میراث فرهنگي شام زیر آتش تکفيري‌ها +تصاویر

حوادثی که در سه سال گذشته در کشور سوریه رخ داد، قلب هر انسان آزاده‌ای را در سراسر جهان جریحه دار کرد. درگیری های مسلحانه که یک سوی آن دولت و ملت سوریه قرار دارد و همچنان از کشور خود دفاع می‌کنند و سوی دیگر، تروریست‌هایی با ملیت‌های مختلف که هیچ دغدغه ای جز نابودی سوریه در سر نمی پرورانند. پدیده ناخوشایندی که زیرساخت های فرهنگی و اقتصادی سوریه را در معرض بحران فراگیر قرار داده است. برگی از این جنایات به حوزه میراث فرهنگی و آثار تاریخی سوریه تعلق دارد. این روزها، میراث سرزمین شام زیر آتش و آماج گلوله‌های تروریست‌های تکفيري و صهیونیست‌ها قرار گرفته است.


دمشق، قدیمی‌ترین شهر مسکونی جهان

شاید کمتر کسی بداند که دمشق، قدیمی ترین شهر مسکونی جهان است. شهری که طبق حفاری های انجام شده در "تل رماد" از 8 تا 10 هزار سال پیش از میلاد مسیح مسکونی بوده است. موقعیت جغرافیایی سوریه به گونه ای است که این شهر از قدیم گذرگاه شرق به غرب و آسیا به آفریقا بوده است؛ از این رو کشور کوچک سوریه مرجع تاریخی مناسبی برای مقایسه سبک های معماری و شهرسازی در طول هزاران سال به شمار می رود.طبق اسناد بدست آمده ، شهر دمشق تا پیش از ورود قوم" آرامی" اهمیت چندانی از نظر سیاسی و اقتصادی نداشته است." آرامی ها" با ساخت کانال و تونل سیستم آبرسانی شهر را با استفاده از آب رودخانه "برادا" ساماندهی کردند.نام شهر دمشق به زبان انگلیسی "دماسکس" است که ریشه در زبان" آرامی" دترد و به معنای جای پرآب است.

آثار باستانی سوریه در موزه‌ای در کشور آلمان. طبق برآوردها، مجموع آثاري که غيرقانوني به موزه‌هاي لندن، آمريکا، تل‌آويو و ديگر کشورها منتقل شده‌اند ارزشي بيش از دو ميليارد دلار دارند.

دمشق در طول تاریخ بین یونانیان، رومیان، ایرانیان و اعراب دست به دست شد و از این رو آثار این فرهنگ ها بالاخص شیوه شهرسازی رومیان و یونانیان هنوز در جای جای شهر به چشم می خورد. برای نمونه، معبد "ژوپیتر" یکی از آثار به جا مانده از معماری رومی در شهر دمشق محسوب می شود. با این همه از زمان حمله اوایل قرن 16 میلادی عثمانی ها به این شهر، ظهور فرهنگ و معماری اسلامی بیش از گذشته اهمیت یافت. مسجد جامع دمشق که شاهکار معماری امویان محسوب می شود در کنار بناهای مهمی در دوره های مختلف از جمله قلعه ها، کاخ اعظم، مدرسه ها، کاروانسراها، حمام های عمومی و خانه های مسکونی از این جمله اند. ورودی اصلی شهر قدیم دمشق، "بازار حمیدیه" است. با این همه در دوره ای که عباسیان به قدرت رسیدند اصول شهرسازی دمشق دستخوش تغییر قرار گرفت. در این دوره مرکزیت شهر به چهار منطقه مستقل تقسیم شد. بدین ترتیب هر منطقه صاحب مساجد، حمام های عمومی و بازارهای جداگانه شد.

مدير آثار باستاني و فرهنگي سوریه: بزرگترين و جدي‌ترين مشكلي كه پس از آغاز جنگ در كشور وجود دارد، سرقت آثار تاريخي است. سارقان به کمک تروريست‌ها آثار تاريخي را از مرز تركيه، لبنان و عراق خارج مي كنند.

باستان‌شناسان سوري خواستار کمک سازمان‌هاي بين‌المللي براي جلوگيري از تخريب بناهاي تاريخي اسلامي، آرامي، رومي و يوناني اين کشور شده‌اند. جنگ در سوریه باعث شد که بخش اعظم سرمایه‌های تاریخی و فرهنگی سوریه نابود و غارت شود که از آن جمله تخریب" بازار تاریخی حلب"، "مسجد اموی" و "شهر تاریخی مدرجه" بوده است. جامعه جهانی از زمان آغاز درگیری‌های سوریه نسبت به سرنوشت آثار باستانی و تاریخی سوریه و مراکز باستانی ابراز نگرانی می‌کند، به ویژه بعد از اینکه شورشیان مراکزی مانند بازار حلب و قلعه الحصن (قلعه شوالیه ها) را به عنوان میدانی برای درگیری‌های خود استفاده می‌کنند.

