جزئیات ۳ پدیده نجومی در یک شب نجومی

طولانی‌ترین و زیباترین ماه گرفتگی قرن بیست و یکم در حالی رخ می‌دهد که سیاره مریخ به نزدیکترین فاصله خود با ماه می‌رسد، ضمن آنکه با پایان یافتن این پدیده در روز ۶ مرداد، آسمان شامگاهی روز ۷ مرداد پذیرای بارش شهابی آلفا جدی است.

ماه‌گرفتگی پدیده‌ای است که در طی آن ماه از سایه یا نیم‌سایه زمین عبور می‌کند. در ماه‌گرفتگی جزئی ماه در بخش نیم‌سایه زمین قرار می‌گیرد و حالت کامل زمانی رخ می‌دهد که تمام ماه از داخل سایه زمین عبور می‌کند و به طور کامل در تاریکی فرو می‌رود.

این رویداد به خاطر رنگ‌های گوناگون و متغیری که ماه در لحظه گرفتگی کامل در سطح خود دارد، بسیار برجسته و مورد توجه است؛ چراکه در زمان گرفت ماه به رنگ قرمز مایل به نارنجی است و در زمان گرفت، ماه به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای تبدیل می‌شود.

به گفته اخترشناسان این خسوف به مدت ۶ ساعت و ۱۳ دقیقه و ۴۸ ثانیه به طول می‌انجامد. در این رویداد ماه به مدت یک ساعت و ۴۲ دقیقه و ۵۷ ثانیه در سایه کامل (ماه‌گرفتگی کامل) و به مدت ۳ ساعت و ۵۴ دقیقه و ۳۲ ثانیه نیز در نیم‌سایه (ماه‌گرفتگی جزئی) قرار می‌گیرد.

این گرفت در حالی آغاز می‌شود که سیاره مریخ، ماه را در این رخداد نجومی همراهی می‌کند و در حالی به پایان می‌رسد که آسمان شامگاهی ۷ مرداد میزبان بارش شهابی "آلفا جدی" است. در این شب این بارش به اوج بارش خواهد رسید و ZHR (میزان بارش ساعتی سمت‌الراسی) آن ۵ است.

جزئیات زیباترین و طولانی‌ترین ماه گرفتگی قرن

خسرو جعفری‌زاده با بیان اینکه ماه گرفتگی از شامگاه روز جمعه ۵ مرداد آغاز می‌شود و تا بامداد روز شنبه ۶ مرداد ادامه دارد، اظهار کرد: این ماه گرفتگی علاوه بر آنکه طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی‌های قرن بیست و یکم است؛ از زیباترین ماه گرفتگی‌ها نیز به شمار می‌رود.

وی عبور ماه از مرکز سایه زمین را از جمله دلایل زیبایی این ماه گرفتگی دانست و ادامه داد: در این حالت ماه به تاریک‌ترین حالت گرفتگی خود می‌رسد.

جعفری‌زاده با اشاره به پدیده ماه گرفتگی، توضیح داد: از دید ناظر زمینی خورشید یک حرکت ظاهری دارد که در واقع حرکت شبانه‌روزی خورشید است که شب و روز را پدید می‌آورد و یک حرکت در میان ستاره‌ها دارد که به آن "منطقةالبروج" و "دایرةالبروج" می‌گویند. دایرةالبروج یک مسیر است و زمانی که ماه به دور زمین می‌چرخد، از نزدیکی منطقةالبروج عبور می‌کند که ۵ درجه و ۹ دقیقه بالای این منطقه و ۵ درجه و ۹ دقیقه آن قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه در دو نقطه این مسیر گره وجود دارد، ادامه داد: گره منطقه‌ای است که ماه در مسیر خود دایرةالبروج را قطع می‌کند. زمانی که ماه در بالای این نقطه قرار گیرد، گره صعودی و در پایین آن گره نزولی می‌گویند.

