زلزله مشهد تهران بیاید فاجعه رخ می‌دهد

به گزارش تیترشهر: این روزها ترس و وحشت از زلزله مردم مشهد و شهرستان های اطراف را تحت تاثیر قرار داده است تا جایی که مردم شب گذشته را در خارج از منزل به صبح رساندند و شب همانند روز روشنا داشت. طبق آمار ارائه بیش از ده ها پس لرزه تا کنون رخ داده و مدارس و دانشگاه ها را به تعطیلی کشانده است. در این راستا به سراغ دکتر مهدی زارع ، استاد زلزله شناسی مهندسی، عضو پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران رفتیم و نگرانی هایی که در سطح جامعه وجود دارد را با طرح سوال از وی جویا شدیم.

به شایعات دامن نزنید

لرزه خیزی خراسان و مشهد مساله ای است که وجود گسلهای فعال و تغییر شکل پوسته زمین مربوط است و بیان احتمال زلزله شدید بر اساس اینکه دیروز ۱۶-۱-۹۶ صبح زمین لرزه شدیدی با بزرگای ۶.۱ در شرق فریمان رخ داده است ندارد.

هر نوع اطلاعاتی که از جاهایی با نامهای ""سايت لرزه_نگاري جهاني" یا اسمهای مشابه آن یا( نظیر world-earthquakes.com) منتشر می شود ربطی به علم زلزله شناسی ندارد. اینکه مشهد یا خراسان محلی لرزه خیز است مساله ای است که از نظر علمی مسجل است ولی هیاهو به پا کردن بر پایه براورد هایی که هیچ مشخص نیست بر چه پایه ای انجام شده اند، یا کار شیادان است و یا افراد نادان چنین کاری را در جهت ایجاد التهاب در جامعه می کنند.

چون همواره بسته ای آماری (از اطلاعاتی که معمولا کیفیت و نوعشان بر همگان و اهل فن مشخص نیست) با روشهایی عمدتا ناشناخته (و منتشر نشده) در چنین وبگاههای مورد تحلیل های شبه علمی قرار می گیرد و خروجی هایی مبهم برای گستره هایی بزرگ به عنوان احتمال وقوع زمینلرزه ارایه می شود.

این نوع پیش بینی ها بیشتر شبیه آن است که کسی یک اتفاق مکرر را که همگان بر وقوع ان وقوف دارند، به صورت خبری از آینده بیان کند . پیش بینی موقعی معنی دار است که بر مبنای اندازه (بزرگا) زمان و مکان و با بیان میزان احتمال هر یک از این پارامترها ارایه شود. در چنین وبگاههای چنین تحلیلهایی ارایه نمی شود.

پس لرزه ارتباطی با زلزله ی بزرگتر ندارد

وقوع پس‌لرزه ها یا زلزله های کوچک الزاما نه نشانه‌ای از نزدیکی وقوع زلزله بزرگ بعدی است و نه نشانه کم شدن احتمال زلزله‌های بزرگتر. زلزله‌ متوسط و کوچک بخشی از تنش جمع شده در منطقه را آزاد می کند ولی مساله آن است که هنوز نمی دانیم میزان کل تنش جمع شده و نحوه توزیع تنش در آن منطقه چقدر است ، تا بر آن اساس بگوییم مثلا فلان مقدار تخلیه شده و اینقدر باقی مانده است.

این کار نیاز به مطالعات بسیار مفصلی دارد. پیش بینی زلزله (که عبارت است پیش بینی زمان ، مکان و اندازه زلزله بعدی در بازه زمانی کوتاه و با بیان احتمال هر یک از پارامتر های ) کار پیچیده ای است و الزاما با وقوع یک سری پسلرزه نمی توان به پیش بینی زلزله مهم بعدی پرداخت. . از سوی دیگر زلزله های کوچک و پسلرزه ها می تواند نشان دهد که کدام پهنه گسله هم اکنون فعال است.

آن که مردم از این پسلرزه ها وحشت کنند طبیعی است و یادمان باشد که در زلزله دیروز در شرق فریمان، به دلیل اینکه بیش از ۴ میلیون جمعیت در مشهد ساکن هستند جمعیت زیادی در فاصله ۸۶ کیلومتری - در مشهد- این زلزله را حس کردند و از سوی دیگز به دلیل وجود ساختمانهای بلند در مشهد به ویژه در طبقات بالا زلزله اصلی و پسلرزه ها آن را با شدت بیشتری حس کرده اند.

