آیا داروی منتسب به امام کاظم (ع) بیماران کرونا را درمان می‌کند؟

در روز‌هایی بسر می‌بریم که ویروس کرونا سلامت جسمی و روانی افراد مختلف جامعه را متأثر کرده و جان تعدادی از هموطنان‌مان را گرفته است. در چنین شرایطی بازار تجویز دارو‌های مختلف از سوی افراد کارشناس و غیر کارشناس داغ است و جمع زیادی به شکلی سعی می‌کنند راهی برای مقابله با این ویروس نشان دهند.

در این میان، موضوع مؤثر بودن داروی گیاهی با عنوان داروی منتسب به امام کاظم (ع) از جمله دارو‌ها و نسخی است از سوی برخی طرفداران طب سنتی مطرح شده است و این موضوع باعث شده تا در جامعه بسیاری این دارو را به عنوان داروی درمانگر این بیماری عنوان کرده و بعضا هستند افرادی که معتقد هستند با مصرف این دارو می‌توان از ابتلا به ویروس کرونا پیشگیری کرد.

جعفر شهشهانی درمانگر طب سنتی با اشاره به مؤثر بودن داروی امام کاظم (ع) در بالا بردن سیستم ایمنی بدن، بیان داشت:گروه‌های مختلفی از قم، مشهد و نقاط دیگر شیوه نامه طب سنتی و اثر گذاری داروی امام کاظم (ع) را تهیه کردند. گروه‌های طب اسلامی و سنتی این موضوع را به دانشگاه دفاع ملی نیز ارائه داده‌اند؛ البته فقط این دارو نیست.

شهشهانی در پاسخ به این پرسش که «آیا شما این دارو را برای بیماران کرونا تجویز کرده‌اید؟»، گفت: بنده این شربت را فقط برای بیماران کرونا نمی‌دهم بلکه ۳۰ سال است استفاده می‌کنم و این برای تقویت سیستم دفاعی بدن است.

درمانگر طی سنتی بیان داشت: اگر سیستم دفاعی تقویت شود فردی به کرونا مبتلا نمی‌شود. بنده خودم به منزل بیماران کرونایی می‌روم و داروی امام کاظم را به صورت شربت می‌خورم.

برای بررسی این موضوع و صحت و سقم کارایی و تأثیر این دارو در پیشگیری و درمان مبتلایان به کرونا با حسین رضایی‌زاده، رئیس دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران و دبیر ستاد طب ایرانی و مکمل کرونا، به گفتگو نشستیم که اهم مطالب آن به قرار زیر است:

این دارو در کمیته علمی دارویی ستاد کرونا مطرح نشده است. وزارت بهداشت متولی یا متصدی برای امر مطالعات بالینی و صدور مجوز نیست بلکه متولی موضوع سلامت است و در این حوزه وظیفه‌اش نظارت است و خود نمی‌تواند مدعی دارویی شود و خود نیز آن را ارزیابی کرده، تائید و به فروش برساند.

این دارو (داروی امام کاظم (ع)) داروی عامی محسوب می‌شود، در منابع سنتی ما آمده است و لزوما این دارو طب اسلامی محسوب نمی‌شود و در کتاب‌های طب سنتی ما آمده است؛ در یکی از این کتاب‌ها اشاره شده است که فرمولاسیون این دارو منتسب به امام کاظم (ع) است؛ یعنی سندیت روایی از آن سمت ندارد و در منابع طب سنتی اشاره شده و به همین خاطر به داروی امام کاظم (ع) مشهور شده است.

بعضا ممکن است فردی برای دریافت مجوز آن مراجعه کرده و یا ممکن است مراجعه نکرده باشد؛ اگر به تصویر این دارو نگاه کنید موارد استفاده از دارو را که می‌بینید از ساده‌ترین بیماری‌ها تا پیچیده‌ترین دارو‌هایی که بشر با آن مواجه است را لیست کرده که این دارو همه آن‌ها را درمان می‌کند.

