راهبرد تهاجم به کشتی‌های ایران در سال ۶۳

پس از اینکه عراق راهبرد قطع صادرات نفت ایران را در دستور کار خود قرار داد؛ حمله به تأسیسات نفتی و محروم کردن ایران از درآمد نفت هدف اصلی نیروی‌های صدام شد.

در سال ۱۳۶۳، نخستین نشانه‌های فرسایشی شدن جنگ هویدا شد. کشیده شدن جنگ به مناطق مسکونی، آغاز جنگ نفت‌کش‌ها و رو آوردن عراق به سلاح‌های ممنوعه ازجمله مصادیق این واقعیت بود. درآمدهای نفتی نیز، همچون سال‌های قبل، همراهی محسوسی با وضعیت جبهه‌ها از خود نشان نداد و مجموع درآمد کشور از محل فروش نفت خام به حدود ۵/۱۶ میلیارد دلار کاهش پیدا کرد که نشان‌دهنده رکود در بازار نفت بود.

کاربرد ۱۲۰۰ موشک «اگزوسه» علیه ایران

دریافت پنج فروند هواپیمای «سوپراِتاندارد» از فرانسه به همراه موشک‌های دقیق یک میلیون دلاری «اگزوسه»، قدرت جنگ دریایی عراق را از اوایل سال ۱۳۶۳ افزایش داد. این هواپیماها با خلبان و خدمه فنی در اختیار ارتش عراق قرار گرفتند و فرانسه سود خوبی از فروش تسلیحات و جنگ‌افزار به عراق برد. گفته می‌شود در طول جنگ، نیروی هوایی ارتش عراق از علیه ایران استفاده کرد.

در روز پنج‌شنبه ۶ اردیبهشت ۱۳۶۳ نفت‌کش «سفینة‌العرب» با ظرفیت ۳۴۰ هزار تن مورد حمله عراق قرار گرفت که یک نفر از سرنشینان آن مفقود شد. این نفت‌کش که متعلق به عربستان سعودی و در اجاره کره جنوبی بود، در حالی که نفت ایران را از جزیره خارک بارگیری کرده بود، در ۲۵۰ کیلومتری جنوب شرقی این جزیره مورد اصابت قرار گرفت .(۱)

آماری از حمله به کشتی‌های ایرانی در خلیج فارس

عراق در تاریخ ۱۳۶۳/۲/۲۸ به یک کشتی حامل آهن که از اسپانیا به سمت ایران می‌آمد، حمله و آن را غرق کرد. در ۱۳۶۳/۳/۳ عراق به کاروان کشتی‌های عازم بندر امام خمینی حمله کرد. از این ۲۲ کشتی که وارد خورموسی شده بودند و ۱۳ کشتی که از آن خارج شده بودند، سه کشتی مورد اصابت موشک‌های عراقی قرار گرفتند.

عراق در ۱۳۶۳/۴/۱۰ باز هم به کاروان کشتی‌های عبوری از خورموسی حمله کرد که یکی از آنان غرق شد و یکی آسیب دید و سه تای آنها نیز در حین فرار به گل نشستند. کاروان کشتی‌های عازم بندر امام خمینی در ۱۳۶۳/۵/۲۰ مورد حمله قرار گرفت که به دو کشتی و به یک هواپیمای اسکورت ایران آسیب زد. در ۱۳۶۳/۵/۲۴ یک کشتی پاکستانی در خلیج فارس مورد حمله قرار گرفت. عراق در ۱۳۶۳/۶/۲۹ به جزیره خارک حمله هوایی کرد و ایستگاه برق و آب شیرین‌کن آن را منهدم ساخت. بر اثر این حمله جریان برق به این جزیره به مدت ۲۰ روز قطع شد.

عراق در سال ۱۳۶۳، پنجاه‌وسه موشک «اگزوسه» از هواپیماهای سوپراتاندار به سمت کشتی‌های ایرانی، از جمله ۱۷ نفتکش در خلیج فارس شلیک کرد که ۵۲ فروند آنها به هدف اصابت کرد. قدرت تخریب این موشک‌ها بالا نبود و معمولاً پس از اصابت آنها، کشتی‌ها تعمیر می‌شدند و دوباره به جریان حمل‌ونقل دریایی بازمی‌گشتند. در جریان حمله به کشتی‌ها حداقل یک فروند هواپیمای سوپراتاندار سرنگون شد که عراق علت آن را مشکلات فنی اعلام کرد .(۲)

اگرچه حملات عراق به کشتی‌ها و جزیره خارک، مشکلاتی را برای صادرات نفت ایران ایجاد کرد، اما ایران همچنان به صادرات نفت خود ادامه داد. البته هزینه‌های سنگینی را برای اجرای عملیات انتقال نفت (شاتل) بین جزیره خارک و مراکز بارگیری نفت در منطقه میانی خلیج فارس متحمل شد.

منابع:

۱- هاشمی رفسنجانی، اکبر، به سوی سرنوشت (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۳)، تهران، نشر معارف انقلاب، چاپ پنجم، ۱۳۸۶، ص ۶۵

۲- علایی، حسین، روند جنگ ایران وعراق جلد ۲، نشر مرز و بوم، سال ۱۳۹۱،پ اورقی ص ۶۷.