آیا فیس بوک رفع فیلتر می شود؟

پارسینه - گروه اجتماعی: دنیای مجازی از زمان رواج آن در ایران بحث های متفاوتی را در پی داشته است به ویژه در حوزه ای به نام فیلترینگ. اینکه آیا باید کاربران اینترنتی به هر سایتی دسترسی داشته باشند یا اینکه باید دسترسی ها را محدود کرد؟ چه سایت هایی باید فیلتر شوند و چه سایت هایی نه؟ و سوالات دیگری از این دست که ذهن دست اندرکاران را به خود مشغول کرده است. دریغ از اینکه با رواج بسیار زیاد فیلترشکن ها و VPN ها بحث هایی در این باره به نوعی بی نتیجه است.

اما در روزهای اخیر شاهد این بوده ایم که نگاه تعدادی از متولیان دنیای مجازی در ایران کمی تغییر کرده و حرف های جدیدی در این باره مطرح می شود. گویی اینکه آنها هم به این نتیجه رسیده اند که فیلترهای آنها فقط تعداد کمی از کاربران را ناکام می گذارد و باقی آنها از ابتدا با فیلترشکن وارد اینترنت می شوند. از طرفی فهمیده اند این رواج بی رویه فیلترشکن خود به نوعی دسترسی کاربران را به سایت هایی که همه در مجاز نبودن آن اتفاق نظر دارند، آسان کرده است.

بدین معنی که اگر عده ای برای رفتن به اینترنت در نهایت دنبال فیس بوک، توییتر و چند سایت خبری می روند، وقتی این سایت ها برای شان محدود نشده نباشد، به دنبال فیلترشکن نخواهند بود و فقط از همین فضاهای خاکستری استفاده می کنند اما با در دسترس قرار گرفتن فیلترشکن، این توانایی در هر کاربری هست که هر واژه ای را جستجو کند و به فضاهای منفی اینترنتی دسترسی پیدا کنند.

همه چیز از یک استفتا شروع شد

بحث ها درباره استفاده یا عدم استفاده از فیس بوک مدت زمانی بود که مطرح می شد اما مسئولین معمولا در برابر این شک یک جواب نه می گذاشتند. به طور جدی و رسمی از زمانی تغییر رویه آغاز شد که یک استفتا از طرف رهبر انقلاب درباره فیس بوک مطرح شد و نقل محفل اینترنت بازان شد:

«به‌طور کلی اگر مستلزم مفسده (مانند ترویج فساد، نشر اکاذیب و مطالب باطل) بوده و یا خوف ارتکاب گناه باشد و یا موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود، جایز نیست والا مانعى ندارد.»

این فتوا به نوعی مسئولیت و تشخیص گناه را به عهده خود کاربر اینترنتی می دانست و به نوعی به این اشاره داشت که اگر استفاده غیر شرعی و غیرقانونی از فیس بوک نشود، استفاده از آن مانعی ندارد. این به نوعی جرقه های تغییر در ذهن برخی مسئولین فضای مجازی کشور را رقم زد.

موج دوم برای فیس بوک ایران

اما موج دوم صحبت ها درباره شبکه اجتماعی فیس بوک از یک گزارش آغاز شد، گزارشی که اولین بار پارسینه آن را منتشر کرد و اینترنت را در نوردید: «عضویت دفتر رهبر انقلاب در فیس بوک »

در گزارش سایت پارسینه شبکه های اجتماعی که دفتر مقام معظم رهبری در آنها صفحه اختصاصی دارد منتشر شد و نشان داد که نظر رهبر انقلاب درباره استفاده مفید از شبکه های مجازی مثبت است. این اتفاق به گونه ای برخی را تکان داد که حتی باور نمی کردند چنین خبری درست باشد. به گونه ای که «مهدی اخوان بهابادی» دبیر شورای عالی فضای مجازی در این باره گفت: «تاکنون اطلاعیه‌ای از سوی دفتر مقام معظم رهبری ندیده‌ایم که بخواهد این موضوع را تایید کند. معمولا این نوع اقدامات، حرکات خودجوشی هستند که توسط مردم صورت می‌گیرد. هم اکنون هم شاهد هستیم که برخی حرکات خاص که برای دفاع از مقام معظم رهبری توسط مردم صورت گرفته و صفحه‌ای در فیس بوک ایجاد شده است.»