واقعیت این است که چه مردم عادی که پزشک نیستند و چه جامعه علمی، نسبت به چنین چیزی حساس می‌شوند؛ یعنی در همان ابتدا یک بار منفی ایجاد می‌کند که مگر می‌شود دارویی همه بیماری‌ها را خوب کند و اگر قرار است بیماری‌ها را درمان کند، مدرکش کجاست؟ روی چه حسابی این دارو می‌تواند این کار را انجام دهد و کسی که ادعا می‌کند باید مدرک و سند برای آن بیاورد.

در نتیجه یک داروی سنتی اگر خواسته باشد مطرح شود، باید مدرک داشته باشد و بگوییم این دارویی که قبلا مجوز آن را گرفته‌ایم، در کارآزمایی‌های بالینی و یک مطالعه کنترل شده نشان داده‌ایم این دارو موثر است؛ بنابراین باید یک مدعی در این خصوص وجود داشته باشد؛ اینکه چرا این دارو مدعی خاصی ندارد دلیلش مشخص است. افرادی که در فضای مجازی این موضوع را ادعا کردند و بعد به شکل غیررسمی آن را تولید کرده و غیررسمی آن را نیز می‌فروشند؛ یعنی یک بازار دارویی غیررسمی و از نظر قانونگذاری غیرقانونی یک بازاری ایجاد شده و افرادی ادعا می‌کنند دارو راتولید کرده و می‌فروشند. همه این‌ها غیرقانونی محسوب می‌شود و در همه جای دنیا این قانون وجود دارد.

حال، چرا این فرد نمی‌آید ادعای خود را ثابت کند؟ در درجه اول این است که باید این فرد یک شخصیت حقوقی داشته باشد و در یک شرکت دارویی دارو را پخش کند که بعضا این آقایان چنین شرکتی را دارند و ما شرکت‌ها و اسامی آن‌ها را می‌شناسیم، اما چون این کار‌ها زمان بر و هزینه‌بر هستند، گاهی فکر می‌کنند اگر چیزی را صرفا با ادعا و توسل به حریم و قداستی که در پسوند اسلامی است مطرح کنند مردم نیز اعتماد می‌کنند و با نیت پاک آن را تهیه می‌کنند.

مثلا می‌گویند برای چه ما انرژی و زمان هزینه کنیم. وقتی به طور مثال بنده ادعا می‌کنم و دیگران نیز ادعایم را می‌پذیرند، پس بگذار من داروی خود را بفروشم؛ یعنی آن‌ها که می‌توانند و شرکت دارویی هم دارند نمی‌آیند این کار را بکنند.

در ستاد طب ایرانی مربوط به کرونا فراخوانی به سراسر کشور اعلام کردیم و گفتیم افرادی که ایده و ادعایی دارند که ترکیبی از ترکیبات گیاهی و سنتی و طبیعی می‌تواند روی علائم و شدت بیماری مؤثر باشند، به ما اعلام کنند.

بیش از ۲۰۰ ایده به ما رسید و ما این‌ها را راهنمایی کردیم. روال کار این است که یک نفر باید با پزشک متخصص یا عضو هیأت علمی دانشگاه مرتبط شود و آن فرد برای این کار پروپوزال می‌نویسد؛ یعنی طرح پیشنهادی در قالب علمی که همه دنیا آن را قبول دارند و مراحلی که در ابتدا به آن اشاره کردم را می‌گذارند.

کد اخلاق و کد کارآزمایی بالینی می‌گیرند و بر روی بیماران به شکل داوطلبانه تست می‌کنند؛ یعنی بیمارانی که حاضرند یک داروی طبیعی در کنار درمان رایج را استفاده کنند؛ کاری که چینی‌ها زودتر از ما انجام دادند.

