نحوه بخشیدن مهریه به چه صورت است؟

بسیار دیده ایم که زنی با توجه به شرایط زندگی ترجیح به بخشیدن مهریه خود داده است حال یا تمام یا قسمتی از مهریه خود را پس از ازدواج به شوهر بخشیده حال سوال این است که امکان رجوع برای زن به آنچه بخشیده وجود دارد؟

۱- اگر زن سندی (نوشته ای) به زوج داده باشد و اقرار به دریافت مهریه کرده باشد کار بسیار دشوار است، زیرا ادعای بعدی زن انکار بعد از اقرار محسوب می‌شود که در محاکم مسموع نیست مثلا دیده شده است که زوجین به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کرده اند وبرای بخشیدن مهریه زن سند اقرار نامه مهریه را امضاء کرده است در این حالت مهریه دریافت شده محسوب او می‌شود و ادعای بعدی نگرفتن مهریه پذیرفته نمی‌شود مگر این که زن ثابت کند که اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه و غلط بوده است. (ماده ۱۲۷۷ قانون مدنی)

۲- حالت دوم به اصطلاح حقوقی این است که زوجه (زن) ذمه مرد را از مهریه‌ای که بدهکار است بری کند که به آن ابراء می‌گویند اگر نوشته یا همان سندی که زوجه به زوج می‌دهد خواه رسمی یا عادی، دلالت بر ابرار ذمه کند دیگر از جانب زوجه امکان رجوع وجود ندارد. ماده ۲۸۹ قانون مدنی : «ابرا عبارت از این است که دائن از حق خود به اختیار صرف نظر نماید»

۳- اگر مهریه در قالب عقد صلح در عوض چیزی صلح شده باشد، امکان رجوع برای زوجه وجود ندارد.

۴- اگر سندی (نوشته ای) بین زوجین رد و بدل شود مبنی بر این که با توافق مهریه مندرج در عقدنامه را کم یا زیاد کرده اند حسب نظریه شورای نگهبان این افزایش یا کاهش مهریه غیر شرعی محسوب می‌شود و بلا اثر است.

۵- اگر بخشیدن مهریه در قالب بذل تمام یا قسمتی از مهریه در طلاق خلع باشد زوجه در ایام عده می‌تواند به آنچه بذل کرده است رجوع کند فرض کنید طلاق توافقی بوده و زوجه تمام مهریه را در قبال طلاق بذل کرده است در ایام زوجه می‌تواند با مراجعه به دفترخانه‌ای که صیغه طلاق را خوانده است طی درخواستی رجوع به مابذل کند. این رجوع در صورتی است که زن عده داشته باشد یعنی باکره یا یائسه نباشد. (رجوع به مهریه پس از طلاق توافقی)

۶- فرض دیگر که شایع هم می‌باشد این است که زن طی نوشته‌ای خواه در دفتر اسناد رسمی و یا در نوشته‌ای (سند) عادی اقدام به بخشیدن مهریه خود کرده باشد و به اصطلاح حقوقی هبه کند.

در این حالت در رویه قضایی کمی اختلاف نظر است عده‌ای از قضات معتقدند با عنایت به مقررات هبه، زوجه به عنوان واهب می‌تواند به آنچه بخشیده (عین موهبه) با باقی بودن عین آن‌ها رجوع کند و آرایی هم در این خصوص صادر شده است در مقابل عده‌ای دیگر معتقدند به استناد ماده ۸۰۶ قانون مدنی: «هر گاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد» در خصوص مهریه‌های که وجه نقد است به نظر می‌رسد در عدم امکان رجوع از آن اتفاق نظر وجود دارد، زیرا کلی فی الذمه است و هبه در عین مصداق دارد فقط محل اختلاف امکان رجوع از بخشیدن مهریه‌ای مثل سکه به خودرو و ملک شخصی است البته به نظر ما سکه نیز کلی فی الذمه است و مشمول ماده ۸۰۶ قانون مدنی است. (رجوع از هبه مهریه)

۷- چه برای دریافت، ابراء و یا هبه مطلقا نیازی به اجازه پدر زوجه نیست و این که بعضی از دفاتر اسناد رسمی اصرار می‌کنند فقط در صورت بودن نزدیکان درجه یک زن حاضر به تنظیم سند می‌باشند برای این است که مصلحت اندیش شرایط زن و خودشان را می‌کنند وگرنه منع قانونی وجود ندارد.

۸- به نظر اگر زوجه در یک برگ عادی به تعبیر حقوقی سند عادی مهریه را ببخشد یا ذمه شوهر را ابرا ء کند و … به ضرر او در دادگاه این امضاء سندیت داشته باشد اگر چه که بهتر است در این خصوص سند رسمی تنظیم گردد. (ماده ۱۲۹۱ قانون مدنی)

۹- سوال می‌شود اگر از زن در یک برگه سفید امضاء اخذ شود آیا می‌توان بعدا در بالای آن نوشته شود که زن مهریه را بخشیده است یا خیر؟ اول این که هرگز ما چنین توصیه‌ای به کسی نمی‌کنیم مهریه حق شرعی و قانونی یک زن است و هم اوست که می‌تواند با رضایت و صلاحدید از حق خود عدول و گذشت نماید.

منبع: وکلای پارسا