روش های ساده پیشگیری و درمان سنگ کلیه

سنگ‌های کلیه به طور معمول با تغییرات غذایی یا مصرف دارو درمان می‌شوند، اما در مواردی که امکان درمان از طریق وجود ندارد ممکن است به عمل جراحی برای خارج کردن سنگ نیاز باشد. با این وجود درمان‌هایی خانگی نیز وجود دارند که می‌توانند به پیشگیری و حتی درمان سنگ‌های کلیه کمک کنند.

چهار نوع سنگ کلیه وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:

سنگ‌های کلسیم: سنگ‌های اگزالات کلسیم و سنگ‌های فسفات کلسیم در این دسته قرار دارند. آن‌ها شایع‌ترین انواع سنگ کلیه هستند.

سنگ‌های استروویت: این سنگ‌ها به دلیل عفونت دستگاه ادراری شکل می‌گیرند.

سنگ‌های اسید اوریک: این نوع از سنگ زمانی که ادرار بیش از حد اسیدی است، شکل می‌گیرد.

سنگ‌های سیستئین: این سنگ‌ها در افرادی مبتلا به اختلالات ارثی خاص که موجب دفع بیش از حد سیستئین، یک اسید آمینه در کلیه ها، می‌شوند، شکل می‌گیرند.

تشکیل سنگ‌های کلیه به طور معمول سال‌ها طول می‌کشد. علائم تا زمانی که سنگ‌ها در دستگاه ادراری شروع به حرکت نکنند، شرایطی که می‌تواند بسیار دردناک باشد، ظاهر نمی‌شوند.

شرایط پزشکی از جمله دیابت، فشار خون بالا، یا چاقی می‌توانند خطر ابتلا به سنگ‌های کلیه را افزایش دهند. به طور خاص، پیگشیری از ابتلا به سنگ‌های کلیه برای افراد مبتلا به بیماری کلیه اهمیت دارد، زیرا سنگ‌ها می‌توانند با ایجاد انسداد و عفونت‌ها آسیب بیشتری به کلیه‌ها وارد کنند. در حقیقت، غذا‌هایی که می‌خورید و مایعاتی که می‌نوشید می‌توانند بر تشکیل سنگ‌های کلیه تاثیرگذار باشند.

نوشیدن آب

اگر به سنگ کلیه مبتلا هستید یا مستعد ابتلا به این شرایط هستید، نخستین نکته‌ای که پزشک احتمالا به شما توصیه خواهد کرد نوشیدن آب زیاد است.

سنگ‌های کلیه زمانی شکل می‌گیرند که مواد معدنی و نمک‌های خاص در ادرار به هم متصل می‌شوند. نوشیدن آب زیاد به رقیق نگه داشتن ادرار و پاکسازی کلیه‌ها و دستگاه ادراری کمک می‌کند، از این رو، مواد معدنی و نمک‌ها انباشته نشده و به سنگ تبدیل نمی‌شوند. این که به چه نوع سنگ کلیه مبتلا هستید اهمیتی ندارد و نوشیدن آب زیاد کمک خواهد کرد.

اگر به سنگ کلیه مبتلا هستید، پزشک نوشیدن حدود سه کوارت (حدود سه لیتر) آب در روز را توصیه خواهد کرد. اگر فرد فعالی هستید یا در محیط‌هایی با دمای بالا زندگی می‌کنید ممکن است به نوشیدن آب بیشتر از این میزان نیاز داشته باشید.

نوشیدن آبلیمو

آبلیمو می‌تواند به پیشگیری از سنگ‌های کلیه، به ویژه سنگ‌های کلسیمی که شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند، کمک کند، زیرا حاوی سیترات است.

کلسیم و اگزالات میل به تشکیل پیوند با یکدیگر دارند و حاصل این پیوند تشکیل اگزالات کلسیم است. زمانی که این اتفاق در دستگاه ادراری رخ می‌دهد، نتیجه نهایی تشکیل سنگ‌های کلیه است. سیترات رسوبات را پوشش می‌دهد، از این رو، کلسیم و اگزالات نمی‌توانند با یکدیگر پیوند تشکیل دهند.

نوشیدن آب انار

انار اغلب برای درمان شرایطی مانند اولسر‌ها و اسهال استفاده می‌شود و به واسطه خواص آنتی اکسیدانی خود ممکن است در درمان سنگ‌های کلیه نیز مفید باشد.

آنتی اکسیدان‌ها به پیشگیری و کاهش استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند که با تشکیل سنگ‌های کلیه پیوند خورده است. استرس اکسیداتیو زمانی رخ می‌دهد که میزان بیش از حد از رادیکال‌های آزاد، مولکول‌هایی با تعداد نامساوی از الکترون ها، وجود دارند. زمانی که آنتی اکسیدان‌ها در تماس با رادیکال‌های آزاد قرار می‌گیرند به آن‌ها یک الکترون داده و موجب پایدار شدن آن‌ها و کاهش استرس اکسیداتیو می‌شوند.