از این بیش از ۲۰۰ مورد ایده، کمتر از ۶۰ مورد حاضر شدند تا برای ما پروپوزال بنویسند؛ یعنی با فردی شروع به همکاری کنند. وقتی یک نفر برای پروپوزال فعالیت می‌کند، فرد یک قواعدی دارد؛ یعنی فرد باید بگوید که فرمولش چیست.

در بسیاری از این ادعا‌ها که وجود داشت، افراد راجع به اینکه اصلا فرمول آن‌ها چیست و چه چیزی را می‌خواهند به بیمار بدهند چیزی نمی‌گفتند و بیان می‌کردند این یک رازی برای خودمان است.

خب! این اولین اصل غیراخلاقی و غیرعلمی است. مثلا اگر بنده قرار است مجری یک طرحی باشم چه چیزی را می‌خواهم به مردم بدهم. ساده‌ترین اتفاقی که قرار است بیفتند و یک تفکر بسیار عامیانه است، این است که می‌گویند داروی گیاهی اگر خاصیت نداشته باشد، عارضه‌ای هم ندارد، اما باید گفت: حتما می‌تواند عارضه داشته باشد و مهمتر از داشتن عارضه، در بیماران خاص می‌تواند تداخل دارویی داشته باشد.

ممکن است ما دارویی بدهیم که ظاهرش خیلی ساده است، اما همان داروی ساده با دارویی که فرد استفاده می‌کند تداخل جدی داشته باشد. بیماری را تشدید کرده یا عوارضی که نمی‌شناسیم را ایجاد کند. از ۲۰۰ مورد ایده کمتر از ۶۰ مورد حاضر شدند این مسیر را طی کنند و در نهایت ۱۷ مورد آن‌ها توانستند کد اخلاق و کارآزمایی بالینی دریافت کنند.

چینی‌ها با تجربه بیشتر، در نهایت ادعایی که در حوزه طب سنتی و گیاهی و دارویی خود داشتند این بود که بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند و هر دو درمان سنتی و رایج را هم دریافت می‌کنند، کیفیت زندگی بالاتری دارند، مرگ و میر کمتری داشته و زودتر مرخص می‌شوند.

اما هیچ ادعایی مبنی بر اینکه مثلا توانسته‌ایم دارویی را پیدا کنیم که بیماران مبتلا به کرونا فقط آن دارو را استفاده کند یا با آن دارو می‌توان شیوع بیماری را کنترل کرد، نداشته‌اند. حالا واقعیت این است که در این عرصه صحیح این بود که اگر فردی حقیقی یا حقوقی که برای این دارو از قبل مجوز گرفته باشد، بیاید و بر اساس یک داروی رسمی مجوزدار تقاضای مطالعه بالینی بدهد؛ البته لازم نیست تقاضا بدهد؛ چرا که در هر یک از شهر‌های ایران پزشک متعهد با تفکرات دینی و مذهبی داریم که البته همه پزشکان ما این طور هستند.

حالا برخی از پزشکان گرایش مرتبط با طب سنتی و ایرانی نیز دارند و حاضر بودند برای انجام این مطالعات کمک کنند؛ کما اینکه پزشکان ما برای بقیه مطالعات نیز این همکاری را کرده‌اند. البته این درخواست وجود نداشت؛ یعنی کسی نیامد و بگوید این دارویی را که قبلا مجوز آن را برای یک داروی سنتی گرفته‌ام، شما بیایید و روی آن مورد مصرف شخصی درج کنید و بگوییم این دارو می‌تواند به بیماران کمک کند.

مثلا در تصویر این دارو تنها ترکیبی که به آن اشاره کرده، پودر رازیانه است؛ در حالی که در این ترکیب، ترکیبات زیادی وجود دارد. از نظر اصول انسانی، اخلاقی و ارزشی و هر طور که به موضوع نگاه کنیم، این پنهان کاری‌ها نیز غیراخلاقی است. به این دلیل که بنده نوعی که می‌خواهم از این دارو استفاده کنم، اگر به یکی از ترکیباتی که در داخل داروست آلرژی داشته باشم و دچار تنگی نفس شوم، دچار مشکل شده و شاید جان خود را از دست بدهم.