مدیرکل یونسکو: پس از دریافت اخبار جدید درباره تخریب میراث فرهنگی سوریه، میراث جهانی فرهنگی به‌شدت شوکه شده است. آثار باستاني سوريه به دليل تبديل آنها به سنگر تروريست‌ها، آسيب‌هاي شديد ديده است.

حلب، شهری با خانه‌های روشن

از میان شهرهای مهم و استراتژیک سوریه، شاید حلب بیشترین آثار معماری عربی را از دوره قرون وسطی در خود جای داده است. حلب نمونه بارز یک شهر فرهنگی و تاریخی با نمادهای تکنولوژی امروزی است که نشان دهنده فرهنگ و اقتصاد شکوفای این شهر در تمام اعصار تاریخ و به خصوص رونق این شهر در زمان پادشاهی مملوکان است. در میدان اصلی شهر حلب با" شکوه ترین و زیباترین قلعه جهان" از زمان رومی ها برجای مانده است . این قلعه شامل بقایای چندین مسجد، کاخ و حمام است.

بازار تاریخی شهر حلب، پیش و پس از حمله تروریست ها

حلب شهر خانه های روشن است. خانه‌هایی با دیوارهای سفید رنگ که گراگرد آن را دیوار عظیم حلب احاطه کرده است. علاوه بر این مدارس مذهبی سوریه را در این شهر می توان یافت. مدرسه مذهبی "الفردوس" و "مدرسه حلاویه" که بر بقایای قلعه های مسیحی ساخته شده به همراه شمار زیادی مسجد و کاروانسرا که نشان از غنای اقتصادی و فرهنگی مردمان این شهر باستانی دارد.علاوه بر خانه های سفید، حلب شهر دروازه ها هم بوده است. شهری با پانزده دروازه که هم اکنون پنج دروازه از آنها به جا مانده است. معماری و بالاخص خانه سازی در شهر حلب، زیبایی و شکوه خاصی را به رخ بیننده می‌کشد. خانه ها و منازل شهرقدیمی شهر حلب ترکیبی بی نظیر از مهندسی و معماری به شمار می رود.

مسجد جامع اموی؛ گروه‌های تکفیری و تروریستی جبهه النصره به مسجد تاریخی اموی در شهر حلب یورش برده و آثار تاریخی و قدیمی این مسجد را به سرقت بردند. این گروه‌های تروریستی همچنین مناره‌ها و گنبد این مسجد را تخریب و کتابخانه آن را به آتش کشیدند.

مسجد جامع اموی؛ این مسجد یکی از مشهورترین اماکن باستانی و تاریخی در جهان به شمار می‌رود که مسلمانان در قرون وسطی از آن به عنوان یکی از عجایب چهارگانه دنیا نام می‌بردند.

طبق گزارش‌های منتشر شده از سوی مرکز حفاظت از آثار باستانی سوریه واقع در شمال این کشور، از حدود یک سال پیش تا کنون 30 قطعه اثر باستانی ارزشمند در جریان آشوب‌های داخلی سوریه از موزه این شهر به سرقت رفته است. این قطعات شامل تندیس‌های کوچک سفالی و گلی و تکه‌هایی از ظروف سفالی و طلسم‌های شکسته شده بود.

باستان شناسان سوری و کارشناسان غربی می گویند؛ آثار بجا مانده از عصر برنز و شهرهای دوران رومن ها، بویژه معبد "آسیریان" در منطقه تل شیخ حمد تخریب شده اند و موزه شهر حمص به کلی غارت شده است. در بسیاری از موارد، شورشیان سوری دیوارهای کلیساها و دیگر ساختمان های باستانی را فقط به این خاطر این که مطمئن شوند نیروهای دولتی در آنها بمب کار نگذاشته باشند و یا استفاده از این ساختمان ها به عنوان جان پناهی مطئمن، تخریب می کنند.

پلیس لبنان از شناسایی و توقیف یک باند قاچاق آثار باستانی سوريه از عهد بزنطی‌ها و رومان‌ها در این کشور خبر داد. این باند قاچاق تاکنون توانسته آثار گران‌بها و بسیار نفیسی را از اماکن باستانی سوریه به لبنان قاچاق کند.

