پیشتازی ایران در تولید مقالات علمی در منطقه غرب آسیا

دکتر جعفر مهراد، هدف از رتبه بندی دانشگاه ها را بررسی و مقایسه وضعیت فعلی و قدرت رقابتی دانشگاه ها با یکدیگر دانست و افزود: از نظر تاریخی، دانشگاه‌ها، سازمان‌های بین المللی هستند از این رو امروزه حرکت دانشجویان و اساتید از مرزهای جغرافیایی گذشته است.

رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ورود اسامی دانشگاه‌های مختلف در رتبه بندی‌های مختلف را نشان دهنده شهرت و اعتبار آنها دانست و با اشاره به وضعیت کشور اضافه کرد: بر اساس آخرین آمارها ایران دارای 4.4 میلیون دانشجو است که 50 درصد دانشجویان را دختران تشکیل می‌دهند.

مهراد با بیان اینکه 66 درصد از این تعداد در دوره‌های کارشناسی مشغول به تحصیل هستند، خاطر نشان کرد: از این تعداد 23 درصد در دوره‌های کاردانی و ا.2 درصد در دوره‌های دکتری حرفه‌یی مشغول به تحصیل هستند.

وی تعداد دانشجویان دوره پزشکی را 133 هزار نفر، پیام نور را 108 هزار نفر و دوره‌های غیر انتفاعی را 393 هزار نفر ذکر کرد و گفت: 45 درصد از کل دانشجویان کشور در رشته‌های علوم انسانی مشغول به تحصیل هستند.

رتبه علمی ایران در دنیا

وی به دستاوردهای ایران در حوزه پژوهش و فناوری اشاره کرد و ادامه داد: ایران با دارا بودن بالاترین رشد تولیدات علمی مقام اول دنیا و از لحاظ تعداد مقالات مقام 16 جهان و اول غرب آسیا را کسب کرده است.

مهراد کسب این نتایج را به دلیل سرمایه گذاری دولت در سالهای اخیر و افزایش دوره های تحصیلات تکمیلی و انجام تحقیقات علمی دانست و خاطر نشان کرد: این توانمندی ها از طریق 280 انجمن علمی، 142 قطب علمی، 31 پارک علم و فناوری، 117 مرکز رشد و هزار و 121 مجله پژوهشی ایجاد شده است.

دانشگاههای پیشرو کشور در حوزه پژوهش

رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با تاکید بر ضرورت رتبه بندی دانشگاه‌ها، اظهار داشت: از مجموع کشورهای اسلامی و منطقه در سالهای اخیر تنها از کشورهای ایران، ترکیه، مالزی و عربستان سعودی از هر کدام دو یا چند دانشگاه در نظام‌های جهانی رتبه بندی دانشگاه ها وارد شده اند.

مهراد همچنین به رتبه برتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر اشاره کرد و گفت: دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رتبه بندی‌های جهان توانست جزو 500 دانشگاه برتر دنیا قرار گیرد.

بومی سازی رتبه بندی برای دانشگاه‌های کشور

وی با اشاره به سابقه رتبه بندی در کشور، توضیح داد: در طول سال‌های گذشته، نخستین گام ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها را وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برداشته است و همزمان با آن با ایجاد گروه ارزیابی علم و فناوری و آموزش عالی در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، کار ارزیابی دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی در سال 1382 آغاز شد.

مهراد، تدوین نظام ملی (بومی) رتبه بندی در کشور را مربوط به سال 1390 دانست و گفت: بر اساس مستندات علمی به دست آمده از این رتبه بندی ها، رشد تولیدات علمی در خاورمیانه تقریبا چندین برابر سریع‌تر از سطح جهانی است و در میان کشورهای خاورمیانه، ایران و ترکیه نقش تعیین کننده ای را ایفا می کنند.

وضعیت ایران در رتبه بندی در ISI

رییس پایگاه استنادی علوم کشورهای اسلامی تعداد مقالات نمایه شده کشور در سال 1970 در ISI را 9 مقاله عنوان کرد و افزود: این تعداد مقاله در زمان جنگ (1979) به 498 مقاله رسید ولی در سال 2011 با رشد صعودی به 27 هزار و 35، در سال 2012 به 26 هزار و 956 و در چند ماه سال 2013 به تعداد شش هزار و 28 مقاله رسید.

