.svg)
تالاب‌های ۱۱ هزارساله در معرض نابودی/ جای پای آب غبار جوشید
پارسینه: ۱۱هزار سال عمر کرده‌اند و حالا در عصر معاصر عده‌ای کمر به نابودی‌شان بسته‌اند، جای پایشان مزرعه سبز شده و وسعتشان به تصرف صیفی‌جات درآمده است، این حکایت تالاب‌هایی است که دیگر رمق ندارند.
صدای شرشر آب در حوالی بزرگ‌ترین تالاب لرستان، این بار حسخوبی با خود به همراه ندارد، آبشار کوچکی که به‌زحمت خود را به رودخانه می‌رساند حکایت تلخی با خود به همراه دارد، در بالادست رگ‌های تالاب را زده‌اند و حالا این آب، شیره جان ازدست‌رفته «گری بلمک» است.
مایه حیات بزرگ‌ترین تالاب لرستان با زهکشی منتقل می‌شود تا دست‌هایش برای کشت اهالی منطقه خالی شود، می‌گویند باید اول آب تالاب را گرفت و بعد هکتار هکتار خاک مردابی تالاب را زیر کشت برد، سال‌هاست «گری بلمک» زیر کشت می‌رود، هرروز دست‌هایش خالی‌تر می‌شود و نگاهش بی‌رمق‌تر.
حکایت گری بلمک کمی آن‌طرف در بیشه دالان دوباره تکرار می‌شود، بیشه دالان هم جای کشت کوچه فرنگی شده، جایی که میزبان پرندگان مهاجر و بومی بود و برای گذران روزگارشان پناهگاهی یافته بودند اما حالا سال‌هاست که بخشی از تالاب به تصرف فرنگی‌ها، آن‌هم از نوع «گوجه» اش درآمده است.
اینجا فرقی نمی‌کند، «گری بلمک» باشی با لقب بزرگ‌ترین تالاب لرستان، یا «بیشه دالان» با پسوند مأمن حیات‌وحش بروجرد، هرچه که باشی دست‌هایی به همت نابودی‌ات از آستین بیرون می‌آید، یکجا می‌شوی مزرعه و جایی دیگر محل پرورش صیفی‌جات، مهم آن است که دیگر خودت نیستی، خالی می‌شوی، از آب، از حیات، از پناهگاه بودن و دیگر تالاب نیستی.
تغییر کاربری تالاب‌ها به مزرعه
تالاب‌های استان لرستان ازجمله تالاب‌های یازده‌گانه معروف پلدختر بر روی آهک‌های خردشده لنداسلاید سیمره قرار دارند که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال پیش ایجادشده‌اند، تالاب‌هایی ۱۱ هزارساله‌ای که این روزها در معرض انقراض قرارگرفته‌اند.
کارشناس اداره کل محیط‌زیست استان لرستان در این رابطه به اهمیت تالاب‌های استان لرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: زیستگاهی برای حیات‌وحش، مکانی برای تفرج انسان‌ها، تأمین منابع غذایی جوامع، تغذیه منابع زیرزمینی، کاهش قدرت تخریب سیلاب‌ها و ...تنها بخشی از مزایای تالاب‌ها محسوب می‌شود.
امیری در مورد وضعیت نگران‌کننده برخی تالاب‌های لرستان هم اضافه می‌کند: از مهم‌ترین تهدیدات برای تالاب‌های استان لرستان خشک‌سالی، تغییر کاربری اراضی در سطح حوزه آبریز و درون خود تالاب، آتش‌سوزی‌ها، چرای بی‌رویه و ... است.
این کارشناس محیط‌زیست برای حرف‌هایش هم شاهد مثال می‌آورد تا به وضعیت تالاب «گری بلمک» در استان لرستان و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی اشاره کند و بگوید: متأسفانه حفر کانال در این تالاب موجب زهکشی و انتقال آب تالاب شده و برخی از مردم محلی با این اقدام تالاب را تبدیل به زمین زراعی کرده‌اند.
بخش زیادی از تالاب‌های لرستان از دست رفت
مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست لرستان نیز در رابطه با وضعیت تالاب‌های استان لرستان به مهر می‌گوید: در این استان ۱۴ مورد تالاب وجود داشته که این تالاب‌ها در شهرستان‌های پلدختر، بروجرد و دورود قرار دارند.
وی با یادآوری اینکه متأسفانه تغییر کاربری‌هایی در سطح تالاب‌های استان صورت گرفته است ادامه می‌دهد: بخش زیادی از تالاب‌های استان به اراضی کشاورزی تبدیل‌شده است.