گنج‌های گران‌قیمت و باارزش تاریخ سوریه، از "کاخ های جنگجویان صلیبی"، تا مساجد باستانی و کلیساها، "موزائیک های عهد رومن ها"و موزهای انباشته از عتیقه ها به دست غارتگران افتاده و ساختمان های آنها در درگیری های میان تروریست ها و ارتش سوریه تخریب شده‌اند.

شدت بحران در غارت و تخریب میراث فرهنگی سوریه به حدی است که برخی روستاهای تاریخی گلوله‌باران و ساختمان‌های روم باستان مبدل به پناهگاه شورشیان شده و با تاراج موزه‌ها بازارهای ترکیه و اردن غرق در آثار تاریخی ربوده شده از سوریه‌اند.

علاوه بر این، خبرگزاري‌هاي سوريه هشدار داده اند که آثار باستاني اين کشور که قدمت اغلب آن‌ها به بيش از 6 هزار سال مي‌رسد، به صورت غيرقانوني از سوي گروه‌هاي مافيايي سازمان‌يافته از اين کشور خارج شده‌اند، بر طبق برآوردهای صورت گرفته، مجموع آثاري که به صورت غيرقانوني به موزه‌هاي لندن، امريکا، تل آويو و ديگر کشورها منتقل شده‌اند ارزشي بيش از 2 ميليارد دلار دارند.
همچنین، آثار تاریخی چند هزار ساله سوریه از این کشور قاچاق شده و در بازار سیاه لبنان به فروش می رسد و بازارهای ترکیه و اردن انباشته از عتیقه های سوری شده است.

مخالفان مسلح در سوریه اقدام به سرقت آثار باستانی این کشور می‌کنند و آن را به قیمت ارزان به دلال‌ها در بیروت می‌فروشند تا با پول آن سلاح تهیه کنند. در مدت درگيري ارتش سوريه و نيروهاي شورشي، بيش از 2 ميليارد دلار از آثار باستاني اين کشور به سرقت رفته است.


روستاهای باستانی؛ پناهگاهی برای تروریست ها

خبرنگار روزنامه انگلیسی "ساندی تایمز" در جریان تحقیقات محرمانه ای که در این زمینه انجام داده با پیشنهادهایی برای خرید ده ها اثر تاریخی سوریه از جمله یک مجسمه مربوط به دوره رومی در قرن دوم میلادی مواجه شده است. براساس گفته وی، مجسمه به فروش گذاشته شده در بیروت به دوره امپراتوری روم و شهر پالمرا بازمی گردد که به عنوان یکی از آثار موجود در یک مکان باستانی جهانی در مرکز سوریه در یونسکو به ثبت رسیده است.

و حال اینکه این میراث بی نظیر و مجسمه نادر تاریخی، در یکی از مناطق حاشیه ای بیروت به معرض فروش گذاشته شده است. این خبرنگار، خودش را به عنوان خریدار آثار تاریخی معرفی کرده است و از جمله آثار عرضه شده به وی، چند مجسمه از دوره امپراتوری روم است که ارزش یکی از آنها به 600 هزار دلار و دیگری به 30 هزار دلار می رسد، و قدمت هر دو اثر به قرن سوم میلادی بازمی گردد.

به نوشته این روزنامه انگلیسی، یک سوم موزه های سوریه به همراه 16 مکان تاریخی غارت شده و آثار درون آنها به سرقت رفته است. و کارشناسان متخصص، ارزش این آثار با ارزش، بسیار نادر و کمیاب به سرقت رفته را بیش از 1.25 میلیارد پوند انگلیس (حدود دو میلیارد دلار) ارزیابی کرده است.

رهبر معظم انقلاب: تبليغات غرب و رسانه‌‌هاى منطقه‌‌اىِ وابسته و مزدور، جنگ ويرانگر در سوريه را نزاع شيعه و سنّى وانمود مي‌كند و حاشيه امنى براى صهيونيست‌ها و دشمنان مقاومت در سوريه و لبنان پديد مى‌‌آورد.

یونسکو تحقیقات خود درباره فروش آثار تاریخی در سوریه را آغاز کرده است و تاکید شده که تمثال رومانی از شهر تاریخی «مدرجه» که در یونسکو ثبت شده به سرقت رفته است. با گرم شدن بازار سیاه آثار تاریخی مسروقه در لبنان، و آشفتگی اوضاع سوریه تمثال «رومانی» که متعلق به قرن دوم میلادی است به قیمت 4/1 میلیون پوند فروخته شده است. قیمت واقعی این اثر تاریخی عددی بالغ بر 383 میلیون پوند است و افراد مسلح مبالغ به دست آمده را برای خرید سلاح هزینه کرده‌اند. پیش از این نیز گزارش‌هایی از سرقت آثار باستانی سوریه توسط تروریست‌ها منتشر شده بود.

