جایگاه فهمیدن خوب در زندگی انسان/ حدیثی از امام علی(ع) درباره خوش فهمی

پارسینه-گروه فرهنگی: "فهم" يا قدرت درك يكي از بهترين معيارهاي شناخت و انتخاب دوست و همراه است. ارزش درك و فهم در زندگي آنقدر زیاد است كه برخي بر اين باورند "فهميدن، هميشه بهتر از آموختن است."

فهم به سرعت دريافت يا زيركي و گاهي صفات باطني نفس و روشني معنوي شخص كه باعث درك حقايق به گونه اي سريع است، گفته مي شود. مقابل آن عدم درك مسائل است که به نوعی "حماقت" است. صاحب حماقت، هميشه و هر حال سخن او بر فكر او سبقت دارد و هرگز پيش از گفتار يا هنگام سخن به مفهوم و معناي كلمات خويش نمي انديشد؛ بي آن كه بسنجد "چه مي گويد"، فقط "مي گويد" و هنر او تنها "تلفظ" است نه "تفهم"، زيرا جلوه هاي عقلاني در وجود او كم رنگ است.

از اين رو عالمان "فهم "را از سپاهيان عقل و "حمق" را از لشكريان جهل دانسته اند و همگان را به كسب فهم، تمرين درك و آراستگي به دريافت درست و دقيق در زندگي فرا خوانده اند تا خطاها و اشتباهات كمتر و گفته ها و نوشته هاي ارزشمند، شخصيتي برجسته و شايسته از آنان جلوه گر سازد، به گونه اي كه در نگاه همگان چنين فردي سنجيده ببيند، سنجيده بگويد و سنجيده بشنود.

لغت شناسان درك را نهايت هر مطلب يا ته هر چيز دانسته اند و ريسمان پاره اي كه بر سر ريسمان بزرگ يا در گوشه دلو مي بندند تا بيشتر از آب بردارند، ناميده اند تا به خوبي نمايانگر دريافت فراوان و غفلت نكردن از جوانب موضوع هنگام رو به رو شدن با عر صه هاي تصميم گيري در رخدادهاي زندگي باشد.

ارزش نيروي فهم تا حدی است كه در آموزه هاي ديني درباره آن تعابیر زیادی داریم:
- زيركي و فهم امور، رهاورد عقل و خرد است.
- عقل و خرد يگانه امتياز انسان با ساير موجودات و دعوت كننده به سوي فهم و درك و دريافت است.
- نشانه دانش و آگاهي حقيقي درك و دريافت است.
- فهم باعث فطانت و زيركي و مصون ماندن از فريب و نيرنگ است.

حضرت علي (ع) آينه اي تمام نما براي شناخت تصميم سنجيده و كارهاي پسنديده برای ما نمايان ساخته تا هر يك از ما نخست خود، سپس دوستان و نزديكان، همسالان و همنشينان خويش را در آن بنگريم، ایشان می فرماید: درك و فهم نيك و شايسته و خوش فهمي در زندگي نشان تصميم ها و كارهاي خوب و بايسته است.

"خوب فهميدن" و"فهميدن امور خوب" دو ركن شخصيت انسان هاي بزرگ و بزرگوار است كه نشانگر آميختگي "حسن فعلي" و "حسن فاعلي" است كه هم كار خوب مي كنند و هم خوب كار مي كنند.

صاحبان اين صفات، در زندگي خود ذخيره ها و ره توشه هايي حسنه و پایداری دارند، زيرا بينش و نگرش آنان با ديگران به طور كامل متفاوت است. البته باید گفت اين فهم خوب و انجام خوب امور، هرگز در لباس خاص، تحصيلات ويژه، قبيله يا فاميل مشخص و يا مال و ثروت و مقام و موقعيت چشمگير به چشم نمي خورد، بلكه به بنيان هاي فكري و شيوه هاي عملي زندگي بر مي گردد كه رهاورد آنها نوع تصميم ها و كنش ها و واكنش هاي افراد خواهد بود.