انتقاد سرشار از انتخاب ۱۴ تیر به‌ عنوان روز قلم

پارسینه- گروه کتاب و ادبیات: همزمان با گرامیداشت روز قلم شنبه‌شب (15 تیرماه)، مراسم پایانی جایزه قلم زرین به همت خانه‌ کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد و مسئولین یازدهمین دوره جایزه قلم زرین نیز در بخش‌های پژوهش و شعر نامزدهای این دوره را معرفی کردند.

در ابتدای این مراسم، علی اسماعیلی - سرپرست معاون فرهنگی - با یادآوری نامگذاری روز قلم در 11 سال برگزاری این جایزه، آن را روزی دانست تا در این روز همه از مفاخر ایران اسلامی یاد کنند.

به گزارش ایسنا، اسماعیلی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: قلم زبان بیان عقل و معرفت انسانی بوده و بیانگر فکر، اندیشه و شخصیت صاحب آن است؛ بیانگر فکر، فرهنگ، اتحاد ملت‌ها و ترسیم‌کننده خطوط فکری، سیاسی و اجتماعی ارباب قلم و همچنین انتقال‌دهنده فکر و فرهنگ به نسل‌های حاضر و آینده و حلقه وصل فرهنگ و اندیشه‌ها است.

او همچنین گفت: جایگاه قلم و ارباب آن در نگاه دینی جایگاهی سربلند و رفیع است، قلم وسیله حفظ و تداوم فرهنگ و تمدن‌های بشری و تکامل علوم و ابزار بیداری اندیشه‌ها و افکار و منشا هدایت و آگاهی بشر است. قلم حافظ علوم و معارف، پاسدار افکار اندیشمندان و حلقه اتصال فکری علما و پل ارتباطی گذشته با حال و آینده است.

اسماعیلی در پایان گفت: امسال برای نخستین‌بار این مراسم برای پاسداشت اهالی قلم برگزار شد. خدا را شاکریم که در پایان دولت دهم این جلسه برگزار شد و حداقل کاری است که حوزه معاونت فرهنگی در این زمینه انجام داده است.

* ایرانیان در انتقال فرهنگ به دیگر ملل همتا ندارند

در ادامه مراسم، غلامرضا اعوانی - رییس انجمن حکمت و فلسفه - در سخنانی درباره قلم و ارباب قلم و فرهنگ گفت: یکی از مشخصات ایران اسلامی، فرهنگ درخشان آن است که در میان فرهنگ‌های باستانی ایران خصوصیاتی دارد که در دیگر مناطق دنیا کمتر است.

او با بیان اینکه از فرهنگ‌هایی که در دنیا وجود داشته است، برخی از آنها امروز دیگر وجود ندارند و مرده‌اند اظهار کرد: اما فرهنگ ایران اسلام فرهنگی است که پیوسته در طول تاریخ و از نظر فرهنگی، سیاسی‌، اندیشه و حکمت پیوستگی داشته است. ایران از حیث اندیشه، تفکر و حکمت یک موقعیت ممتاز دارد و این موقعیت هم از حیث عملی است و هم نظری.

او در ادامه به جایگاه امپراطوری‌های ایران در گذشته اشاره کرد و گفت: هگل در این‌باره می‌گوید، ایران اولین کشوری است که آگاهی تاریخی داشته است. این سخن هگل گزافه نیست. کشوری که از هند تا یونان وسعت داشته و به قول "هرودوت" یک پیام از این سر امپراطوری به آن سر آن می‌رفته است، کار ساده‌ای نیست.

رییس انجمن حکمت و فلسفه در ادامه با بیان اینکه ایران در میان کشورهای اسلامی همواره پرچم‌دار معارف بوده است‌، اظهار کرد: ابن خلدون در کتاب معروف خود به این موضوع اعتراف کرده است. ایرانیان در انتقال فرهنگ به دیگر ملل جفت ندارند.

