آیا سفر به مصر به موقع بود؟

دیپلماسی ایرانی: سفر محمود احمدی نژاد به مصر چنانچه پیش بینی می شد با حواشی زیادی همراه بوده است. مخالفت برخی گروه های مصری با این سفر و تنشی که در دیدار با شیخ الازهر رخ داد از برخی مصادیق این حاشیه ها است.رابطه میان مصر و ایران از زمان روی کارآمدن محمد مرسی از جریان اخوان المسلمین چندان طبق پیش بینی های انجام گرفته در خصوص احیای رابطه تهران و قاهره پس از قریب به سه دهه پیش نرفته است. همراهی محمد مرسی با مخالفان بشار اسد در سوریه و سخنانی که وی در سفر دو ساعته به ایران در خصوص حمایت از مخالفان دولت مرکزی در سوریه بر زبان راند نشان داد که رئیس جمهور تازه مصر هم رابطه با اعراب را ترجیح می دهد. این در حالی است که برخی تحلیل گران دلیل استقبال مرسی از همتای ایرانی خود را تحت فشار قرار دادن اعراب مخالف قدرت گیری تهران در منطقه مانند عربستان سعودی ، دانستند. در خصوص دستاوردهای این سفر، زمان انتخاب شده برای انجام آن و برخی حواشی جنجالی حضور رئیس جمهور ایران در مصر با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگویی داشتیم که در زیر می خوانید:

ارزیابی شما از نخستین سفر رئیس جمهور ایران به مصر پس از چند دهه سکون در روابط دو جانبه چیست؟

به نظر من این سفر نه به موقع بود و نه می تواند به نتیجه ای دست یابد و در مجموع نمی تواند منافع ملی ما را تامین کند. این نخستین سفر عالی رتبه ترین مقام اجرایی ایران به مصر پس از انقلاب اسلامی در بهمن ۵۷ و قطع روابط سیاسی دو کشور بوده است و به نظر من می بایست در زمان مناسبتری صورت می گرفت. خصوصا این که هر دو رئیس جمهور در حال حاضر در موقعیت استواری قرار ندارند. آقای مرسی در هفته های گذشته شاهد اعتراضات علیهش در کشور بوده است و آقای احمدی نژآد هم در ماههای آخر ریاست جمهوری خود با مشکلات زیادی روبروست که نمونه آن را در استیضاح وزیر کار و بازداشت آقای مرتضی می توان دید. بنابراین به نظر من برای سفری به این مهمی باید زمان مناسبتری در نظر گرفته می شد. توجه داشته باشید که هنوز چند هفته از مشکلاتی که در سفر آقای صالحی به مصر پیش آمد نگذشته است. علاوه بر این به نظر من این سفر نمی تواند هیچ تاثیری بر بهبود روابط ایران و مصر داشته باشد.

چرا این سفر نمی تواند به بهبود روابط منجر شود؟

ببینید مصر همواره خود را رهبر دنیای عرب دانسته است. این مسئله خصوصا از زمان جمال عبدالناصر به این سو بیشتر مطرح شده است و تا مدتی هم این رهبری به صورت واقعی وجود داشته است. بعد از امضای قرارداد کمپ دیوید با اسرائیل این رهبریت افت کرد ولی مرسی می خواهد این رهبری را احیا کند. لذا روی مسئله رهبری مصر بر دنیای عرب و حتی جهان اسلام و خلافت اسلامی در مصر و الازهر کار شده است. آنها می خواهند مصر را در راس هرم عربیت و اسلامیت برسانند لذا با این رویکرد می توانیم ببینیم که اختلافات زیادی از نظر مذهبی بین ایران و مصر وجود دارد. من دو مرتبه به مصر سفر کرده ام و از نزدیک دیده ام که مصری ها اسلام ما را قبول ندارند و ما را به عنوان مسلمان قبول ندارند. بنابراین این مسئله نقطه اصلی اختلاف ما است. علاوه بر این در چارچوب روابط ما با کشورهای عربی اگر به روابط ایران و مصر دقت کنیم می بینیم که با توجه به اختلافات ما با کشورهای عربی مصر هیچ گاه نمی تواند رابطه خوبی با ایران برقرار کند چرا که از سوی دیگر کشورهای عربی خصوصا عربستان سعودی مورد غضب قرار خواهد گرفت.