طبیعی است که در ساعات و روزهای بعد این تکانهای، هراس احتمالی در بخشی از مردم ادامه خواهد داشت. البته نباید مردم را مضطرب کرد ولی همزمان باورم برآن است که بیشترین امنیت از آگاهی و اطلاع از واقعیت بر میخیزد، و همزمان دوری کردن از شبه علم و خبر های دروغ.

زلزله مشابه در تهران خطرناک تر است

گسلهای مشهد عمدتا عبارتند از گسلهای کشف رود، گسل بینالود و گسل مشهد ، و همچنین گسلهایی که از مشهد دورترند ولی در هر صورت بر مشهد تاثیر بگذارند، گسلهای کپه داغ، فزیمان، نیشابور ، شیروان و البته گسلهای مهم دیگری که در منطقه کپه داغ و شمال لوت وجود دارند. از نظر توان لرزه زایی می توان گفت گسلهای پیرامون مشهد توان لرزه زایی مشابه گسلهای پیرامون تهران دارند و سطح خطر زلزله در مشهد تقریبا شبیه سطح خطر زلزله در تهران است. فقط مشهد از نظر جمعیت در حدود یک سوم حجم و گستردگی تهران را دارد.

البته توجه کنیم که حدود ۱ میلون نفر از جمعیت مشهد عبارتند از مردمی بیشتر حاشیه نشین هستند. وجود سکونتگاههای غیر رسمی، بافت فرسوده و همچنین ساخت و ساز عمدتا آسیب پذیر ولی جدید (که مثلا در غالب اجرای پروژه های مسکن مهر انجام شده و می شود) آسیب پذیری بالای شهر مهمی مانند مشهد را نشان می دهد، که با فاکتور هایی مانند مهاجرت (به دلیل خشکسالی و دلایل دیگر) جمعیت متمرکز در حاشیه های شهر های بزرگ متاسفانه در طی بیست سال اخیر بیشتر هم شده و بنابراین جمعیت در معرض آسیب در شهری مانند مشهد در دو دهه اخیر بیشتر شده است.

زلزله ای با بزرگای ۶ اگر در نزدیکی تهران رخ دهد موجب آسیب های متفاوت و احتمالا بیشتری در محدوده تهران و استان تهران خواهد شد. دلیل عمده عبارت از این است که استان تهران و استان مجاورش (البرز) میزبان بیشترین تمرکز جمعتی در کشور ماست.

تجمع جمعیت در طی روز در شهر تهران به حدود ۱۳ میلیون نفر می رسد (حدود ۳ برابر شهر مشهد) و همین موضوع به همراه تمرکز بسیاری از زیر ساخت های مهم در تهران و همچنین فرسوده بودن بسیاری از ساختمانهای مهم (نظیر آنچه در حادثه پلاسکو دیدیم) و البته ساخته شدن بیش از ۵۰۰ ساختمان بیش از ۱۰ طبقه در تهران در دهه اخیر که بیش از دو سوم آنها در خطر ناکترین پهنه های شهر از نظر خطر و ریسک زلزله واقعا و از سوی دیگر توسعه شهر تهران بدون توجه به اولویت ایمنی و مساله ریسک زلزله (نظیر آنچه در ساخت بزرگراه دو طبقه صدر رخ داد) علاوه بر آسیبهای مهم زیست محیطی، اجتماعی و ... همگی در جمعیت افزایش ریسک زلزله عمل کرده است.

ضمن اینکه ۷ شهر از ۴۰ شهر با بشترین جمعیت ایران در همین استان تهران قرار گرفته اند و این نشان می دهد که مساله تهران ، در مقیاس کوچکتر در شهر های دیگر استان تهران دیده می شود.

گسل مشهد به تهران بی ارتباط است؟

گسل این زمین لرزه در ۱۶-۱-۹۶ در شرق فریمان هیچ ربطی به گسلهای تهران ندارد. زمینلرزه ها در گسلها هنگامی ممکن است که به رخداد زمینلرزه در گسل بعدی بیانجامد (یا رویدادی را در گسل دیگری تحریک کند) که آن دو گسل به هم رسیده باشند و با هم تلاقی ساختاری ایجاد کرده باشند. در این صورت تخلیه تنش و گسیختگی در یکی ممکن است به چکانش زمینلرزه در گسل بعدی بیانجامد. ولی گسل فریمان هیچ ربطی به گسلهای تهران ندارد. و رخداد زلزله در آن نمی تواند به هیچ شکلی موجب زمینلرزه در تهران شود