او همچنین به ترجمه کتاب‌هایی از سانسکریت، بودایی‌ و دیگر زبان‌ها به فارسی توسط ایرانیان پیش از اسلام اشاره کرد و گفت: غربی‌ها تا حدود قرن 12 حکمت و علوم نداشتند و از طریق ایرانیان و مسلمانان و نهضت ترجمه که در اسپانیا شکل گرفت حکمت به آنجا راه پیدا کرد. مثلا اگر ایرانیان و نهضت ترجمه آنان نبود، امروز دانشگاه آکسفورد که به تازگی هشتصد سالگی خود را جشن گرفته این قدمت را نداشت.

او در ادامه با اشاره به اهمیت میراث فرهنگی و مکتوب به جا مانده از ایرانیان باستان و ایران دوران اسلامی اظهار کرد: ما نیز امروز باید نهایت سعی خود را انجام دهیم تا فرهنگ‌مان را که امروز مورد هجمه واقع شده است، به فرزندان خود منتقل کنیم تا خدای ناکرده فترتی به وجود نیاید.

* ظاهرا قدر ایران را غیر ایرانی‌ها بیشتر می‌دانند

به گزارش ایسنا، همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین علی کورانی - مهدوی پژوه و نویسنده اهل لبنان - نیز اظهار کرد: وقتی می‌خوانند و می‌بینند که هر چه مسلمین از مذاهب مختلف دارند از ایران است، به نظر می‌رسد قدر ایران را غیرایرانی‌ها بیشتر می‌دانند.

او گفت: بزرگترین مسببان و بانیان مذاهب در طول تاریخ ایرانیان بوده‌اند و نیشابور مرکز تاسیس مذاهب علمی بوده است. در این شهر علمای بزرگی وجود داشته که به آنها امام‌الائمه می‌گفتند و توسط این افراد کتاب‌های بزرگی نوشته شده است.

او در ادامه اظهار کرد: به هر شهری از شهرهای ایران که نگاه می‌کنیم می‌بینیم از عالمان اسلامی پر بوده است.

کورانی در ادامه با خواندن چند حدیث که در آنها به مدح ایرانی‌ها پرداخته شده، اظهار کرد: روایات و احادیث سنی‌ها در مدح ایرانی‌ها بیشتر است.

این مهدوی‌پژوه لبنانی همچنین گفت: تمام مسلمین روایت کرده‌اند که حرکت زمینه‌سازان حضرت مهدی(عج) از سرزمین مشرق شروع می‌شود و اصحاب خراسان که در اینجا به معنی مردم ایران است از یاران او هستند. حال از کشورهایی که ایران را مورد هجمه قرار دادند، باید پرسید که گناه ایران چیست که در این عصر به ایران تهاجم می‌شود؟ شما که بر سر سفره ایران بزرگ شده‌اید، از شافعی و حنبلی و مالکی و... آیا آنها هم باید مثل شما خاضع شوند؟

او همچنین با اشاره به این‌که ایرانی‌ها عشق به حضرت علی (ع) دارند اظهار کرد: استقلال ایرانی‌ها به خاطر اهل‌بیت (ع) است. چرا که علی(ع) تنها خلیفه‌ای است که کسی را مجبور به بیعت و جنگ نکرد. ایرانی‌ها نیز عاشق آزادی انسانیت هستند.

او در ادامه از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست تا شهرهای مختلف ایران علما و دانشمندان خود را معرفی کنند تا نقش اساسی ایران در تاسیس علوم و مذاهب اسلامی انکار نشود.

کورانی همچنین گفت: باید کتاب‌های مهم ایرانیان حداقل به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه شوند.

* گشتند یک مناسبت ایران باستانی برای روز قلم پیدا کردند

در این مراسم همچنین محمدرضا سرشار درباره سابقه نامگذاری 14 تیرماه به عنوان روز قلم و راه‌اندازی جایزه قلم زرین اظهار کرد: امروز که در اینترنت نام جایزه قلم زرین را جست‌وجو کردم، دیدم 310 هزار پست الکترونیکی اخبار تا به حال این مراسم را پوشش داده‌اند. حتی اخبار این مراسم و جایزه در برخی شبکه‌های خبری خارجی هم انعکاس پیدا کرده است و آنها هم مجبور شده‌اند به شیوه خودشان از این روز یاد کنند. به نوبه خودم از اینکه هرچه زمان می‌گذرد این روز و جایزه جایگاه خودش را پیدا می‌کند، خوشحالم.

