فضانوردان مسلمان

جام جم آنلاين: گرچه اسلام در مورد كسب دانش دستور اكيد دارد و آن را واجب دانسته اما متاسفانه كشور‌هاي اسلامي هنوز نتوانسته‌اند در زمينه تسخير فضا و فرستادن كيهان‌نوردان خود، اقدام مناسبي انجام دهند.

اميد است تلاش‌هاي ايران در آينده بتواند به اين مهم، جامه عمل بپوشاند. هيچ يك از كشور‌هاي اسلامي تاكنون با امكانات خود نتوانسته است كيهان‌نورد مسلماني را راهي مدار زمين كند، اما 9 مسلمان توانسته‌اند با استفاده از كيهان پيما‌هاي شاتل و سفينه‌هاي سايوز به فضا سفر كنند. در اين مقاله نگاهي گذرا داريم بر پرواز اين افراد.

فضاپيماي ديسكاوري براي يك مأموريت هفت روزه در بيست و ششم خرداد 1364 زمين را ترك گفت. در بين سرنشينان اين ناو يك شاهزاده سعودي به نام سلطان سلمان‌السعود حضور داشت. آنها طي اين مأموريت، سه ماهواره را براي مكزيك، سازمان مخابرات عرب و يك سازمان مخابراتي آمريكا در مدار قرار دادند. ديسكاوري پس‌از سفري هفت روزه چهارم تيرماه در پايگاه هوايي ادواردز فرود آمد. به‌این ترتیب، نام سلطان سلمان‌السعود به‌عنوان نخستین مسلمان به‌ثبت رسید.

دومين مسلماني كه به فضا سفر كرد، يك تبعه سوريه به نام محمد احمد فارس بود. محمدفارس در ارديبهشت 1330 در شهر حلب متولد شد. وي پس از دوره دبيرستان به آموزشگاه خلباني روي آورد، سپس به سمت خلبان در نيروي هوايي سوريه مشغول به كار شد. او سال 1985 به عنوان يكي از دو داوطلب پذيرفته شده براي پروازهاي فضايي درچارچوب برنامه‌اي با نام اينتركاسموس به مركز آموزش فضانوردان شوروي اعزام شد.

سايوز تي. ام ـ3 اول مرداد 1366 با سه فضانورد از جمله محمد فارس راهي مدار زمين شد. پس از اتصال سايوز تي. ام ـ3 به مجتمع مداري مير، يك سري آزمايش‌ها تحت عنوان كلي طرح فرات انجام گرديد كه شامل عكسبرداري فضايي از نقاط طبيعي و مختلف سوريه براي حل مسائل اقتصادي مثل كشف اراضي قابل كشت در حوضه رود فرات، جستجوي مواد معدني در صحراي سوريه و... مي‌شد. اين سفر نهم مرداد به پايان رسيد.

موسي ماناراف فرزند خيرامان، سومين كيهان‌نورد مسلماني است كه به فضا سفر كرده است. او دوم فروردين 1330 در باكو چشم به جهان گشود. وي يكي از اعضاي قوم مسلمان « لاكتي» است كه در جمهوري داغستان به سر مي‌برند. پس از پايان تحصيلات دبيرستان در جمهوري خودمختار چوواش، به دانشگاه هوايي مسكو وارد شد و آن را با مدرك مهندسي راديو تمام كرد. سپس در موسسه توليدات فضايي انرگيا مشغول به كار شد. در 1357 به گروه كيهان‌نوردان شوروي پيوست. او به همراه دو نفر ديگر اول دي 1365 با ناو كيهاني سايوز تي.ام ـ4 از پايگاه پرتاب‌هاي فضايي بايكونور راهي مدار زمين شد. آنها توانستند سفينه خود را دو روز بعد به ايستگاه كيهاني مير بپيوندند و تيتف و همكارش سفري طولاني را در مجتمع مداري آغاز كردند كه بيش از 365 روز طول كشيد. ماناروف دوم دي 1369 برعرشه سفينه سايوز تي. ام ـ11 ماموريتي ديگر در مدار زمين داشت. دو روز پس از پرتاب، سايوز تي. ام ـ11 به مجتمع مداري مير پيوست. اين پرواز مانارف تا ششم خرداد 1370 ادامه داشت. وي و همراهش بعد از پروازي كه حدود 175 روز ادامه داشت، به زمين بازگشتند. به اين ترتيب، او جمعا 541 شبانه‌روز از زندگي خود را در فضا گذرانده است. مانارف از اواسط دهه1370 به كار‌هاي سياسي روي آورد.