ظرفیت آنتی اکسیدانی آب انار دو تا سه برابر بیشتر از چای سبز است و آنالیزی در سال ۲۰۱۱ نشان داد بزرگسالانی که ابتلا به سنگ کلیه را گزارش کرده بودند، سطوح آنتی اکسیدان‌ها در سرم خون آن‌ها ۸ تا ۱۱ درصد کمتر بود. این نشان می‌دهد که آنتی اکسیدان‌ها ممکن است به پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کنند.

طی مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ در نشریه Urolithiasis منتشر شد، بیمارانی با سنگ‌های کلیه عودکننده به مدت سه ماه ۱،۰۰۰ میلی گرم عصاره انار در روز دریافت کردند. سپس، پژوهشگران ادرار شرکت کنندگان را آنالیز کرده و دریافتند مصرف عصاره انار به کاهش تراکم اگزالات کلسیم در ادرار منجر شده است. همچنین، آن‌ها کاهش در استرس اکسیداتیو را شاهد بودند.

بنابر مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۸ در نشریه Alternative Medicine Review منتشر شد، مطالعات نشان داده اند که آب انار هیچ اثر سمی بر انسان ندارد. اما این نوشیدنی می‌تواند با برخی دارو‌ها مانند رقیق کننده خون وارفارین یا مهار کننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین تعامل داشته باشد، از این رو، پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.

کاهش مصرف سدیم

زمانی که خون از کلیه‌ها عبور می‌کند، سدیم و کلسیم برای بازجذب در لوله‌های این اندام با هم رقابت می‌کنند. آنچه جذب نمی‌شود در نهایت راهی ادرار می‌شود. زمانی که سطوح سدیم بالا است، کلسیم چندانی جذب نمی‌شود که به معنای باقی ماندن آن در ادرار است. اگر کلسیم بیش از حد در ادرار وجود داشته باشد احتمال تشکیل سنگ‌های مبتنی بر کلسیم نیز افزایش می‌یابد.

افزون بر نمک آشپزخانه، غذا‌های بسیاری حاوی سدیم زیاد هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- غذا‌های فرآوری شده مانند چیپس، کراکر‌ها یا غلات صبحانه

- چاشنی‌هایی مانند سس قرمز

- محصولات گوشتی مانند کالباس و سوسیس

- غذا‌های کنسروی مانند سوپ‌ها یا سبزیجات

توجه به غذا‌های سرشار از اگزالات

اگر به سنگ‌های کلیه اگزالات کلسیم مبتلا هستید، بهتر است مصرف غذا‌های سرشار از اگزالات را کاهش دهید. میزان بیش از حد اگزالات در ادرار احتمال تشکیل پیوند بین اگزالات و کلسیم را افزایش می‌دهد که می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلیه منجر شود.

اما همه افراد مبتلا به این نوع سنگ کلیه دارای سطوح بالای اگزالات در ادرار خود نیستند. کاهش مصرف غذا‌های سرشار از اگزالات برای این افراد فایده خاصی نداشته و حتی می‌تواند به تغذیه نامناسب منجر شود.

به جای کاهش مصرف غذا‌های سرشار از اگزالات، مصرف آن‌ها همراه با کلسیم در یک وعده غذایی ایده بهتری است. از این طریق، کلسیم و اگزالات در معده و روده‌ها و نه در کلیه‌ها با هم پیوند تشکیل می‌دهند. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، اگزالات کلسیم از طریق مدفوع بدن را ترک می‌کند و سنگ‌های کلیه شکل نمی‌گیرند.

از غذا‌های سرشار از اگزالات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- مغزدانه‌ها و کره مغزدانه ها، به ویژه بادام

- اسفناج یا بروکلی

- محصولات سویا

- قهوه یا چای سیاه

- نوشابه‌های گازدار سیاه

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر فکر می‌کنید به سنگ کلیه مبتلا هستید، برای بررسی دقیق شرایط و صحبت درباره بهترین گزینه‌های درمان به پزشک مراجعه کنید. بیشتر اوقات، سنگ‌های کلیه نیازمند دخالت پزشکی نیستند و شما می‌توانید با درمان‌های خانگی که به آن‌ها اشاره شد و تغییرات غذایی دیگر به طور موثر آن‌ها را درمان کنید.

اما در صورت تجربه هر یک از علائم زیر در پی دریافت کمک پزشکی باشید:

- حالت تهوع یا استفراغ

- تب

- خون در ادرار

- دشواری در دفع ادرار

این موارد ممکن است نشانه‌هایی از آسیب کلیوی شدیدتر یا عوارض سلامت باشند و احتمالا نیازمند مداخله پزشکی برای درمان موثر هستند.