۳۰۰ میلیون بده؛ خلبان شو!

اخیرا اعضای انجمن شرکت های هواپیمایی ۱۵ ایرلاین کشور مرامنامه ای به امضا رسانده اند که بر اساس آن متعهد شده اند تا برای جلوگیری از ایجاد رقابت مضره، از نیروهای انسانی متخصص صنعت هوانوردی یکدیگر (چه در بخش های فنی و چه در بخش های عملیاتی و خلبانی) استفاده نکنند.

این تفاهم نامه در ۵ بند تنظیم شده که بر اساس آن ایرلاین ها متعهد شده اند اولا از نیروهای یکدیگر تا زمانی که برگه تسویه حساب از محل کار قبلی ارائه نداده اند، جذب نکنند؛ ثانیا شرکت های هواپیمایی حق ندارند تا زمانی که یکی از نیروهای عملیاتی یا فنی در استخدام یک شرکت است، او را برای حضور در شرکت خود تهییج کنند و ثالثا این شرکت های می بایست از پرداخت حقوق های کلان، وام های بلاعوض و مشوق های غیرمتعارف به نیروهای خود خودداری کنند تا باعث تهییج و اغوای نیروهای عملیاتی (خلبانی) و فنی سایر شرکت های هواپیمایی برای حضور در آن ایرلاین نشوند.

به نظر می رسد اساس و پایه قانونی طراحی و امضای این تفاهم نامه میان اعضای انجمن شرکت های هواپیمایی، قوانین مرتبط با مقابله با رقابت مضره باشد که این موضوع قانون مدون و مجزا و مخصوص به خود ندارد ولی در تعدادی از قوانین مرتبط با تسهیل رقابت آمده مانند قانون تسهیل رقابت و منع انحصار یا قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر . هرچند که در این مورد به خصوص می بایست به نیروی کار به عنوان فردی که دارای اختیار و حق شهروندی است نگاه کرد نه یک کالایی که در اختیار شرکت های هواپیمایی قرار داده شده است.

بنابراین در زمینه جذب نیرو، دستگاه قضایی به قوانین کار و استخدام و همچنین قوانین صنعت هوانوردی به عنوان اسناد بالادستی استدلال می کنند نه قوانینی که عمدتا در حوزه کالا، قیمت گذاری و فرآیندهای مرتبط با دخالت شورای رقابت نگاشته شده است.

خصوصی سازی کامل فرآیند آموزش خلبان

تا پیش از آنکه مرکز آموزش خلبانی وابسته به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به اسم خصوصی سازی، واگذار و نهایتا تعطیل شود، فرآیند آموزش خلبانان به این صورت بود که از علاقه مندان به این رشته آزمون های تخصصی گرفته شده و نهایتا پس از طی کردن دوره های آموزشی متعدد و طولانی، به استخدام هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران درمی آمدند سایر شرکت های هواپیمایی نیز از خلبانان بازنشسته هما، نیروی هوایی ارتش و یا خلبانان خارجی استفاده می کردند. همچنین دانشکده صنعت هوانوردی وابسته به سازمان هواپیمایی کشوری نیز یکی از محل های اصلی آموزش و جذب بورسیه ای نیروهای عملیاتی هوانوردی بود که این دانشکده اگرچه در حال حاضر همچنان فعال است اما سیستم بورسیه از آن حذف شده است.

پس از آنکه در دهه های هفتاد و هشتاد مرکز آموزش علوم و فنون هوانوردی به تدریج جای خود را به مراکز و مؤسسات خصوص آموزش خلبانی داد، هزینه های آموزش نیز به شکل فراینده ای بالا رفت و در حال حاضر این مؤسسات که باید تحت نظارت سازمان هواپیمایی کشوری فعالیت کنند، هزینه های گزافی از متقاضیان آموزش های هوانوردی دریافت می کنند.

هزینه های آموزش خلبانی

کارشناس آموزش یکی از مؤسسات آموزش خلبانی اعلام کرد: هنرجو باید بابت دوره آموزش PPL، CPL و IR یک بازه زمانی ۱۴ ماهه را طی کرده و می بایست حداقل ۱۰۰ میلیون تومان بابت دریافت آموزش ها پرداخت کند. ضمن اینکه هزینه هر ساعت پرواز با هواپیمای فوق سبک، ۴۴۵ هزار تومان و هر ساعت پرواز با هواپیمای سبک، ۵۵۳ هزار تومان است.

همچنین پس از دریافت گواهی آی آر در خلبانی، فردی که علاقه مند به اشتغال در این رشته است، باید در دوره های آموزش هواپیمای «تایپ» شرکت کند که این دوره را خود ایرلاین ها آموزش داده و پس از برگزاری دوره های سیمیلاتوری (شبیه سازی پرواز) و آبزروری (دستیاری کمک خلبان) که هزینه آن تا ۱۰۰ میلیون تومان است، می تواند به عنوان کمک خلبان و نهایتا در طی ۴ تا ۵ سال به خلبان تبدیل شود.

یک خلبان باسابقه نیز در این زمینه گفت: برخی ایرلاین ها از متقاضیان شرکت در این دوره ها نیز هزینه اخذ می کنند که بسته به جایگاه و موقعیت شرکت، نام و برند آن و کیفیت آموزش خلبان اصلی، بین ۷۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان متغیر است.

