اعمال مستحب در ماه رمضان

در نفس‌های ابتدایی ماه مبارک رمضان، عطر بندگی به مشام می‌رسد. عطری که یک ماه رویایی را به انسان مومن هدیه و فاصله آسمان و زمین را کمتر از هر موقعی می‌کند. به همین دلیل باید بیش از هر زمان و موقعیتی قدر دان شب‌های ماه مبارک رمضان بود. ماهی که صاحب شب قدر است و حاوی آرزو‌هایی است که بهتر از هر زمان به گوش حضرت حق تعالی می‌رسد.

ماهی که رسول خدا (ص) بی تاب آغاز شدنش بود

سید ابن طاووس (ره) نقل می‌فرماید که وقتی ماه مبارک رمضان فرا می‌رسید، رنگ چهره پیامبر اکرم (ص) عوض می‌شد و زیاد به نماز و دعا می‌پرداخت، تغییر حالت آن حضرت در دهه آخر ماه مبارک رمضان رنگ مضاعفی به خود می‌گرفت، به گونه‌ای که تمام شب‌ها را به شب زنده داری و عبادت سپری می‌کرد. درباره حضرت امام زین العابدین (ع) نقل شده است که ایشان در این ماه کاملا غرق در دعا و تسبیح و استغفار و ذکر تکبیر می‌گشت.

همچنین در کتاب وسائل الشیعه برای اخلاق روزه دار در ضمن روایت مفصّلی می‌خوانیم: «روزه دار باید از دروغ، گناه، مجادله، حسادت، غیبت، مخالفت با حقّ، فحش و سرزنش و خشم، طعنه و ظلم و مردم آزاری، غفلت، معاشرت با فاسدان، سخن چینی و حرام خواری، دوری کند و نسبت به نماز، صبر و صداقت داشته و به یاد قیامت توجّه خاصّ داشته باشد».

علاوه بر این در حدیثی دیگر می‌خوانیم: «کسی که از اطاعت رهبران آسمانی سرباز زند و یا در مسائل شخصی و خانوادگی با همسرش بدرفتار و نامهربان باشد ویا از تأمین خواسته‌های مشروع او خودداری کند و یا پدر و مادرش از او ناراضی باشند، روزه او قبول نیست وشرایط این ضیافت را به جای نیاورده است».

با توجه به آیات قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار (س) ماه رمضان و آداب آن فقط در روزه شکمی خلاصه نمی‌شود. باید علاوه بر انجام اعمال مستحب و خواندن مناجات‌های گوناگون آنقدر از نفس اماره خود مراقبت کنیم که بستر تکامل معنویمان فراهم و اعمالمان، مورد پسند حضرت حق تعالی قرار گیرد.

اعمال مستحب در ماه رمضان

حجت الاسلام و المسلمین سید احمد حسینی کارشناس مذهبی و پژوهشگر دینی در خصوص اعمال مستحب ماه مبارک رمضان، گفت: درباره اعمال مشترک ماه رمضان، موضوعات مختلفی بیان شده است. مثلا قرائت برخی از دعا‌های معروف که مسلمانان هم با آن‌ها انس گرفتند، از ائمه (س) سفارش شده است. در روایتی از امام موسی بن جعفر (ع) به روزه داران توصیه شده، پس از نماز‌های واجب دعای اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ و دعای معروف یا عَلِیُّ یا عَظیمُ را بخوانند. مرحوم شیخ کفعمی (ره) روایتی را از پیامبر اکرم (ص) نقل کردند که اگر کسی پس از نماز واجب دعای اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ را تا آخر بخواند خداوند متعال گناهانش را تا روز قیامت می‌بخشد.

بهتر از روزه را با چه دعا و خوراکی باز کنیم؟

این کارشناس مذهبی همچنین درباره آداب افطار کردن، بیان کرد: مستحب است روزه دار با خرما روزه اش را باز کند. طبق گفته ائمه اطهار (س)، این باز کردن روزه با خرما ثواب اعمال روزه دار را تا چهارصد برابر افزایش پیدا کند. البته ما می‌توانیم افطارمان را با شیر، حلوا، نبات، آغاز کنیم. در زمان افطار مستحب است انسان دعای اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ را بخواند. در روایت داریم که امیر المومنین (ع) هر وقت می‌خواستند افطار کنند، می‌فرمودند، بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ]مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ. موقع خوردن لقمه اول خوب است که انسان بگوید، بسم اللهیا واسِعَ المَغفِرَةِ اِغفِرلی.