در جریان برگزاری سی‌وهفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در کامبوج، شش محوطه تاریخی سوریه در فهرست میراث جهانی در خطر این سازمان قرار گرفتند. کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو شهر کهن «حلب»، بخش تاریخی «دمشق» و «بصرا»، شهر تاریخی «پالمیرا»، مجموعه قلعه‌های «شجاعان» و «صلاح‌الدین» و مجموعه دهکده‌های تاریخی شمال سوریه را به‌دلیل صدمات جبران ناپذیری که در طول جنگ سوریه به آن‌ها وارد شده، در ليست میراث جهانی در خطر خود قرار داد. در حال حاضر، برخی روستاهای باستانی نیز به پناهگاه تروریست ها تبدیل شده که به عنوان مثال می‌توان به پناهگاه شورشیان دریکی از ساختمان‌های موجود دربخش داخلی خرابه‌های شگفت انگیز، "بصرا" اشاره کرد که شامل یکی از سالم‌ترین تالارهای به‌جا مانده از تاتر روم باستان درسراسر جهان است.

شش محوطه تاریخی سوریه ازجمله شهر تاریخی حلب در شرایطی در فهرست میراث جهانی در خطر یونسکو قرار گرفتند که مدتی قبل مناره مسجدجامع حلب متعلق به قرن یازدهم میلادی و سلسله بنی‌امیه در جریان درگیری‌ها بین ارتش سوریه و تروریست ها منفجر شد. در روزهای پایانی ماه سپتامبر نیز مغازه‌های چوبی بازار حلب در آتش سوخت.

اگر تخریب و غارت‌ شهرهای تاریخی سوريه ادامه یابد نسل‌های آینده دچار یک گسست تاریخی شده و با محرومیت شدید فرهنگی و هویتی مواجه خواهند شد.

***شهر حمص، عروس کویر

یکی دیگر از مناطق مهم و غنی از آثار تاریخی سوریه استان حمص است. آثار شهر باستانی پالمیرا در حمص واقع شده است. این شهر زیبا که به عروس کویر مشهور بوده، در سال 274 میلادی توسط اورلیانوس ، امپراتوری روم در جنگی خونین که بین او و ملکه زنوبیا، ملکه تدمر رخ داد، ویران شد. پالمیرا به معنای درخت نخل است. شغل اصلی مردم آن کشاورزی بوده، به همین خاطر قنات های آب و چاه حفر می کردند و سدهایی از جنس ساروج برای ذخیره آب می ساختند. معبد بِل یکی از بزرگترین معابد دینی در تدمر و در مشرق قدیم بوده است. این معبد در قرن اول میلادی بنا نهاده شد و تقریبا تا آخر عهد تدمر توسعه آن ادامه داشت. تا آنجایی که ضخامت و وسعت این معبد به 10 متر رسیده است.

قبرستان تدمر که در دل صخره ها ی بزرگ و کوه حفاری شده، با معماری شگفت انگیز و نقش و نگار و تزینات جالب و اماکن جلوس در جوار مدفن ها بیننده را به تفکر و تحیر وامی دارد. این قبرهای پر از نقش و نگار را ، بیت الابدیه( خانه ابدی) می نامیدند.

مسجد النور، کلیسای سنت الین و مسجد خالدبن ولید از دیگر آثار تاریخی و معماری قابل توجه شهر حمص محسوب می شود.این مسجد توسط تروریست ها به کلی ویران شده است.

شاید برخی بگویند که فجایع انسانی در سوریه به حدی است که دیگر جایی برای بررسی تخریب آثار باستانی و میراث فرهنگی، باقی نمی گذارد. در پاسخ به این دوستان باید گفت که مرگ قربانیان این جنگ، وزنی بسیار بیشتر از غارت و نابودی تمدن چندین هزار ساله این کشور دارد. این درست است اما در صورتی که تخریب و غارت‌ها از تمام شهرهای تاریخی این کشور ادامه یابد، نسل های آینده که جمعیتی بالغ بر میلیون‌ها انسان سوری را شامل می شود، دچار یک گسست تاریخی شده و با محرومیت شدید فرهنگی و هویتی مواجه خواهند شد.

منبع: مشرق