جهان در عصر مخاطرات جدید؛ از کدام کشور باید الگو گرفت؟

به گزارش «پارسینه»، موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (سیپری) در جدیدترین گزارش خود با عنوان «محیط زیست صلح: امنیت در عصر جدید مخاطرات» تصویری گسترده و نگران کننده را ترسیم کرده است.

سیپری که به خاطر گزارش سالانه اش درباره مسائل نظامی و تسلیحاتی بین‌المللی معروف است، نسبت به یک وضعیت اضطراری جهانی هشدار داده است..

پژوهشگران سیپری می‌نویسند: «یک بحران محیط زیستی مرکب و یک افق امنیتی تیره و تار، یکدیگر را به روش‌های خطرناکی تغذیه می‌کنند.»

نابودی جنگل‌ها، ذوب شدن یخچال‌های طبیعی و آلودگی اقیانوس‌ها در حالی اتفاق می‌افتند که به طور همزمان با افزایش تعداد مرگ و میر‌های مربوط به جنگ، هزینه‌های تسلیحاتی و افزایش تعداد افرادی که در معرض خطر گرسنگی هستند، مواجه هستیم. بیماری‌های همه گیر هم خطرات بیشتری را ایجاد می‌کنند.

سومالی نمونه‌ای از همزمانی شرایط اضطراری این چنینی را ارائه می‌کند. این کشور شرق آفریقا با خشکسالی دو ساله، فقر و حملات گروه تروریستی الشباب دست و پنجه نرم می‌کند.

مشکلات مشابهی در آمریکای مرکزی به وجود آمده است. ناکامی در کشاورزی به دلیل تغییرات آب و هوایی با درگیری و فساد ترکیب شده و باعث مهاجرت دسته جمعی به سمت ایالات متحده شده است.

به گفته سیپری، دنیا به دلیل نداشتن یک برنامه جهانی به دامن این خطرات در هم تنیده افتاده است.

دن اسمیت، مدیر سیپری به دویچه وله گفت: «طبیعت و صلح آنقدر به هم مرتبط هستند که آسیب رساندن به یکی موجب آسیب دیدن دیگر می‌شود. با همان استدلال، تقویت یکی موجب تقویت دیگری می‌شود. اقدام ممکن است - و زمان اقدام اکنون است.»

انتشار این گزارش همزمان با آغاز نهمین «نشست استکهلم در مورد صلح و توسعه» است. به نوشته سیپری، بسیاری از دولت‌ها نتوانسته‌اند عمق بحران‌ها را تشخیص دهند، یا حتی به شکلی فعالانه مسائل را نادیده گرفته‌اند و به آن‌ها اجازه بدتر شدن داده‌اند.

اسمیت گفت که برخی از دولت‌ها «مایلند اقدام کنند، اما اولویت‌های دیگری دارند که به دلیل فوریتشان نیاز به زمان و توجه دارند، مانند همه‌گیری دو سال گذشته و جنگ امروز در اوکراین».

۳۰ نویسنده این گزارش که از سیپری و مؤسسات دیگری هستند، به این نتیجه می‌رسند که اگرچه به طور کلی وضع انسان‌ها از نظر مالی بهتر از گذشته است، اما از بسیاری جهات دیگر نیز ناامن‌تر هستند. نویسندگان در بیش از ۹۳ صفحه، پیامد‌های فجایع و درگیری‌های منطقه‌ای را در جهانی به هم پیوسته توصیف می‌کنند.

حوادث طبیعی شدید ناشی از تغییرات آب و هوایی و همه‌گیری ویروس کرونا زنجیره‌های تامین جهانی را تهدید کرده است. درگیری‌ها و آفات موجب شده اند تا کشاورزی غیرقابل اعتماد شود و کشاورزان را وارد جریان مهاجرت جهانی کرده است. به گفته سیپری، اغلب کشور‌هایی که کشاورزان از آن‌ها فرار می‌کنند، با سطح بالای فقر و حکمرانی ضعیف نیز سروکار دارند.

سیپری گزارش می‌دهد که تعداد درگیری‌های مسلحانه بین کشور‌ها از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ دو برابر شده و به ۵۶ مورد رسیده است. تعداد پناهندگان و آوارگان در سراسر جهان نیز دو برابر شده و به ۸۲.۴ میلیون نفر رسیده است.

پس از سال‌ها کاهش مستمر، سال ۲۰۲۰ همچنین شاهد افزایش در تعداد کلاهک‌های هسته‌ای در جهان بود. در سال ۲۰۲۱، هزینه‌های نظامی جهان برای اولین بار از ۲ تریلیون دلار (۱.۹ تریلیون یورو) فراتر رفت.