رشد جهانی تولیدات علمی ایران از سال 2000 در ISI

مهراد به بیان رتبه تولید علم ایران در بین کشورهای جهان از سال2000 تا سال2012 اشاره کرد و گفت: 80 درصد تولیدات علمی دنیا در ISI در اختیار کشورهای آمریکای شمالی و اروپای غربی است که این امر به دلیل محدودیت زبانی است که در پایگاه‌های استنادی لحاظ کردند.

وی با تاکید بر اینکه در پایگاه‌های استنادی تنها مقالات انگلیسی زبان منتشر می شود، ادامه داد: این محدودیت در پایگاه استنادی ISC برداشته شده است.

حوزه‌های موضوعی برتر در تولید علم در ISI

مهراد به بیان حوزه‌های موضوعی برتر در تولید علم کشور پرداخت و گفت: بیشترین حوزه های موضوعی که مقالات نمایه شده در ISI به آن پرداخته‌اند شامل حوزه‌های مهندسی، شیمی، فیزیک، علوم کامپیوتر، علم مواد، ریاضیات، کشاورزی، دارو سازی، مکانیک و مخابرات بوده است.

به گفته وی بیشترین مقالات برتر ایران در حوزه مهندسی بوده است.

وضعیت تولید علم ایران در پایگاه اسکوپوس

رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، تعداد مقالات نمایه شده ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس در سال 1923 را دو مقاله ذکر کرد و اظهار داشت: این تعداد مقاله در سال 1979 (زمان جنگ ایران و عراق) به 339 مقاله رسید.

وی، تعداد مقالات نمایه شده ایران در این پایگاه در سال 2011 را بالغ بر 37 هزار و 700 عنوان مقاله عنوان و اضافه کرد: این تعداد در سال 2013 به 37 هزار و 37 مقاله بالغ شد.

شاخص های رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام

مهراد که در جمع اعضای هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر سخن می گفت با بیان اینکه کشورهای اسلامی باید تا سال 1441 هجری قمری حداقل به هزار و 441 پژوهشگر، دانشمند و مهندس در هر میلیون نفر دسترسی داشته باشند، گفت: بر این اساس سازمان کنفرانس اسلامی شاخص هایی برای رتبه بندی دانشگاه ها لحاظ کرده است.

وی با بیان اینکه 57 درصد وزن شاخص ها متعلق به حوزه پژوهشی است، افزود: این شاخص ها 32 درصد به فعالیت آموزشی دانشگاه ها، 6.5 درصد به چشم‌انداز بین المللی و 2 درصد به تسهیلات اعطایی از سوی دانشگاه‌ها اختصاص یافته است.

مهراد خاطرنشان کرد: در این رتبه بندی‌ها دانشگاه تهران با 100 امتیاز رتبه اول را کسب کرده و رتبه دوم از آن دانشگاه صنعتی شریف و رتبه سوم از آن دانشگاه صنعتی امیرکبیر شده است.

رتبه دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رتبه بندی شانگهای

رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اشاره به شاخص رتبه بندی در نظام شانگهای، اظهار داشت: دانشگاه صنعتی امیرکبیر در موضوع علم رایانه در رتبه 151 تا 200 قرار گرفته است.

وضعیت دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رتبه بندی لایدن

مهراد به وضعیت دانشگاه های کشور در رتبه بندی لایدین اشاره کرد و یادآور شد: در این رتبه بندی دانشگاه امیرکبیر رتبه 357 جهان را از آن خود کرد.

وی رتبه دانشگاه صنعتی شریف را در این رتبه بندی 370 و تربیت مدرس را 423 ذکر کرد.

وارد بودن انتقادات نسبت به خطا در رتبه بندی

رییس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با تاکید بر اینکه نظام های رتبه بندی عاری از خطا نیست گفت: این رتبه بندی ها هر چند که نواقصی دارد ولی دانشگاهها باید این رتبه بندیها را جدی بگیرند و فکورانه عمل کنند.