نمره منفی مناطق آزاد در جذب سرمایه‌‌

تحریریه پارسینه: طی سال‌های اخیر مناطق آزاد ایران نه تنها در جذب سرمایه‌گذاری موفق نبودند بلکه رونق اقتصادی کشور را نیز زیر سوال برده‌اند. اگرچه مناطق آزاد کشور پسوند تجاری- اقتصادی را بدک می‌کشند اما در حوزه اقتصادی و تجاری نقش وارد کننده صرف را بازی کرده است. این واردات که بیشتر قاچاق هم بوده اقتصاد کشور را با رکود مواجه کرده و کارگاه های کوچک و بعضا بزرگ را نیز با خطر ورشکستگی رو به رو ساخته است.

بارها کارشناسان اقتصادی به این موضوع انتقاد کرده‌اند اما این انتقادات نتوانسته تاکنون راه را برای سرمایه‌گذاری خارجی باز کند. زیرا مسئولان ذیربط اعتقادی به سرمایه‌گذاری خارجی ندارند و چشمشان را به روی قاچاق و واردات بی رویه بسته اند.

به طوریکه اکبر ترکان دبیر شورای عالی مناطق آزاد، بارها در پاسخ به انتقادات، واردات بی رویه و قاچاق کالا از این مبادی را رد کرده است. بنابراین زمانی که صورت مسئله پاک می‌شود، نباید امیدی به حل مشکل داشت! البته در برخی مواقع کار به بحث و جدل بر سر این موضوع کشیده و ترکان، وزارت صنعت، معدن و تجارت را مقصر دانسته است.

ترکان اخیرا نیز در اظهار نظری گفته است: اکنون شرایط کشور به‌گونه‌ای است که شاید برای ایجاد رونق اقتصادی دولت از مهار تورم کوتاه بیاید و با آزاد گذاشتن آن شرایط را برای رونق در اقتصاد کشور مهیا کند. اما این در حالیست که مناطق آزاد به عنوان یکی از مبادی اصلی کشور همیشه میزبان کالاهای وارداتی و قاچاق است.

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل(آنکتاد) مناطق آزاد ایران در مقایسه با سایر مناطق آزاد به لحاظ جذب سرمایه گذاری خارجی عملکرد قابل قبولی نداشته‌اند. میانگین سرمایه گذاری خارجی در کشور در 8 سال اخیر معادل 3.2 میلیارد دلار بوده است. در صورتی که میانگین کل سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد معادل 84 میلیون دلار در سال بوده است. به عبارت دیگر جذب سرمایه خارجی در مناطق آزاد کمتر از 3درصد کل سرمایه گذاری خارجی در ایران است.

البته آماری از سوی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد منتشر شده که طبق آن میزان سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد به صورت یکباره در سال 94 به بیش از 1 میلیارد دلار و در سال 95 به بیش از 3 میلیارد دلار میرسد. این امر ناشی از تغییر در تعریف سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد و استفاده از ارقام اسمی(مندرج در طرح توجیهی سرمایه گذار) به جای ارقام واقعی و محقق شده است.

گفتنی است که مناطق آزاد ایران برخلاف سایر مناطق آزاد موفق جهان که موجب افزایش جذب سرمایه گذاری خارجی شده و حجم قابل توجهی از سرمایه گذاری خارجی کشور را به خود اختصاص می‌دهند، در این زمینه موفق نبوده‌اند.

در این بین مناطق آزاد فیلیپین با نسبت 85 درصد بیشترین موفقیت را در جذب سرمایه گذاری خارجی داشته اند. در رتبه‌های بعدی نیز مالزی با 72 درصد نسبت کل جذب سرمایه های خارجی، چین با 50 درصد و کره جنوبی با 28 درصد در رتبه های بعدی قرار گرفته اند.

تاکنون انتقادات بسیاری به عملکرد مناطق آزاد صورت گرفته، حتی این انتقادات به نمایندگان مجلس نیز رسیده است و آنها حتی با نامه ای به ریاست جمهوری خواستار پیگیری و واگذاری این مناطق شدند تا وضعیت بهتری را در آینده شاهد باشیم. بر اساس مصوبه مجلس، مناطق آزاد زیرمجموعه وزارت اقتصاد قرار گرفت که این موضوع باعث می‌شود تا نقد عملکرد و نظارت بر این مجموعه آسان‌تر شود. موافقان این مصوبه معتقد بودند که با زیر مجموعه قرار گرفتن مناطق آزاد، این مناطق بیش از گذشته زیر ذره بین قرار می‌گیرد و موجب بهبود وضعیت آن خواهد شد.

گفتنی است که پس از تصویب این طرح توسط مجلس، ترکان و برخی دیگر به انتقاد از این مصوبه برخاستند و با آن مخالفت کردند البته برخی دیگر از کارشناسان نیز رو در روی منتقدان قرار گرفته و این طرح را مثبت ارزیابی کردند

اما هنوز پس از گذشت ماه‌ها از تصویب این طرح در مجلس هنوز این موضوع اجرایی نشده است. ضمن اینکه صحبت‌های اخیر ترکان هم نشان می‌دهد که مجلس دیگر همچون قبل برای رسیدگی به این مناطق جدی نیست و دست‌های پنهانی برای مستقل ماندن این مناطق وجود دارد‍!