عاشورا از ورود مردم به ابیانه جلوگیری شد

نخل های ابیانه لباس سرخ و سیاه بر تن کردند تا در تاسوعا به خون بنشینند و صبح عاشورا نشان عزا به تن کنند.

ساکنان روستای ثبت ملی شده ابیانه درهای روستایشان را به روی انبوه گردشگران بستند تا در آرامش کامل آیین های سنتی ثبت ملی شده خود را برای روزهای تاسوعا و عاشورا برپاکنند.

«بابای نخل» مسئول تزیین نخل محله یسمون و یکی از نخل های دو گانه روستای ابیانه است.

تزیین نخل ابیانه در خانواده بابای نخل موروثی است. این سنت از ابتدای ورود نخل به ابیانه در طول تاریخ در خانواده بابای نخل ابیانه ماندگار شده است.

تاریخ دقیقی برای سنت نخل برداری در روستای ابیانه در دامنه کوه کرکس مشخص نشده است اما برداشت عمومی در ابیانه این سنت را به صفویان نسبت می دهد. بابای نخل محله یسمون در روستای ابیانه وظیفه نگهداری، تزیین و محافظت از نخل ابیانه در روزهای تاسوعا و عاشورا را برعهده دارد.

او روز تاسوعا لباس سرخ بر تن نخل ابیانه می کند. پارچه های سرخ رنگ را بر پیشانی نخل می بندد و زیورآلاتی که زنان و مردان و جوانان ابیانه برای تزیین نخل نذر کرده اند، بر نخل می آویزد تا نخل آماده مراسم تاسوعا شود.

**حفظ سنت های کهن در ابیانه
نزدیک به دو هزار نفر از اهالی روستای ابیانه که خویشاوند یکدیگر و متشکل از چند طایفه اند، برای برپایی مراسم تاسوعا و عاشورا به ابیانه سفر می کنند. ابیانه ای ها می گویند تاسوعا و عاشورا مهم ترین رویداد مذهبی در ابیانه است. روستای ابیانه نزدیک به 400خانه دارد که 26خانه آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

تخمین زده می شود که حدود 10هزار ابیانه ای در شهرهای ایران و خارج از کشور زندگی می کنند. مردانشان وقتی به روستا قدم می گذارند، فارغ از تحصیلات و مکنت مالی و مناصب بالای دولتی، دبیت (شلوار گشاد مردانه شبیه به دامن) سیاه به پا می کنند که از شیوه دوخت پاچه دبیت مشخص می شود متاهل یا مجردند. زنان نیز لباس های محلی مشتمل بر یک چارقد سپید بلند با گل های رنگی و دامن های گشاد و پرچین برتن می کنند تا هویت کهن ابیانه حفظ شود. تاسوعا و عاشورا نیز همین سنت برپاست.

بابای نخل که تزیین نخل را به پایان برد 10 نفر از اهالی ابیانه که آنها نیز سنت حمل نخل را از پدرانشان به ارث برده اند، نخل را در کوچه پس کوچه های سرخ ابیانه می گردانند. نخل ابیانه اما یک سوار هم دارد که او نیز راهبری نخل را به ارث برده است.

ابیانه ای ها نوبت راهبری نخل را تا 200سال آینده مشخص کرده اند. راهبر نخل بالای نخل تزیین شده تاسوعا می ایستد و حاملان را راهنمایی می کند تا نخل کج نشود یا به دیوار خانه ها برخورد نکند که اگر چنین شود مالک خانه ای که نخل با آن برخورد کرده یا به اصطلاح به سمت آن کج شده است، باید بلافاصله یک گوسفند قربانی کند. سوار یا راهبر نخل نیز باید شام تاسوعا در حسینیه روستا را تقبل کند.

**مرثیه خوانی با آیین جغجغه زنی
مردم ابیانه در مراسمی آیینی که به ثبت ملی نیز رسیده است، قطعه های چوبی استوانه ای را در دست می گیرند و با ریتم نوحه خوانی به یکدیگر می کوبند. قطعات چوبی را جغجغه و این سنت را سنت جغجغه زنی می گویند.

عزاداران با جغجغه زنی به خانه روستاییان تازه درگذشته می روند و در کنار آتش برپا شده در مقابل خانه که نشانی از درگذشت اهل خانه است به صاحبان عزا نیز تسلیت می گویند و جغجغه زنی را ادامه می دهند.

**عزادارهای سه محله یسمون، هرده
(ده پایین) و پل (ده بالا) در امامزاده روستا که قدمت بنای آن نیز به دوره سلجوقیان می رسد به یکدیگر می رسند و سنت عزاداری ظهر تاسوعا به پایان می رسد.

عصرهنگام اما ساکنان ابیانه «شده» برداری می کنند. «شده» علامت یک تیغ یا همان طوق است که با گذشتن از کوچه های روستا اهالی با بستن یک پارچه رنگی به آن نیت می کنند تا نذرشان برآورده شود.

شده گردانی اشعار مرتبط با خود را دارد که به صورت گروهی خوانده می شود. سنت نوحه خوانی در ابیانه نیز گروهی است و پنج نوحه خوان کنار یکدیگر مرثیه خوانی می کنند.

شده گردان ها عصر تاسوعا بار دیگر به خانه روستاییان تازه درگذشته می روند و کنار آتش برپا شده در مقابل خانه آنها در رسای امام حسین(ع) و اهل بیت(س) نوحه خوانی و به بازماندگان تسلی می دهند. صبح عاشورا نخل سرخ پوش ابیانه سیاه پوش می شود.

بابای نخل، لباس سرخ را که نشانه مقدمه خونریزی اشقیاء در روز عاشوراست، در پایان تاسوعا از تن نخل خارج می کند و نخل ابیانه را که نمادی از تابوت امام حسین(ع) و کجاوه حضرت زینب(س) است، سیه پوش می کند. تزیینات دیگری بر نخل عاشورا می افزاید. حاملان نخل، این نماد عاشورایی را تا فراز قله ای بر کوه کرکس حمل می کنند و شام غریبان در ابیانه آغاز می شود.
**ابیانه بدون حضور گردشگران به سوگ عاشورا نشست

مردم ابیانه از سال ها پیش در اعتراض به هجوم گردشگران به ابیانه بارها به مقام های دولتی اعلام کرده بودند که حجم انبوه گردشگر در ابیانه برای تماشای مراسم تاسوعا و عاشورا آرامش آنها برای برگزاری آیین های مذهبی را بر هم می زند.

نتیجه این اقدام آن شد که برای احترام به سنت های جامعه محلی درهای روستا در دو روز تاسوعا و عاشورا به روی گردشگران بسته شود تا سنت های تاریخی عزاداری در ابیانه تداوم یابد.
منبع: روزنامه همشهری محمد باریکانی