مسلمان بعدي كه توانست به فضا راه يابد، يك تبعه افغانستان به اسم عبدالاحد مومند بود كه همراه دو تبعه روس به فضا سفر كرد. عبدالاحد مومند با ناو فضايي سايوزـ تي. ام ـ6 هشتم شهريور 1367 راهي به مدار زمين شد. سايوز تي ـ ام6 به مجتمع مداري پيوست. مومند و همراهانش، ضمن شش روز اقامت در ايستگاه مداري مير، دست به آزمايش‌هايي علمي و فني تحت عنوان شمشاد زدند كه شامل تحقيقات زمين‌شناسي، اراضي كشاورزي، آزمايش‌هاي پزشكي، كارديوگرافي و... مي‌شد.

لياخف و مومند پنجم سپتامبر با سفينه سايوز تي. ام ـ 5 (سفينه كيهان‌نوردان قبلي)، مير را به مقصد زمين ترك گفتند. آنها قرار بود همان روز به زمين بنشينند، اما بروز اشكال فني در رايانه ناو، كار را به تعويق انداخت و آنها سرانجام ششم سپتامبر در وضعيتي اضطراري و خطرناك به زمين بازگشتند.

يازدهم مهر 1370 ناو كيهاني سايوز ـ تي. ام 13 با سه سرنشين به نام‌هاي الكساندر ولكف (كيهان‌نورد روس)، تاكتار آئوباكيرف (نخستين فضانورد قزاقستان)، ‏فرانتس فيبك (نخستين فضانورد اتريش) راهي مدار زمين شد. اين سفينه به مجتمع مداري مير پيوست. حضور آئوباكيرف پنجمين فضانورد مسلمان در سايه سفر فيبك كيهان‌نورد اتريشي چندان مورد توجه رسانه‌هاي گروهي قرار نگرفت. سفر آئوباكيرف و فيبك ‏‏7 روز و 22 ساعت ‏و 12 دقيقه طول كشيد و در پايان اين مدت به زمين بازگشتند.

سه سال بعد نوبت مسلمان ديگري بود كه به فضا سفر كند. يازدهم تير 1373 يوري مالنچنكو و طلحت موسي بايف با سايوزـ تي.ام 19 از پايگاه بايكونور راهي ايستگاه مداري مير شدند. اين ناو در 12 تير با مجتمع مداري پيوست. دو كيهان‌نورد تا چهاردهم آبان در فضا به سر بردند و پرواز فضايي شان ‏125 روز ‏ و 22 ساعت و 53 دقيقه به طول انجاميد.

موسي بايف بار ديگر در دي ماه 1376 با سفينه سايوز تي. ام ـ 27 به همراه دو نفر ديگر راهي مجتمع فضايي مير شد. سايوز تي. ام ـ 27 توانست به ايستگاه مير متصل گردد. پرواز موسي بايف، بودارين تا چهارم شهريور 1337 ادامه داشت. آنها 207 روز و 13 ساعت در فضا فعاليت كردند.

سومين ماموريت مداري طلحت موسي بايف نهم ارديبهشت 1380 و بر عرشه ناو سايوز تي. ام ـ 32 آغاز شد. در اين ماموريت، وي فرماندهي سفينه‌اي را به عهده داشت كه دنيس تيتو اولين گردشگر فضايي يكي از سرنشينانش به شمار مي‌رفت. اين ناو به ايستگاه فضايي بين‌المللي پيوست.

در پايان سفر كه 7 روز و 22 ساعت طول كشيد و به اين ترتيب جمع مدت اقامت فضايي موسي بايف به 341روز و 9 ساعت و 46 دقيقه رسيد. سوم بهمن 1376، فضاپيماي انديور براي اولين بار براي اتصال به مير راهي مدار زمين شد. در جمع سرنشينان اين ناو و همراه با شش كيهان‌نورد آمريكايي، يك فضانورد روس به نام ساليجان شاريپف حضور داشت.