سیپری همچنین تغییرات آب و هوایی را بررسی کرده و به چند حقیقت نگران‌کننده اشاره می‌کند: از هر چهار گونه زنده، یک گونه با خطر انقراض مواجه است؛ تعداد حشرات گرده افشان به سرعت در حال کاهش است؛ کیفیت خاک رو به وخامت است؛ و منابع طبیعی همچنان در سطوح ناپایدار مورد بهره برداری قرار می‌گیرند.

تغییرات آب و هوایی همچنین منجر به رخداد‌های شدید و مکرر آب و هوایی می‌شود. مارگوت والستروم، وزیر امور خارجه سابق سوئد و کمیسر سابق اروپا در مسائل محیط زیستی، در بیانیه‌ای که همراه با انتشار این گزارش منتشر شده، گفت: «همه‌گیری [کرونا]به روشنی نشان داد زمانی که نخواهیم آماده شویم با چه خطراتی مواجه می‌شویم.»

والستروم گفت: «با بدتر شدن بحران‌های زیست‌محیطی و امنیتی، دولت‌ها باید ارزیابی کنند که چه خطراتی در پیش است تا ظرفیت مقابله با آن‌ها را توسعه دهند و جوامع را تاب‌آورتر کنند».

نویسندگان این گزارش از کره جنوبی به عنوان نمونه خوبی که با آینده نگری عمل می‌کند یاد کردند. وقتی همه‌گیری کرونا شروع شد، کره جنوبی درس‌های آموخته شده در طول شیوع سارس در سال ۲۰۰۲ را به کار گرفت.

از دو سال پیش که همه گیری کرونا آغاز شد تا کنون، کره جنوبی موفق شده است میزان مرگ و میر را به میزان حدودا ۱۰ درصد کشور‌های دیگر که جمعیت مشابهی دارند حفظ کند. با انجام این کار، کره جنوبی همچنین از بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی که سایر کشور‌ها با آن دست و پنجه نرم کرده اند، اجتناب کرده است.

محققان سیپری راهکار‌های احتمالی برای بحران جهانی و همچنین اقدامات کوتاه مدت را هم ارائه داده اند. این دوره جدید مخاطرات نیازمند شیوه‌های جدیدی از همکاری برای مقابله با تهدیدات مشترک است. بر اساس این گزارش، فرآیند‌های تصمیم گیری در همه جا از سازمان ملل گرفته تا پروژه‌های شهرداری‌ها باید همیشه شامل افرادی شود که بیشترین تأثیر را می‌پذیرند.

اما آیا این نوع توصیه‌ها واقع بینانه است؟ با توجه به تهاجم روسیه به اوکراین و احتمال ایجاد یک پرده آهنین جدید و تنش‌های بین چین و غرب، آیا ایده بهبود همکاری‌های بین‌المللی صرفاً یک رویا نیست؟

اسمیت گفت: «فرض غیرممکن بودن چیزی، آن را غیرممکن می‌کند.» او می‌گوید که منافع شخصی باید دولت‌ها را متقاعد کند که اقدام کنند. او گفت که مقامات می‌دانند «تخریب محیط زیست ناامنی ایجاد می‌کند - و ایجاد خواهد کرد» و اضافه کرد که «تن‌ها با همکاری می‌توان به آن رسیدگی کرد.»

اسمیت گفت: «از آنجایی که دولت‌ها به امنیت نیاز دارند، باید روند زوال محیطی را معکوس کنند. آن‌ها تنها با همکاری با یکدیگر می‌توانند این کار را انجام دهند، همان طور که در کنفرانس اقلیمی ملل متحد در نوامبر گذشته در گلاسکو، چین و ایالات متحده در بیانیه مشترک خود در مورد همکاری در زمینه اقدام اقلیمی این موضوع را به رسمیت شناختند.»

اسمیت همچنین از آلمان به عنوان یک قدرت اقتصادی بزرگ که می‌تواند نقشی حیاتی در شکل دادن به تغییرات ضروری ایفا کند نام برد. آلمان اولین کشوری بود که ارتباط بین تغییرات آب و هوایی و ناامنی را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کرد. او گفت که اکنون آلمان این فرصت را دارد که «با یک انتقال انرژی آغاز کند که نه تنها آن‌ها را از سوخت‌های فسیلی روسیه، بلکه به طور کلی از سوخت‌های فسیلی دور می‌کند.»