فتحی بیرانوند بر لزوم احیای تالاب‌های استان لرستان تأکید می‌کند و یادآور می‌شود که این اقدام باید با همکاری مردم منطقه و استان صورت گیرد.
وعده ارتقای سطح حفاظت
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست لرستان از ارتقای سطح حفاظت تالاب‌ها هم‌سخن می‌گوید تا از تبدیل تالاب‌های پلدختر به منطقه حفاظت‌شده خبر دهد.
فتحی بیرانوند ادامه می‌دهد: تهیه نقشه و مستندات لازم برای ارتقای سطح حفاظت تالاب‌های «تنور در» و تالاب «بیشه دالان» به منطقه شکار و صید ممنوع نیز در دستور کار قرارگرفته شده است.
وی یادآور می‌شود: بناشده که یک اکیپ کارشناسی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برای احیا و جلوگیری از تغییر کاربری تالاب‌ها به لرستان سفرکرده و اعتبارات لازم در این خصوص به استان تخصیص داده شود.
اجرای تفاهم‌نامه یک‌هفته‌ای ۳ سال طول کشید
این سخنان مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان لرستان در حالی مطرح می‌شود که پیش‌ازاین نیز بارها در زمان‌های مختلف مسئولان مرتبط از احیای بزرگ‌ترین تالاب لرستان سخن به میان آورده‌اند، موضوعی که در حد وعده و شعار باقی‌مانده است.
راهکارهای احیای تالاب گری بلمک پلدختر کاملاً روشن و واضح است و پس از گذشت سال‌ها از تغییر کاربری این تالاب همگان بر صورت‌مسئله و پاسخ آن واقف هستند، حال زمان آن رسیده که برای اجرایی شدن این راهکارها گام‌های عملیاتی‌تری برداشته شود.
پیش‌ازاین در سال ۹۱ در نشست مشترکی که میان همه ذی‌نفعان در این زمینه در محل فرمانداری پلدختر برگزار شد تصمیماتی برای احیای این تالاب گرفته شد که این تصمیمات نیز در محاق فرورفت.
در این نشست که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان، نمایندگان و معاونین ادارات آب منطقه‌ای، امور عشایری، میراث فرهنگی، منابع طبیعی، دهیاران و نمایندگان کشاورزان روستاهای ولی‌عصر و گری بلمک حضور داشتند تفاهم‌نامه‌ای بین دستگاه‌های مرتبط برای ساماندهی تالاب «گری بلمک» منعقد و مقرر شد ظرف مدت‌زمان یک هفته این تفاهم‌نامه توسط کشاورزان و ذی‌نفعان و ادارات عضو موردبررسی قرارگرفته و نظرات خود را در این زمینه اعلام کنند.
از تاریخ انعقاد این تفاهم‌نامه تاکنون بیش از سه سال می‌گذرد و همچنان مسئولان امر برای احیای بزرگ‌ترین تالاب لرستان اماواگرهایی مطرح می‌کنند.
نامه استاندار لرستان به معاونان رئیس‌جمهور و وزیر کشور
این در حالی است که اواخر سال گذشته هوشنگ بازوند استاندار لرستان در نامه‌ای به مسئولان ملی با اشاره به روند خشک‌سالی و تغییر کاربری در تالاب‌های لرستان نسبت به ایجاد کانون‌های جدید گردوغبار آن‌هم در داخل استان هشدار داده بود.
وی در نامه‌های جداگانه‌ای برای دکتر اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، دکتر معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست، دکتر محمدباقر نوبخت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفته بود: وقوع خشک‌سالی، کاهش شدید بارندگی‌ها و تنش آبی در استان موجب خشکیدگی تالاب‌ها، تخریب پوشش گیاهی و جنگلی استان به‌خصوص در مناطق جنوبی لرستان نظیر پلدختر و کوهدشت شده است.
استاندار لرستان در ادامه این نامه تصریح کرده بود: این وضعیت شرایط را برای ایجاد کانون‌های جدید گردوغبار در استان لرستان و درنهایت تشدید اثرات مخرب این پدیده فراهم کرده و بیم آن می‌رود که در اثر عدم توجه کافی به احیای مجدد تالاب‌ها و عرصه‌های جنگلی در آینده نه‌چندان دور این نقاط در لرستان به کانون‌های بزرگ تولید گردوغبار در استان و کشور تبدیل شوند.