ولی به نظر می رسد که استقبال آقای مرسی از آقای احمدی نژاد مناسب بوده است؟

بله ولی به نظر من این در راستای تحریک کشورهای عربی خصوصا عربستان سعودی بوده است. باید توجه داشت که مصر نیاز شدیدی به سرمایه گذاری اقتصادی خارجی دارد و تلاش می کند از رابطه با ایران به عنوان اهرمی استفاده کند تا کشورهای عربی را به سرمایه گذاری بیشتر در مصر جلب کند. ببینید که پس از تحولات مصر حتی یک نفر یک مقام برجسته عربستانی به مصر نرفته است و حتی در کنفرانس چهارجانبه ای که عربستان یکی از اعضای آن بود نماینده ای نفرستاد. به این دلیل که مرسی هنوز سیاست خود در قبال کشورهای عربی را معلوم نکرده است. بنابراین به نظر من هدف اصلی مرسی از استقبال از آقای احمدی نژاد به نشر من این است که کشورهای عربی را وادارد کند که میزان سرمایه گذاری خود را در مصر افزایش دهند. توجه کنید که مرسی در تمام طول یک سال گذشته راجع به اسرائیل حرف نزده است و بنابراین او از زیرکی در سیاست خارجی برخوردار است.

بنابراین برقراری روابط با ایران جزو دستور کار مرسی نیست؟

نه. اگر شما به رفتار مرسی در سفر به ایران دقت کنید به این مسئله پی می برید. مرسی وقتی به ایران آمد تمام دورنمای روابط خود با ایران را به نمایش گذاشت. او با نخوت فقط چند ساعت به ایران سفر کرد و از تشریفات مرسوم سفر به ایران سر باز زد. او در سخنرانی خود در اجلاس سران کنفرانس اسلامی در تهران شعارهای اهل سنت را تکرار کرد و به خلفای اهل سنت درود فرستاد و به شدت از سیاست های ایران در سوریه انتقاد کرد. مجموعه این اقدامات نشان می داد که او در چشم انداز خود برقراری رابطه با ایران را نمی بیند.

دلایل رئیس جمهوری ایران از این سفر چیست؟

آقای احمدی نژاد می خواهد نشان دهد که قفل بسته روابط ایران و مصر را گشوده است. علاوه بر این باید توجه داشت که به دلیل مشکلات ما در سیاست خارجی دولت آقای احمدی نژاد دچار نوعی انزوا بوده است و ایشان کمتر می تواند به سفر دو جانبه برود لذا از چنین فرصت هایی برای انجام سفرهای خارجی استفاده می کند تا نشان دهد که روابط خارجی پویایی دارد و ایران را منزوی نکرده است.

اتفاقاتی که در دیدار آقای احمدی نژاد با شیخ الازهر رخ داده می تواند از جمله مسائل منفی این سفر ارزیابی شود. نوع رفتار شیخ الازهر با ایشان چندان محترمانه نبود و گویا در سخنانش هم در مورد وضعیت اهل سنت در ایران و رویکرد ایران در قبال تحولات سوریه و دیگر کشورهای عربی انتفاد کرده است؛ به نحوی که آقای احمدی نژآد گفته اگر این سخنان ادامه یابد جلسه را ترک می کند. علاوه بر این گروههایی در مصر به این سفر اعتراض کرده اند و از دولت خواسته اند که به احمدی نژآد اجازه دیدار از میدان التحریر و ... را ندهد. در حالی که من هیچ ضرورتی برای دیدار آقای احمدی نژآد از میدان التحریر نمی بینم.