یادداشت غلامحسین کرباسچی درباره "آیت الله محی الدین انواری"

زندانی باشی و محکوم آن هم در نظامی که با دیکتاتوری و سلطنت مطلقه قانون و قضا را هم قبضه کرده باشد و بشنوی که جمعی بی گناه را مظلومانه اعدام کرده اند چه می توانی بکنی؟

روحانی بزرگوار بیش از 10 سال بود که در زندان بود و حالا در فروردین 1354 در بهاری خونین 9 نفر از مبارزان زندان کشیده را به بهانه اینکه می خواستند فرارکنند، تیر باران کرده بودند در میان سکوت مطلق همبندان که به عنوان اعتراض به این اعدام دسته جمعی در تپه‌های اوین چند روز را سکوت مطلق کرده بودند این روحانی مبارز عبا بر سر و صورت می‌کشید و تمام روز را در گوشه اتاق می نشست.

کسی صورت او را در این چند روز ندید و چشمان نافذ خود را زیر عبا پنهان کرد، معلوم نبود که می خواست اشک خود را پنهان کند که مبادا کسی آن را نشانه ضعف بداند یا دعایی را که زیر لب داشت در خلوت خود بخواند.

همیشه مقتدا و پیش نماز بچه های مسلمان در زندان بود. سطوح مختلف علوم مذهبی و اسلامی را برای زندانیان درس می‌داد. همه تلاشش در آن محیط بسته مشغول نگه داشتن خود و دیگران بود که مبادا روحیه‌ها در آن خفقان و سیاهی دوران به یأس گراید.

به خاطر دلتنگی بچه ها همواره مجلس گرم کن زندان بود؛ خوش برخورد و با اخلاق با روحیه‌ای بالا به خصوص پر تلاش در نیرو بخشیدن به جوان‌ها. شاد و پر انرژی با همه حتی با آنها که به لحاظ اعتقادی با هم یکی نبودند مهربان بود. تا آنجا وجودش در زندان موثر بود که رئیس زندان(سرهنگ زمانی که بعد از انقلاب اعدام شد) او را به بند زندانیان شرور تبعید کرد که سختی بیشتری را تحمل کند ولی در همانجا هم با جاذبه ای که در رفتار و اخلاق داشت مورد اکرام و احترام همه قرار گرفت.

با همه محرومیت های زندان در اوج گرمای تابستان ماه رمضان را سال ها روزه بود.یک بار بعد از نماز جماعت صبح که با زندانیان ادا می کرد دچار درد سخت کلیه شد آنقدر که ناله سر داد و همه جمع شدند برای مداوا و با اصرار مسئولان زندان را مجبور کردند که به بهداری منتقل شود. بعدها که زندانیان روحانی را در یک جا در زندان اوین جمع کردند ایشان با آیات طالقانی، منتظری و هاشمی رفسنجانی و تعداد دیگری از بزرگان روحانی در همین جا که امروز 350 نامیده می شود و آن روز به ساختمان «آجر قرمز» معروف بود و می گفتند طرح و ساخت زندان از اسرائیلی‌هاست بازهم محفل گرم کن بود با اینکه سال های طولانی را در زندان گذرانده بود از شادی و شادابی اش هیچ کم نشده بود لبخند از لبش دور نمی شد و اخلاق جذاب و روحیه صبورش برای همه الگو بود.

* * *
رجال مذهبی و عالمان دینی هر گاه علم خود را با اخلاق و خصلت های انسانی همراه کرده اند بیشترین جاذبه را برای جامعه داشته و نقش آفرینی بی بدیل در هدایت افکار عمومی بوده اند.

علاقه مردم به مذهب از همین ویژگی ها تشدید شده و مردم داری و محبت همگان را به صفات پسندیده و اخلاق الهی مزین کرده است.به عکس آنچه در قرون وسطی در جهان مسیحیت رخ داد که عالمان دینی می خواستند با ابزار قدرت و شلاق به جای محبت و اخلاق دین را در جامعه پیاده کنند چنان موج تنفری از دینداران ایجاد کردند که قرن ها دین گریزی و خداناباوری را برای غرب به ارمغان آوردند. آنچه درباره فرستادگان الهی نیز خوانده ایم جز این نیست که با بهترین برخوردهای انسانی و اخلاق و تحمل مردم را به خدای مهربان و یگانه دعوت می کردند حتی در مقابل دشمنان خود از سلاح اخلاق سود می جستند.

رمز ماندگاری دین در جامعه در رفتار و منش متولیان مذهب است نه قدرت اقتصادی و سیاسی‌شان و مرحوم آیت الله انواری بزرگ مردی از این قبیل بود. یادآوری خاطرات قبل از انقلاب او در دوران سمتشاهی تنها گوشه ای از زندگی اوست آنچه که در این سی و چند سال نیز از او به یاد داریم جز گرایش به همین روش‌های تربیتی نبود در تمامی این سال ها غیر از خوش رویی و مردمداری کسی از او سراغ نداشت و ندارد و گمان نمی کنم تا آخرین روز زندگی آن تبسم گرم از لبانش برچیده شده باشد.

جز زبان نرم و مدارا و نیت دلسوزی و علاقه به همگان که گویی خصلت موروثی او بود کسی از او ندید حتی در آن روزهای پر اختلاف و کینه گروه‌های سیاسی که در آغاز انقلاب وجود داشت تمام تلاش مرحوم انواری جذب حداکثری با اخلاق و رفتار اسلامی خود بود.مدت ها تلاش جدی کرد که از دوگانگی های سیاسی آغاز انقلاب بکاهد و با همه ارادتی که به امام داشت با کسانی که در مقابل ایشان جبهه دیگری ایجاد کرده بودند ازخشونت و کلام تند استفاده نکرد و تلاش داشت با روش های اخلاقی خود آنها را تعدیل کند.

این ها میراث گرانبهایی است که مرحوم انواری برای جامعه و به خصوص روحانیت کشورمان به یادگار گذاشت اینکه هرگز در شرایط ناگوار افسردگی و اخم در چهره نداشته باشی. در مبارزه و تلاش صبور و بردبار و با دوستان اخلاق مدار و امین و در برخورد با همه سینه ای به دور از کینه و غضب داشته باشی؛ ویژگی هایی که امروزه گروه های سیاسی و جناح های به خصوص مذهبی باید در بین خود و دیگران رواج دهند. انواری که خود رنج کشیده و زجردیده زندان های دوران قبل از انقلاب بود نه با داغ و درفش و شلاق و تندی های معمول که با جاذبه نصیحت و محبت همه را شیفته خود می کرد. خدایش غریق رحمت کند و چون او را برای جامعه ما افزون دارد.

غلامحسین کرباسچی/ نشریه آسمان