تاریخچه چای در ایران

ایرانیان قبل از اسلام همانند سایر مردم دنیا از نوشیدنیهای متداول آن زمان استفاده می نمودند

لیکن پس از ورود اسلام و به دلیل عدم مشروعیت آنها ، نوشیدن قهوه را جایگزین نمودند . به دلیل دوری از مراکز تولید و شرایط نامساعد حمل ونقل و تجارت آن از یک طرف و نزدیکی تجارت ایران با چین و راههای ارتباطی مطمئن مثل جاده ابریشم از طرف دیگر باعث جایگزینی چای به جای قهوه گردید .

مصرف چای در ایران با وارداتی که از طریق شمال (کشورچین) و از طریق جنوب (کشورهند ) انجام می گرفت تامین می شد . در سال ۱۲۶۱ هـ . ش ، شخصی به نام حاج محمد اصفهانی کشت چای در ایران را آغاز نمود ولی به عللی رونق و توسعه نیافت تا در سال ۱۲۷۹ هـ ش ، بار دیگر با تلاش و احتمام محمد میرزای چایکار ملقب به کاشف السلطنه که ژنرال کنسول ایران در هندوستان بود ، آغاز گردید . او با این دیدگاه که مقدار زیادی ارز برای واردات چای صرف میگردد و تولید چای می تواند یکی از منابع عظیم برای رونق اقتصادی کشور باشد اقدام به کشت چای نمود .

کاشف السلطنه در هندوستان با وجود اینکه دولت هند از یادگیری فنون چایکاری برای اتباع خارجی شدیداٌ ممانعت بعمل می آورد ، توانست فنون کشت و تولید چای را بیاموزد و با مطالعه و بررسی شرایط آب و هوایی ایران و مشابهت آب و هوای شمال کشور با کشور هندوستان طی فداکاری و زحمات فراوان ، تعداد زیادی بذر و سه هزار اصله نهال را با شرایط حمل ونقل آن زمان که گاری و درشکه بوده ، به ایران انتقال داد و اقدام به احداث باغ چای در لاهیجان و کلارآباد نمود (سال ۱۲۷۹ هـ . ش) این عمل او مورد مخالفت عده کثیری که از جانب برخی محافل تحریک می شدند قرار گرفت و حتی در بعضی از موارد منجر به کندن نهالها و ویران کردن باغات شد .

ضمناً چون بهره برداری از باغات چای پس از پنج سال از غرس نهال دو ساله آغاز می شود و کشاورزان در آن زمان نیز آشنایی کافی در امور کاشت ، داشت و برداشت نداشتند لذا علاقه و تمایل به کشت چای نشان نمی دادند اما کاشف السلطنه با تحمل مرارت های زیاد و رویارویی با موانع مادی و مشکلات اجتماعی شرایط گسترش احداث باغهای چای در واحد سطح را فراهم کرد و با ایجاد انگیزه ، زمینه علاقمندی کشاورزان به کشت چای را بوجود آورد .

نخستین بار تعدادی از کشاورزان در حومه شهر لاهیجان (چارخانه سر) کشت چای را آغاز کردند و به تدریج در سایر نقاط استان گیلان گسترش یافت بطوریکه در سال ۱۳۱۹ مساحت باغات چای به ۶۰۰ هکتار رسید . روند توسعه تدریجاً ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۳۷ دولت ایران اقدام به تأسیس سازمان چای کشور نمود تا کشاورزان چایکار و صاحبان صنعت چایسازی را تحت حمایت قرار دهد . در حال حاضر سطح زیر کشت چای حدود ۳۲۰۰۰ هکتار می باشد که در بیش از ۹۰۰ قریه در شهرهای صومعه سرا ، فومن ، شفت ، رشت ، لاهیجان ، آستانه اشرفیه ، سیاهکل ، لنگرود ، رودسر و املش در استان گیلان و شهرهای رامسر و تنکابن تا حوالی چالوس در استان مازندران به طول حدود ۲۰۰ کیلومتر بصورت نامنظم و مجزا با فواصل کم و زیاد و دور و نزدیک با جاده اصلی بصورت پراکنده قرار گرفته و هم اکنون حدود ۶۰۰۰۰ خانوار در کشت و کار این محصول اشتغال دارند .