او در ادامه به دلایل ثبت روزی به نام روز قلم در تقویم شورای فرهنگ عمومی اشاره کرد و گفت: در سال 1380 انجمن قلم به رییس جمهور وقت که آن زمان آقای خاتمی بود نامه نوشت که با توجه به اینکه وی رییس کنفرانس سران کشورهای اسلامی بود‌، از این فرصت استفاده شود تا در سازمان کنفرانس اسلامی روزی به عنوان روز قلم به تصویب برسد و به همین خاطر هر ساله و در چنین روزی در کشورهای اسلامی بین اهالی قلم کشورهای اسلامی گردهمایی صورت گیرد.

او افزود: درخواست ما را آقای خاتمی به وزیر ارشاد ارجاع داد و ذکر کرده بود که ببینید این مناسبت تکراری نباشد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت نیز این نامه را به شورای فرهنگ عمومی ارجاع داد و نهایتا این شورا روز 14 تیر را به عنوان روز قلم به تصویب رساند که از سال 80 این روز وارد تقویم کشور شد. پیشنهاد ما روز نزول سوره قلم بود، اما ظاهرا آنها روز 14 تیر را که در یکی از کتاب‌های باستانی مربوط به جشن تیرگان است برای این روز انتخاب کردند. درباره‌ی جشن تیرگان نوشته‌ شده است ایرانیان باستان از 13 تیرماه به مدت 10 روز جشن تیرگان برگزار می‌کرده‌اند و روز 14 تیر روز عطارد بوده که آن را کاتب دیگر سیارات می‌نامیده‌اند. مسولان وقت نیز گشتند یک مناسبت ایران باستانی است برای روز قلم پیدا کردند.

او همچنین گفت: به هر حال ثبت روزی به نام روز قلم از افتخارات انجمن قلم است و خوشحالیم از اینکه توانستیم در طول این سال‌ها جشنواره‌ای در سه رشته پژوهش‌، داستان و شعر برگزار کنیم. امیدواریم آرزوی انجمن قلم محقق شود و بتوانیم این روز را در حد وسیع‌تری در جهان اسلام جشن بگیریم.

* تجلیل از اهل ادب والاترین تجلیل‌هاست

در ادامه مراسم، غلامعلی حداد عادل - رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی - نیز درباره فلسفه ادبیات به سخنرانی پرداخت و گفت: ادبیات جنبه هنری زبان است. فرق یک اثر ادبی با یک اثری که ادبی نیست این است که زبان به خودی خود خالی از جنبه‌های هنری است؛ وقتی به هنر آراسته شد می‌شود ادبیات هنر.

او در ادامه با طرح این پرسش که موضوع کار ادبیات چیست؟ توضیح داد: زبان اندیشه و ادراک، عالی‌ترین موضوع این دنیا است و وقتی کار ادبیات با سایر هنرها مقایسه کنیم می‌بینیم که کسی با ادبیات سروکار دارد، در واقع با اندیشه و امیال لطیف انسانی سروکار دارد. به این جهت نویسندگان و ادیبان والاترین کار هنری را انجام می‌دهند. به این دلیل که آنها لطیف‌ترین حقایق جهان را که اندیشه است موضوع کار هنری قرار می‌دهند. تجلیل از اهل ادب والاترین تجلیل‌هاست.

به گزارش ایسنا، در ادامه این مراسم احمد شاکری - دبیر گروه بخش داستان جایزه قلم زرین - متن بیانیه داوران این بخش را قرائت کرد که در بندهایی از این بیانیه به نقاط ضعف و قوت ادبیات داستانی پس از انقلاب اشاره شده بود.

