آشنایی با علایم بیماری زونا

بیماری زونا یا همان آبله مرغان بزرگسالی ناشی از فعالیت دوباره ویروس آبله است که باعث بروز درد‌های مزمن می‌شود. سالانه میلیون‌ها نفر در سنین بزرگسالی به این بیماری مبتلا می‌شوند و عامل اصلی آن را ویروس «هرپس زوستر» می‌دانند که در بدن زنده می‌ماند و با ضعیف شدن بدن دوباره فعال می‌شود.

با دکتر داریوش دائر، متخصص پوست و مو درخصوص این بیماری، درباره علائم و روش‌های مقابله با آن گفتگو کرده‌ایم.

زونا چیست و چه عواملی در ابتلا به آن نقش دارد؟
زونا یک بیماری ویروسی است که در نتیجه فعالیت دوباره ویروس واریسلا یا همان آبله مرغان بروز می‌کند. امکان دارد همه افراد در معرض این ویروس قرار بگیرند حتی اگر علائم به قدری سبک و نامحسوس باشد که متوجه آن نشوند. به عبارتی ممکن است فرد مبتلا به زونا در سنین کودکی یا بزرگسالی به آبله مرغان دچار شده یا صرفا با این ویروس تماس داشته باشد، اما هیچ‌کدام از علائم بالینی آبله مرغان در او دیده نشود. به طوری که بیش از ۹۰ درصد افراد ممکن است با ویروس زونا برخورد داشته باشند. این ویروس که سال‌ها در بدن انسان «می‌خوابد» معمولا با یک عامل تحریک‌کننده مثل ضعف سیستم ایمنی بدن دوباره سر بر می‌آورد. استرس، شوک‌های روحی- روانی، مصرف دارو‌های کورتون یا آنتی‌بیوتیک‌ها، ابتلا به سرطان، انجام شیمی درمانی و ... جزو عواملی است که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و زمینه را برای بیدار شدن این ویروس فراهم می‌کنند.

این بیماری را آبله مرغان بزرگسالی می‌دانند. بروز آن در چه سنی رواج بیشتری دارد؟
سن و سال فرد به خودی خود یک عامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به زوناست. در واقع از هر چهار نفر یک نفر در طول زندگی خود به زونا مبتلا می‌شود که دو سوم موارد بعد از ۵۰ سالگی رخ می‌دهد. خطر ابتلا به این بیماری بعد از ۶۵ سالگی بیش از دوبرابر می‌شود. بعد از ۷۰ سالگی این احتمال به طور فزاینده‌ای افزایش پیدا می‌کند بنابراین لازم است که سالمندان احتیاط بیشتری کرده و علائم اولیه آن را جدی بگیرند. چون زونا معمولا برای سالمندان بیماری دردناکی خواهد بود.

آن‌هایی که آبله مرغان گرفته‌اند، می‌دانند که جوش‌های کوچک قرمز رنگی روی پوست نمایان می‌شود. آیا زونا نیز با این جوش‌ها بروز می‌کند؟
بله مشخصه اصلی آن ضایعات پوستی است. در واقع زونا خود را به شکل تاول‌های ریز قرمز رنگ شبیه به آبله مرغان نشان می‌دهد. اما زونا در منطقه‌ای محدود از بدن بروز می‌کند و برخلاف آبله مرغان گسترده و سراسری نیست. در واقع این ضایعات در مسیر اعصاب بدن انتشار پیدا می‌کند و بیشتر حالتی کمربندی، حلقه‌ای یا خط مانند دارد. این ضایعات پوستی در هر منطقه‌ای از بدن سر باز می‌کند، اما در اکثر موارد روی قفسه سینه، شکم یا ناحیه کمر و صورت، اطراف چشم‌ها، ابرو‌ها و پیشانی دیده می‌شود و اتفاقا در این مناطق بسیار دردناک است.

اشاره کردید که زونا خود را با تاول‌های ریز دردناک نشان می‌دهد. غیر از این چه علائم دیگری دارد؟
در حالت کلی ضایعات پوستی ناشی از زونا به صورت ناگهانی بیرون ریخته و با درد شدید همراه است. این درد به طور همزمان با بیرون زدن تاول‌ها یا یک تا دو روز قبل شروع می‌شود. درد ناشی از زونا مثل شوک الکتریکی یا سوزش است در واقع ویروس زونا روی سیستم عصبی تاثیر گذاشته و درد ایجاد می‌کند. فرد احساس سوزن سوزن شدن و خارش پوست دارد. از دیگر علائم این بیماری می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، دل درد، اسهال سردرد، افزایش دمای بدن و تب، لرز، اختلالات بینایی و درد‌های چشمی در تماس نور، ورم ملتحمه، درد‌های عضلانی شدید بخصوص در عضلات بازو‌ها و پاها، خستگی بیش از اندازه، گیجی و منگی اشاره کرد. پوست فردی که دچار زونا شده است حساسیت زیادی نسبت به لمس شدن پیدا می‌کند. به‌طوری که به‌عنوان مثال خوابیدن یا حتی حمام کردن نیز برای فرد سخت می‌شود.

آیا واکسنی برای پیشگیری از زونا وجود دارد؟
به‌طور معمول، حدود سه هفته تا یک ماه طول می‌کشد تا ضایعات از بین رفته و جای زخم‌ها التیام پیدا کند. سپس در ۹۰ درصد موارد درد به طور کامل از بین می‌رود. اما در بین حدود ۱۰ درصد بیماران درد به قوت خود باقی می‌ماند، چون عصب‌ها تخریب شده است. در این صورت صحبت از درد‌های بعد از زونا به میان می‌آید؛ بنابراین بهترین کار این است که به فکر پیشگیری و کاهش خطر عوارض آن بود. در سال‌های اخیر سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا واکسن زوستاواکس (Zostavax) را برای پیشگیری از زونا تائید کرده است. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد تزریق این واکسن در افراد ۶۰ ساله و بالاتر تاثیر زونا و خطر درد‌های بعد از زونا را به ترتیب ۵۱ و ۶۷ درصد کاهش می‌دهد. تزریق این واکسن اجباری نیست، اما به افراد بین ۶۵ تا ۷۵ ساله توصیه می‌شود. البته این واکسن در ایران نسبتا نادر بوده و در معرض استفاده همگان قرار ندارد.

افرادی که دچار زونا می‌شوند چه مراقبت‌ها و درمان‌هایی باید در پیش بگیرند؟
چنانچه فردی بخصوص در سنین بالای ۵۰ سال علائم گفته شده را مشاهده کند باید بلافاصله برای تائید تشخیص زونا و درمان آن اقدام کند. در گام اول لازم است که هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند. چون دریافت داروی ضدویروس در ۷۲ ساعت اول در بهبود این بیماری بسیار موثر است. این دارو‌های ضدویروس باعث کاهش درد و بخصوص کاهش مدت دوره دردناک بیماری می‌شود. پزشک معالج در کنار این داروها، مسکن‌هایی نیز برای تسکین درد تجویز می‌کند. استراحت، نوشیدن مایعات و پرهیز از حرکات فیزیکی و هیجانات روحی و استفاده نکردن از دخانیات و الکل در تسریع بهبود فرد مبتلا نقش کلیدی دارد.

منبع: سیمرغ