حالا ما این موضوع را کاملا نمی‌نویسیم؛ در حالی که مگر این موضوع در همین کتاب‌هایی نیست که صاحبان آن کتاب نوشته‌اند و اکنون درگذشته‌اند. آن‌ها به قاعده اخلاقی خودشان در کتاب آن را نوشته‌اند و پنهان نکردند، ما آن کتاب را می‌خوانیم، اما فرمول آن را پنهان می‌کنیم.

به هر حال شفاف بودن موضوع به دلیل مسائل اخلاقی و علمی الزامی است؛ حالا بعضا دوستان ما همین موضوع را هم پنهان می‌کنند. از نظر ترکیبیاتی که در این دارو وجود دارد؛ مثلا آموله‌ها یا خانواده شیرین بیان، رازیانه و یا ترکیبات مشابهی که در این دارو وجود دارد؛ اینکه می‌توانند این ترکیبات سیستم ایمنی را تقویت کنند و مقاومت بدن را بالا ببرد در آن شکی نیست، اما اگر شما در اینترنت نیز سرچ کنید، صد‌ها گیاه می‌شناسید که می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند، اما آیا همه این دارو‌ها مثلا در یک شرایط خاص و یک بیماری می‌توانند این کار را بکنند؟

خب! این چیزی است که نمی‌دانیم؛ والّا داروی مفید در اطراف ما بسیار است، اما آیا همه این دارو‌ها می‌توانند درباره یک بیماری به ما کمک کنند؟ در نتیجه این چیزی است که نیاز به پژوهش و مطالعه علمی دارد.

از بین بیش از ۲۰۰ ایده که به دست ما رسیده در خصوص داروی امام کاظم (ع) یک مورد هم به دست ما نرسیده و این دوستان اصلا موضوع را مطرح نکردند؛ به نظر می‌آید واقعیتی است که ادعای آن‌ها سر جای خودش است و از طرف دیگر نیز محصول را می‌فروشند و می‌گویند چه نیازی به طرح کردن موضوع است. ما که محصول خود را می‌فروشیم و مردم نیز به حرمت و تقدسی که اسامی آن‌ها دارند اعتماد می‌کنند و این یک سوءاستفاده از عقاید است.

البته اینکه این یک ترکیب خوبی است در آن شکی نیست، اما اینکه واقعا می‌توان از آن استفاده کرده و درمان رایج را ترک کرد، یا اینکه مثلا بنده از این دارو استفاده کنم و بگویم ایمن می‌شوم و دیگر مسائل بهداشتی را رعایت نکنم، مطرح می‌شود. ما در آموزه‌های اسلامی این چنین مسائلی نداریم؛ یعنی سنت الهی است که هر چیزی از مسیر و مجرای خود باشد.

یکی دو داروی گیاهی دیگر هستند که فکر می‌کنم تا یکی دو ماه آینده وارد بازار شوند و آن‌ها بر اساس شواهد علمی که از سال‌های پیش روی آنفلوانزا، مرس یا سارس، آنفولانزای خوکی و یا پرندگان کار شد نشان داده بودند آن ویروس را می‌توانند کنترل کنند

اگر این روایت درست بوده و منسوب به حضرت امام کاظم (ع) هم باشد که این نیز محل تردید بوده، اما قابل احترام است؛ به عنوان یک ایده‌ای که حکمای ما در کتاب‌های خود آورده‌اند؛ همان تفکری که حکمای ما به آن احترام گذاشتند، آن تفکر نیز به ما اجازه نداده اصول اجتماعی، فاصله‌گذاری و ماسک را رعایت نکنیم؛ یعنی بی‌احتیاطی کنیم؛ به عبارتی به ما گفته که باید به چنین شرایطی نیز توجه کنیم.

هیچ مستند علمی برای آن نداریم؛ یعنی نه می‌توان آن را رد کرد و نه تائید.