضو تمام عیار قرارداد عدم گسترش اسلحه اتمی، را فراهم کرد. برای این منظور تنها باید تعهدات را رعایت کرد .

معامله هسته‌ای نتیجه فعالیت شدید مشترک ایران و کشورهای گروه ۵+۱ بود که مذاکرات آنها طی سالهای طولانی ادامه داشت. واقع بینی و عقل سلیم جمهوری اسلامی و آمریکا دست بالا را گرفت. موافقتنامه وین از تبدیل مسئله اتمی ایران به درگیری منطقه‌ای جدید در منطقه متلاطم خاورمیانه جلوگیری و همچنین به تقویت رژیم عدم گسترش هسته‌ای مساعدت نمود .

سال گذشته نشان داد: طرفین موافقتنامه تعهدات را منصفانه و بطور هدفمند رعایت می‌کنند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید نمود که همکاری با ایران در جهت اجرای توافقات شدت می‌یابد. طرف روس در این شرایط با ایرانی‌ها در مورد تغییر مجتمع فردو برای ترتیب دادن تولید ایزوتوپهای باثبات دارای کاربرد طبی مذاکره می‌کند .

همکاری ایران و روسيه در دیگر جهت اجرای موافقتنامه برجام هم ادامه دارد. منظور خارج کردن مازاد اورانیوم غنای پایین از ایران در ازای تحویل اورانیوم طبیعی به ایران است. رفع همه مجازاتهای بين‌المللي مربوط به برنامه هسته‌ای هم از نتایج واقعی اجرای برجام بود. این امر شرایط فعال سازی همکاری تجاری - اقتصادی ایران با جامعه جهانی، وارد کردن فن‌آوریهای و نوآوریهای جدید به ایران و وارد شدن سرمایه گذاریهای خارجی به کشور، رشد استخراج و صادرات مواد هیدروکربنی ایران را فراهم کرد. در نهایت، باید گفته شود موافقتنامه هسته‌ای ایران به ثبات کلی سیاسی و اقتصادی در منطقه مساعدت کرد .

در عین حال، چشم‌اندازهای اجرای موفق برجام از بسیاری لحاظ به تمایل و آمادگی آمریکا و ایران به ادامه رعایت دقیق تعهدات بستگی دارد .

با این حال همچنان چالش‌های زیادی وجود دارد. عدم اعتماد و شکاکیت دو کشور نسبت به یکدیگر همچنان بالا است. اقدام سازنده دولت باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و حسن روحانی رئیس جمهور ایران در جهت نیل به توافق نتوانست مشکلات جدی و کهنه طی دهها سال و اختلافات جهان بینی بین دو کشور را رفع کند. بخش محافظه‌کار نخبگان آمریکایی (در وهله اول جمهوریخواهان) پیوسته مسئله تجدید نظر در توافقات وین و درخواست رعایت برجام از طرف ایران را مطرح می‌کنند. محافظه‌کاران و رادیکالهای ایران هم از آنها عقب نمانده‌اند و تهدید می‌کنند، درصورت نقض مفاد سند از طرف واشنگتن و اعمال مجازاتهای جدید علیه ایران، از موافقت نامه خارج شوند .

شدت یافتن لحن گفتگوی تهران و واشنگتن می‌تواند جو مناسب شکل گرفته پیرامون برجام را بهم بزند. تلاش دولت آینده آمریکا برای تجدید نظر در مفاد برنامه در جهت سخت گیری بیشتر (درصورتی که چنین اقدامی پس از انتخابات ریاست جمهوری در ماه نوامبر مطرح شود) بلاتردید با واکنش شدید ایران مواجه مي‌شود. لازم به ذکر است اوضاع در مراحل قبلی مذاکره طبق همین سناریوی درگیری زا پیش رفته و به کرات به بن بست کشیده بود .

در صورت اتخاذ موضع واقع بینانه، نه آمریکا و نه ایران به بهم زدن برجام علاقه‌مند نیستند. تهران به توسعه اجتماعی اقتصادی سریع با کاربرد امکانات بالقوه کلان خود و همچنین به برقرار شدن ثبات در کشور خیلی علاقه‌مند است. رفع مجازاتها بهترین شرایط را برای این منظور فراهم می‌کند .

آمریکا به نوبه خود به شدت یافتن دوباره اوضاع خاورمیانه (درصورت تحریک خروج ایران از توافقات وین) علاقه‌مند نیست .

در مجموع، در شرایط شکل گرفته، همه طرفین برجام موظفند به شکل آرام و بدون دامن زدن به سراسیمگی، در راه اجرای قدم به قدم توافقات حاصله پیشروی کنند. اما رفع اختلافات را مي‌شود به کمیسیون مشترک حل و فصل امور مورد اختلاف واگذار کرد. این کمیسیون برای حل و فصل این نوع امور تأسیس مي‌شود.