شاريپف سوم شهريور 1343 در شهر اوزگن در جمهوري قيرقيزستان (شوروي سابق) به دنيا آمد. دبيرستان را در سال 1360 در همان شهر به پايان رساند. او سال 1366 آموزشگاه عالي هوانوردي نظامي خاركف آكادمي را در رشته مهندسي و فرماندهي جنگنده‌هاي تاكتيكي به اتمام برساند. وي در سال‌هاي بعد، از دانشكده كارتوگرافي مسكو درجه مهندسي و كارشناسي ارشد مديريت محيط‌زيست را دريافت كرد.

شاريپف از هجدهم مرداد 1369 به جمع كيهان‌نوردان اين كشور پيوست. وي چهارم تا دوازدهم بهمن 1377 به عنوان متخصص ماموريت با كيهان‌پيماي انديور به فضا پرواز كرد. او بار ديگر به عنوان فرمانده ناو سايوز تي. ام. آ ـ 5 به همراه دو نفر ديگر در 23 مهر سال 1383 راهي ايستگاه فضايي بين‌المللي شد. اين ماموريت پس از حدود 192 روز و 19 ساعت در پنجم ارديبهشت 1384 پايان يافت.

او يك دختر به نام نگار و يك پسر به اسم جهانگير دارد. شريپف و همسرش در بهار امسال به ايران سفري داشتند و يك هفته مهمان مردم خونگرم و مهربان دامغان بودند. در اين سفر، عنوان شهروند افتخاري دامغان به وي اهدا شد.

بيست و هشتم شهريور 1385 پايگاه فضايي بايكونور واقع در قزاقستان شوروي شاهد پرتاب ناو سرنشين‌دار جديدي بود كه با توجه به حضور نخستين زن كيهانگرد بيش از پيش مورد توجه مطبوعات قرار گرفت. سفينه سايوز تي‌.ام آ ـ 9 در كنار ميخاييل تيورين كيهان‌نورد روس، مايكل لوپز دو فضانوردي كه براي آغاز دور جديد فعاليت به ايستگاه فضايي بين‌المللي اعزام مي‌شدند، انوشه انصاري، زن ايراني‌تبار را هم با خود به مدار مي‌برد. انوشه انصاري نخستين زن مسلماني است كه تاكنون به فضا سفر كرده است. وي ششم مهر 1385 به همراه دو نفر ديگر به زمين بازگشت. سفر انصاري نه فقط در ايران، بلكه در سراسر جهان انعكاس بسيار وسيعي داشت.

انوشه انصاري سال 1345 در مشهد به دنيا آمد. او در 16سالگي به همراه خانواده‌اش به آمريكا رفت. مدرك كارشناسي در رشته مهندس الكترونيك و علوم رايانه‌اي را از دانشگاه جورج ميسون و مدرك فوق‌ليسانس خود را دانشگاه جورج واشنگتن گرفت. سال 1373 انوشه همراه همسرش حميد و برادر همسرش امير انصاري شركتي به نام تله‌كام تكنولوژي (TTI) را در تگزاس پايه‌گذاري كردند. آنها بعدا شركت ديگري به نام پرودي تاسيس كردند. انصاري اوايل 1385 براي سفر به ايستگاه بين‌المللي فضايي ثبت‌نام كرد. پرواز وي به عنوان اولين زن كيهانگرد براي بهار1386 برنامه‌ريزي شده بود، اما چند ماه بعد، وي جانشين يك ميليونر ژاپني شد كه به دليل مشكل پزشكي نتوانسته بود به فضا سفر كند. آخرين مسلماني كه تاكنون به فضا سفر كرده، شيخ مظفر شكور، نخستين فضانورد مالزيايي است. وي با سايوز تي. ام. آ ـ 11 نوزدهم مهر 1386 به يك كيهان‌نورد روس و يك فضانوردآمريكايي به مدار پرتاب شد. اين ناو بيست و يكم مهر به ايستگاه فضايي بين‌المللي پيوست و كيهان‌نوردان تازه وارد و سرنشينان قبلي ايستگاه برنامه كاري خود را آغاز كردند.

سيروس برزو / جام‌جم