چرا این تعهدنامه، میان ایرلاین ها امضا شد؟

با این حال برخی ایرلاین ها نیز هزینه های مربوط به آموزش پس از جذب را اخذ نمی کنند بلکه خود ایرلاین برای متقاضی استخدام، هزینه کرده و مبالغی بابت شرکت در دوره های سیمیلاتوری و آبزروری خلبانان هزینه می کنند.

این ایرلاین ها معتقدند متقاضیان خلبانی پس از اینکه توانستند ساعت پرواز خود را پُر کنند، ناگهان به شرکت های دیگری که حقوق های بالایی به خلبان می دهند، کوچ می کنند که درنتیجه همه این هزینه هایی که ایرلاین بابت دوره های شبیه سازی و آبزروری پرداخت کرده از بین می رود.

یکی از کارشناسان صنعت هوانوردی گفت: تقریبا هیچ کدام از ایرلاین ها در دوره های سیمیلاتوری و آبزروری، حقوق به خلبان نمی دهند اما پس از آنکه دوره های آموزشی و میزان ساعت پروازی به اتمام برسد و بتواند به عنوان خلبان هواپیمای تایپ آغاز به کار کند، به او حقوق می دهند. خلبانان نیز به این امید که بتوانند در پایان دوره های آموزشی به ایرلاین دیگری که حقوق بالایی می دهد، بروند، این وضعیت را می پذیرند.

به همین دلیل شرکت های هواپیمایی دور هم جمع شدند و این تفاهم نامه را به امضا رساندند.

فراموش شدن حقوق فردی خلبانان در تعهدنامه ایرلاین ها

این خلبان باسابقه گفت: تعدادی از ایرلاین ها به خلبانان می گویند نه تنها شما را استخدام نمی کنیم و در طول ۴ تا ۵ سال اولی که قرار است ساعات پروازی مورد نیازت را پُر کنی، حقوق هم نمی دهیم، بلکه باید هزینه شرکت در پروازهای آموزشی را هم پرداخت کنی؛ بعد که حرفه ای شدی می توانی به شرکت های هواپیمایی دیگر بروی!

وی ادامه داد: بنابراین تعهدنامه مذکور اصلا محلی از اعراب ندارد چون خود ایرلاین ها از این راه درآمد دارند.

این کارشناس صنعت هوانوردی تصریح کرد: یک بار یکی از ایرلاین ها قرار بود از قزاقستان دو فروند بوئینگ ۷۳۷ خریداری کند؛ به مدیرعامل این شرکت گفتم آیا قرار است برای این دو فروند، خلبان استخدام کنی؟ گفت: قرار است به جای این کار ۳۰ متقاضی خلبانی جذب کنیم و از هر کدام از آنها بابت پر کردن ساعات پروازی مورد نیازشان، مبالغی بگیریم که مجموع این مبالغ معادل ۳۰ درصد هزینه خرید این دو فروند است که به عنوان پیش قسط اول به ایرلاین قزاقستانی می‌دهیم!

وی با تأکید بر این که حقوق خلبانان با این تعهدنامه فراموش شده، گفت: پیگیری چنین اقداماتی را باید تشکل های صنفی انجام دهند اما جالب اینجاست که اتحادیه خلبانان به عنوان نهاد صنفی حامی حقوق خلبانان را مدیران ایرلاین ها مدیریت می کنند یعنی کسانی که مدیرعامل یا معاونان عملیات پروازی ایرلاین ها هستند، در رأس اتحادیه خلبانان قرار دارند! افرادی که به اسم تشکل صنفی، در منطقه ۲۲ زمین گرفتند ومیان خود تقسیم کردند؛ یا سهمیه حج و خودرو گرفتند.

این خلبان قدیمی اظهار داشت: اگر این اقدام مدیران ایرلاین ها به گوش سازمان جهانی هوانوردی (ایکائو) برسد، بی تردید عکس العمل نشان خواهد داد. به نظر من باید دیوان عدالت اداری، اتاق اصناف، وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و سایر دستگاه های ناظر بر فعالیت تشکل های صنفی به این موضوع ورود کرده و تعهدنامه را ابطال کنند.

وی با اشاره به منشور حقوق شهروندی رئیس جمهور و نقض آن از سوی ایرلاین ها خاطرنشان کرد: در حال حاضر اگر فردی می خواهد خلبان شود باید نزدیک به ۳۰۰ میلیون تومان به مؤسسات آموزشی مختلف و ایرلاین ها بپردازد تا در این شغل مشغول به کار شود؛ افراد زیادی را می شناسم که منزل مسکونی خود را به خاطر خلبان شدن فرزندشان فروخته اند اما در نهایت ایرلاینی که مبالغ هنگفتی از این فرد گرفت، او را جذب نکرد که منجر به بروز برخی بیماری های اعصاب و روان در این فرد شد.

این مدرس خلبانی ادامه داد: از سوی دیگرایرلاین هایی هم که اقدام به جذب نیروی عملیات پرواز (خلبان) تازه کار می کنند، در قراردادهای آنها بندهایی می گنجانند تا از پرداخت حقوق و مزایا و سنوات خودداری کنند. این اقدامات به نوعی سوءاستفاده از قانون کار است.