بازوند در نامه خود به مسئولان ارشد ملی از نیاز ۳۰۰ میلیارد ریالی برای احیای عرصه‌های طبیعی لرستان به‌منظور جلوگیری از بروز کانون‌های جدید گردوغبار سخن به میان آورده بود که یکی از سرفصل‌های مورداشاره در نامه مقام عالی دولت در لرستان احیای تالاب‌های استان بود.
از مرگ تدریجی گری بلمک تا گوجه کاری در بیشه دالان
این نگرانی‌ها از وضعیت رو به وخامت برخی اکوسیستم‌های طبیعی در لرستان به‌ویژه تالاب‌ها لزوم توجه جدی‌تر و بیشتر مسئولان امر برای احیای این عرصه‌های طبیعی روشن‌تر می‌سازد.
تالاب «گری بلمک» به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب لرستان پیش از تغییر کاربری به اراضی کشاورزی بیش از ۶۰۰ هکتار مساحت داشته است و در حال حاضر با مرگ تدریجی این تالاب به گفته کارشناسان کمتر از یک‌پنجم وسعت آن قابلیت احیا شدن دارد.
مشابه وضعیت «گری بلمک» در دیگر تالاب‌های استان ازجمله «تنوردر» و «بیشه دالان» نیز قابل‌مشاهده است تا آخرین خبرها از بیشه دالان حکایت از «گوجه کاری» دریکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های آبی استان داشته باشد.
کانون‌های بالقوه گردوغبار
کارشناسان محیط‌زیست در این زمینه می‌گویند که خشک شدن هر تالاب به مرگ اقتصادی منطقه ختم خواهد شد به‌طوری‌که استمرار وضعیت کنونی تالاب‌های لرستان و از میان رفتن این عرصه‌های طبیعی نتیجه‌ای جز تولد کانون‌های جدید ریزگردها ندارد.
فعالان در این زمینه نیز شاهد مثال می‌آورند و یادآور می‌شوند: کافی است تا نگاهی به کشور همسایه خود بیندازیم خواهیم دید که تعداد کانون‌های گردوغبار در کشور عراق از ۶ عدد در سال ۶۸ به ۲۰۲ عدد در سال ۸۷ رسیده است. این امر نتیجه از بین رفتن تالاب‌ها و رودخانه‌های این کشور به دلایلی همچون توسعه اراضی کشاورزی و... است.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد تولد چشمه های تولیدکننده گرد و غبار در کشوری همچون عراق نشان‌دهنده این موضوع است که اگر به وزن ملاحظات زیست‌محیطی توجه نکنیم با مشکلات بسیار پیچیده‌ای روبرو خواهیم شد که کنترل آن‌ها بسیار سخت و زمان‌بر خواهد بود..
استان لرستان نیز با دارا بودن ۱۴ تالاب نیازمند توجه جدی‌تر مسئولان امر در سطح ملی است چراکه این ظرفیت از یک‌سو فرصت و از سوی دیگر تهدیدی جدی تلقی می‌شود. فرصت به لحاظ اهمیت طبیعی این اکوسیستم‌ها در تعدیل شرایط آب و هوایی و زیستی منطقه غرب کشور و تهدید ازآن‌جهت که در صورت استمرار روند خشک شدن این تالاب‌ها، لرستان به‌صورت بالقوه شرایط میزبانی ۱۴ کانون جدید گردوغبار را دارا است.
خطر خشکی تالاب‌های لرستان برای غرب کشور
استان لرستان در حال حاضر باوجود هجوم هرساله ریز گردها یک‌سوم روزهای سال آلوده است، حال تصور کنید با ظهور کانون‌های جدید گردوغبار داخلی چه بر سر بام طبیعت ایران و قلب زاگرس خواهد آمد؛ استانی که به لحاظ قرارگیری در زاگرس مرکزی در صورت هرگونه تهدید طبیعی و تغییرات در اکوسیستم سایر مناطق زاگرس را از مخاطرات خود به نصیب نخواهد گذاشت.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد پیگیری متولیان امر و مسئولان باید از سطح شعار، ارائه راهکار و نامه‌نگاری فراتر رفته و گام‌های عملیاتی برداشته شود تا دست‌کم در یک برنامه زمانی مدت‌دار شاهد احیای تالاب‌هایی باشیم که اگر امروز به فریاد آن‌ها نرسیم تبعات ناشی از خشکی این اکوسیستم‌های آبی و تبدیل آن‌ها به اراضی بایر روزی دامن لرستان و غرب کشور را خواهد گرفت.
منبع:
خبرگزاری مهر
ارسال نظر