جعفری‌زاده با تاکید بر اینکه این ماه گرفتگی در زمانی است که ماه گرفتگی در حالت گره نزولی است، اضافه کرد: گره نزولی دقیقا در نزدیکی مرکز سایه زمین است، به همین دلیل بیشترین مدت گرفت را در این پدیده شاهدیم.

این فعال حوزه نجومی با بیان اینکه هر ماه گرفتگی دارای یک دوره است، خاطر نشان کرد: ماه گرفتگی شامگاه روز ۵ مرداد مربوط به ساروس ۱۲۹ است که در این دوره ۷۱ گرفت ماه دارد که از این تعداد ۱۸ ماه گرفتگی از نوع نیم‌سایه‌ای است که رصد آن به راحتی صورت نمی‌گیرد.

به گفته وی از تعداد ۷۱ گرفت این دوره ۴۲ مورد آن ماه گرفتگی جزئی و ۱۱ مورد آن ماه گرفتگی کامل رخ می‌دهد که یکی از ۱۱ ماه گرفتگی کامل این دوره ماه گرفتگی در روز جمعه رخ خواهد داد.

جعفری زاده با بیان اینکه این ماه گرفتگی از نوع کلی است، یادآور شد: این ماه گرفتگی سی‌و هشتمین گرفت از ساروس ۱۲۹ به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه زمانی که نور خورشید به زمین می‌تابد، در پشت زمین یک تمام سایه و یا نیم‌سایه تشکیل می‌شود، اضافه کرد: در این ماه گرفتگی قطر نیم‌سایه زمین ۳ هزار و ۷۲۱ کیلومتر و قطر تمام سایه آن ۹ هزار کیلومتر است، ضمن آنکه قطر ماه ۳ هزار و ۷۰۰ کیلومتر است.

آغاز و پایان یک پدیده نجومی

این فعال حوزه نجوم زمان آغاز گرفت را در ساعت ۲۱ و ۴۴ دقیقه و ۴۹ ثانیه اعلام کرد و ادامه داد: در این زمان گرفت نیم‌سایه ایجاد می‌شود که در این زمان نمی‌توان آن را رصد کرد، چون در داخل نیم‌سایه زمین به اندازه‌ای نور در آن است که به راحتی قابل رصد نیست.

وی با بیان اینکه نیم ساعت بعد از این زمان در ساعت ۲۲ و ۱۴ دقیقه سمت چپ ماه مقداری تاریک‌تر شده است، یادآور شد: در این زمان رصد گرفت در وضعیت بهتری قرار دارد و تا ساعت ۲۲ و ۵۴ دقیقه و ۲۷ ثانیه به وقت ایران زمانی است که ماه وارد تمام سایه می‌شود و تا ساعت ۱۵ دقیقه بامداد روز شنبه ۶ مرداد، ماه وارد تمام سایه خواهد شد.

جعفری‌زاده با تاکید بر اینکه ماه در این زمان به رنگ قرمز می‌شود، ادامه داد: در زمان گرفت ماه به رنگ سرخ مایل به نارنجی است، ولی به تدریج تا ساعت ۵۲ دقیقه و ۵۴ ثانیه بامداد روز ۶ مرداد، ماه دقیقا در میان مکانی است که سایه زمین وجود دارد؛ از این رو می‌توان گفت: تاریک‌ترین ماه گرفتگی را شاهد خواهیم بود و ماه به سمت قرمز مایل به قهوه‌ای است.

وی اظهار کرد: در ساعت یک و ۴۳ دقیقه و ۱۲ دقیقه روز شنبه ۶ مرداد ماه گرفتگی کامل شروع به تمام شدن می‌کند، به گونه‌ای که در ساعت ۲ و ۴۹ دقیقه ماه گرفتگی جزئی به پایان می‌رسد و در ساعت ۳ و ۵۸ دقیقه و ۲۷ ثانیه ماه از نیم‌سایه خارج می‌شود و ماه گرفتگی به پایان می‌رسد.