او همچنین درباره نامزدهای بخش داستان این جایزه نیز عنوان کرد: کتاب‌های قیدار رضا امیرخانی و «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نتوانستند نظر هیات داوران را برای برگزیده شدن، جلب کنند.

همچنین کامران پارسی‌نژاد - دبیر بخش پژوهش یازدهمین دوره روز قلم زرین - درباره روند داوری و انتخاب اثر برگزیده در بخش پژوهش توضیحاتی ارائه کرد.

رضا اسماعیلی دبیر یازدهمین دوره جایزه قلم زرین نیز بیانیه هیات‌داوران را قرائت کرد. او همچنین گفت: گزینش و انتخاب برگزیدگان این جوایز هرگز نافی توانمندی بقیه آثار نیست و بدون اغراق دیگر آثار نیز شایسته تقدیر هستند.

* دنیای امروز به هیچ پدیده‌ای به اندازه قلم مدیون نیست

سید محمد حسینی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - نیز با گرامیداشت روز قلم سخنانی درباره اهمیت روز قلم بیان کرد و گفت: قلم زدن از قلم، سهل ممتنع است. به قلم از قلم گفتن و درّ قلم به قلم سفتن، آفتاب آمد دلیل آفتاب را تداعی می‌کند و تازه با اهل قلم از قلم گفتن، آینه را به آه، آشفتن است.

حسینی با بیان اینکه خوب می‌دانید قلم، که خود نمی‌نگارد، آنچه آدمی می‌انگارد، به دستِ دست بر قلم انشاء می‌شود اظهار کرد: پس قلم یعنی اندیشه، گاه در قالب شعر، گاه نثر، گاه داستان، گاه پیام و گاه قانون خودنمایی می‌کند؛ رونمایی می‌کند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: دنیای امروز به هیچ پدیده‌ای به اندازه قلم مدیون نیست. حافظه زوال‌پذیر است؛ کم و زیاد محفوظات بلای جان حقیقت و واقعیت است. قلم منجی حافظه است. گاه پیام قلم تنها برای اهلش مکشوف است، پس امین اندیشه است.

او افزود: قلم واسطه آسمان و زمین شد. ارتباط عرش و فرش. قلم جاده اندیشه‌هاست از گذشته تا حال. هرگاه سیل هجوم جاهلان و ظالمان زمان، بخشی از این شاهراه را تخریب کرد، هرچند به وصله از انقطاع بیرون شد، ولی سست و فروریختنی بود. جاده قلم محکم است و زیرساختی با شالوده باور دارد.

حسینی در ادامه عنوان کرد: در محضر امام (ره) قلم‌ها را به مسلسل تشبیه کردند. ایشان آرزو داشت روزی به جای مسلسل‌ها، قلم دست‌ها را لمس کند. بخشی از این آرزو بر عهده اهل قلم است. تا زیبایی‌های قلم روح عصیان‌زده آدمیان را لطافت نبخشد، خشونت آنان را به سمت مسلسل‌ها سوق می‌دهد.

به گزارش ایسنا، در پایان این مراسم با حضور سید محمد حسینی و غلامعلی حداد عادل، به علیرضا قزوه و حسنی محمدزاده به طور مشترک جوایز و تندیس جایزه‌ی قلم زرین اهدا شد.

در بخش پژوهش، این جایزه به سمیرا بامشکی رسید و او نیز جایزه و تندیس خود را از وزیر ارشاد دریافت کرد.

همچنین غلامرضا اعوانی (رییس انجمن حکمت و فلسفه‌ ایران) و حجت‌الاسلام والمسلمین علی کورانی (مهدوی پژوه) نیز از سوی خانه‌ی کتاب به خاطر تلاش در حوزه‌ی میراث مکتوب با اهدای لوح تقدیر شد.

در این مراسم شخصیت‌هایی چون محمود حکیمی،‌ حمید سبزواری‌، مجتبی رحمان‌دوست،‌ جواد محقق‌، مصطفی محدثی خراسانی‌، علی شجاعی صائین و ... حضور داشتند.