یعنی او نیز هنوز این خبر را باور نکرده بود، اما بالاخره اعتراضی هم به محتوای این گزارش مبنی بر اینکه این صفحه از دفتر رهبری راه اندازی شده و کاملا رسمی است، نشد.

حالا از اینجا بود که موجی از نظارت فیس بوکی و اینترنتی درباره این اتفاق دست به دست چرخید و نگاه ها به فیس بوک تغییر کرد و نیمه پر لیوان این شبکه مجازی هم دیده شد. طوری که همان دبیر شورای عالی فضای مجازی در صحبت های جدید خود چرخشی عمیق کرد که برای برخی زمزمه های رفع فیلتر فیس بوک تلقی شد: «فیس بوک در اصل یک شبکه اجتماعی است، من این شبکه را می‌پسندم. اگر کار اشتباهی بود که الان این ‌همه طرفدار نداشت. اصل موضوع قطعا به یک نیاز بشر پاسخ می‌دهد لذا ما نمی‌توانیم مانع استفاده از این شبکه‌ها بشویم و بگوییم نه ما چنین چیز‌هایی را نمی‌خواهیم؛»

«چراکه اصل موضوع جنبه اجتماعی است. حتی اگر در داخل کشور کسی بتواند این شبکه‌ها را توسعه بدهد حمایت می‌شود. با توجه به این نکته ‌که گردانندگان این شبکه اجتماعی چه کسانی هستند و این برای ما مهم است. البته روشن است ما انتقاداتی به برخی شبکه‌های اجتماعی خارجی داریم، بدون این که عضویت در این شبکه‌ها را جرم بدانیم. مردم مجازند از این شبکه‌ها استفاده کنند. درست است که الان مسیر دسترسی مسدود است، اما از نظر قانونی منعی برای استفاده از این شبکه‌ها نمی‌بینم.»

این ها حرفهای تازه ای بود که تاکنون نمونه اش از مقام های دولتی شنیده نشده بود و نشان از تغییر دیدگاه مسئولین و متولیان تصمیم گیرنده برای فضای مجازی داشت. این نوع تفسیرها و نظرها ادامه پیدا کرد تا جایی که سردار احمدی مقدم نیز وارد گود شد و فرمانده نیروی انتظامی طی اظهار نظری جدید درباره فیلترینگ سایت ها گفت: کنترل هوشمند شبکه‌های اجتماعی نسبت به فیلترینگ آنها بهتر است. با تشکیل شورای فضای مجازی، تصمیم‌ها سرعت گرفته و مسوولان درصدد تهیه آن هستند تا تسهیلات برای کاربران اینترنت افزوده شود. اساسا نیروی انتظامی در حوزه فیلترینگ سایت‌ها مسوولیتی نداشته و تصمیم و اجرای آن برعهده ناجا نیست.

وی با تاکید بر اینکه کنترل هوشمند شبکه‌های مجازی اجتماعی، از مضرات آنها جلوگیری می‌کند، تصریح کرد: با کنترل هوشمند شبکه‌های اجتماعی چندگانه علاوه بر اینکه از مضرات آنها جلوگیری می‌شود، مردم می‌توانند از بخش‌های مفید آن بهره‌مند شوند.»

همه این حرف ها شاید برای برخی پیام صریحی نداشته باشد ولی حاوی کدهایی است که احتمالا در ماه های پیش رو خبرهای جدیدی را به دنبال خواهد داشت، شاید خبری از این دست: «فیس بوک رفع فیلتر شد.»