به گفته وی مدت زمان ماه گرفتگی جزئی ۲ ساعت و ۱۱ دقیقه و ۳۶ ثانیه، مدت زمان گرفت نیم‌سایه ۲ ساعت و ۱۹ دقیقه و مدت گرفت کلی یک ساعت و ۴۲ دقیقه و ۵۷ ثانیه است و به طور کلی این پدیده به مدت ۶ ساعت و ۱۳ دقیقه ادامه دارد.

وی اضافه کرد: گرفت کلی در مدت یک ساعت و ۴۲ دقیقه و ۵۷ ثانیه صورت می‌گیرد و از ساعت ۱۵ دقیقه بامداد آغاز می‌شود و تا ساعت یک و ۴۳ دقیقه و ۱۲ ثانیه پایان می‌یابد.

همراهی مریخ با گرفت ماه و بارش شهابی

جعفری‌زاده با تاکید بر اینکه در زمان این ماه گرفتگی سیاره مریخ در نزدیکترین فاصله خود با زمین قرار می‌گیرد، یادآور شد: در شامگاه روز جمعه علاوه بر رصد ماه گرفتگی، می‌توان سیاره مریخ را رصد کرد.

وی با بیان اینکه مریخ در زمان ماه گرفتگی در صورت فلکی "جدی" و "قوس" قرار دارد، اظهار کرد: سیاره مریخ به صورت جسم نورانی از قدر منفی ۲ و بین صورت فلکی جدی و قوس قرار دارد.

به گفته این فعال نجومی، این جرم آسمانی در زمان ماه گرفتگی در سمت راست ماه قرار دارد و با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است.

امکان مشاهده شهاب‌باران در رصد ماه

وی تصریح کرد: ماه گرفتگی از شامگاه ۵ تا بامداد ۶ مرداد است و در شامگاه ۷ مرداد نیز شاهد بارش شهابی هستیم، ولی ممکن است در زمان ماه‌گرفتگی شامگاه ۵ مرداد که ماه در گرفت کامل قرار دارد نیز بتوان تعدادی از بارش‌های شهابی جدی را مشاهده کرد.

بهترین مناطق برای رصد زیباترین ماه‌گرفتگی

این فعال حوزه نجوم با تاکید بر اینکه این ماه گرفتگی در زمانی صورت می‌گیرد که ماه در آسمان شامگاهی ایران حضور دارد؛ اظهار کرد: این پدیده از همه نقاط کشور قابل رصد است؛ ولی بهترین مناطق برای رصد آن در شهر‌های شرق و جنوب شرقی ایران بهترین مناطق برای رصد طولانی‌ترین ماه گرفتگی قرن است.

وی ادامه داد: این پدیده علاوه بر ایران در کل کشور‌های اروپایی و آسیایی قابل مشاهده است.

جعفری‌زاده خاطرنشان کرد: کشور‌های آفریقایی به سمت یونان و از آن به سمت غرب روسیه و مرکز چین و کشور‌های استوایی قادر به رصد این پدیده هستند.

روش‌های رصد ماه گرفتگی

وی با تاکید بر اینکه مشاهده ماه هیچ خطری برای انسان ندارد، در عین حال گفت: با ابزار‌های رصدی مانند دوربین دو چشمی و تلسکوپ می‌توان این پدیده را رصد کرد؛ ولی در زمان گرفت نیم‌سایه و زمانی که هنوز ماه بدر در آسمان هست، بهتر است با تلسکوپ به مدت زیاد به ماه نگریسته نشود؛ چراکه تلسکوپ‌ها و دوربین دوچشمی نور بیشتری را جذب می‌کنند که موجب خستگی چشم می‌شود.

جعفری‌زاده ادامه داد: پدیده ماه‌گرفتگی را زمانی‌که گرفت جزئی در ساعت ۲۲ و ۵۴ دقیقه رخ می‌دهد، به راحتی می‌توان رصد کرد و حتی با استفاده از تلسکوپ کوه‌های ماه را رصد کرد که به تدریج وارد نیم‌سایه می‌شوند.