بهتر است ابتدا افطار کنیم یا نماز مغرب را بخوانیم؟

وی افزود: بهتر این است که انسان پس از خواندن نماز مغرب، افطار کند؛ مگر اینکه ضعف آن قدر بر او غلبه کرده باشد که نتواند این کار را انجام دهد. یکی دیگر از اعمالی که در این ماه سفارش شده است، انجام غسل در همه شب‌های ماه مبارک رمضان است. همچنین در روایات گوناگون داریم که روزه دار سوره قدر بخواند و هنگام افطار صدقه بدهد. بهتر است که روزه دار، روزه داران را افطار دهد، هر چند که آن افطار به اندازه یک خرما یا شربتی از آب باشد. مستحب است، هر شب ماه رمضان هزار مرتبه سوره قدر و دعای افتتاح خوانده شود. سحری خوردن از دیگر مستحبات است. در سحرگاه استغفار کردن نیز توصیه شده است. روزه سکوت، برای افزایش ارزش معنوی روزه سفارش شده است. البته این روزه سکوت، حرف نزدن مطلق نیست، بلکه منظور نگفتن سخن بیهوده است. بعضی اوقات باید حرف بزنیم، اما فقط طرف صحبتمان خدا باشد.

روزه گرفتن، فقط نخوردن نیست

حجت الاسلام و المسلمین حسینی در ادامه به اهم اعمال در ماه رمضان اشاره کرد و گفت: برخی تصور می‌کنند که می‌توان بدون خوردن و آشامیدن روزه گرفت. برای رد این نظریه، من توجه شما را به روایتی از روایات معراج جلب می‌کنم. زمانی که پیامبر اکرم (ص) به عرش رفتند، به ایشان خطاب شد «یَا أحْمَدُ هَلْ تَعْلَمُ مَا مِیرَاثُ الصَّومِ»؛‌ای احمد، می‌دانی روزه چه اثری در پی دارد و چه چیزی به ارث می‌گذارد؟ «قَالَ: لَا. ثُمَّ قَالَ: مِیرَاثُ الصَّومِ قِلَّةُ الْأکْلِ وَ قِلَّةُ الْکَلَامِ وَ مِیرَاثُ الصَّمْتِ أنَّهَا تُورِثُ الْحِکْمَةَ وَ هِیَ تُورِثُ الْمَعْرِفَةَ وَ تُورِثُ الْمَعْرِفَةُ الیَقِینَ فَإذَا اسْتَیْقَنَ الْعَبْدُ لَا یُبَالِی کَیْفَ أصْبَحَ بِعُسْرٍ أمْ بِیُسْرٍ فَهَذَا مَقَامُ الرَّاضِینَ»؛ روزه دو اثر دارد. یکی اثر ظاهری است که کم خوردن است. از این بالاتر کم صحبت کردن است. اگر انسان مراعات زبانی داشته باشد، به حکمت می‌رسد؛ سپس از حکمت، معرفت پیدا می‌کند؛ ثمره معرفت یقین است که در نهایت انسان را به مقام رضی می‌رسیم. با رسیدن به این مقام، می‌توان حجاب‌ها را از بین برد.

چگونه کسانی که روزه نمی‌گیرند، می‌توانند ماه رمضان را درک می‌کنند

وی ادامه داد: بسیاری به دلایل مختلف مانند پیری، باردار بودن، بچه شیر دادن یا ... از نظر شرعی نسبت به روزه گرفتن عذر دارند. بسیاری از این افراد ناراحت این موضوع هستند که توفیق گرفتن روزه از آن‌ها سلب شده است. این نگاه به روزه و مفهوم عبادت در ماه رمضان مادی است. ما فکر می‌کنیم روزه گرفتن، فقط نخوردن و نیاشامیدن است. از نخوردن بالاتر هم داریم. یک ماه رمضان تهمت نزدن، یک ماه رمضان اذیت نکردن، یک ماه رمضان غیبت نکردن و ترک کردن دیگر محرمات، می‌تواند سرلوحه کار ما باشد؛ بنابراین ما یک روزه معنوی داریم و یک روزه شکمی. یکی از اصحاب خدمت پیامبر مکرم اسلام (ص) آمد و گفت، من روزه ام. رسول اکرم (ص) فرمودند، استفراغ کن. وقتی این شخص استفراغ کرد، تکه‌های گوشت از دهانش بیرون آمد. در این زمان خاتم الانبیاء (ص) فرمودند: این همان غیبتی است که تو کردی. این که روزه نمی‌شود؛ بنابراین ما خیلی مواقع دنبال روزه شکمی هستیم.

منبع: افکار نیوز