یادداشت زیبای مطلبی برای بازگشت ناصر ملک مطیعی

سعید مطلبی نویسنده و کارگردان سینمای ایران با نگارش یادداشتی برای بازگشت ناصر ملک مطیعی به سینما از واکنش برخی رسانه‌های خبری نسبت به دستمزد دریافتی این بازیگر پیشکسوت سینما گلایه کرده است. متن یادداشت مطلبی با عنوان « زندگی مان شد یک نمای مردود باید از نو شروع می کردیم» را به نقل از اعتماد در ادامه می‌خوانید:

سال 56 شیراز
ایرج صادقپور گفت:

- نشد، تند چرخیدی

ناصرخان برگشت سر جایش، کنار پاشویه حوض. با خستگی دوباره پای راست را بر لبه حوض گذارد، خم شد. دست در آب فرو برد و گفت:

- من حاضرم

بار هفدهم بود که این نما را می گرفتیم.

ناصر خان باید دست ها را می شست. بعد قد راست می کرد. کلاهش را از شاخه درخت برمی داشت و بر سر می گذاشت. آرام و یکنواخت به بازیگر مقابل نزدیک می شد دوربین همراه پیش آمدن او تراولینگ می کرد و همزمان ناصر دیالوگ هایش را می گفت. آنگاه دوربین بازیگر مقابل را دور می زد. تمام صورت ناصر را در کادر می گرفت و در این لحظه او باید سر را به زیر بیندازد. تا آن حد که کلاه چشم هایش را بپوشاند. و کل نما تصویری باشد از یک کلاه و یک دهان و بعد سر آرام بالامی آمد. تمام صورت در کادر قرار می گرفت و سپس یکنواخت و آرام به سمت مقابل می چرخید.

شانزده بار این نما را گرفته بودیم و هر بار یک مشکلی پیش آمده بود و در «هفدهمین بار» ایرج صادقپور گفت:

- نشد، تند چرخیدی

دستیارم آهسته غرولند کرد که:

- بازم صادقپور کلید کرده

این حرف در مورد صادقپور زیاد گفته می شد اما واقعیت این بود که او تا تصویر موردنظر را به دست نمی آورد دست بردار نبود. ناصر خان را دیدم که لب حوض آرام دست به زانویش برد و سعی کرد دور از چشم دیگران زانوی آسیب دیده و دردناکش را مالش دهد. تا بتواند برای هجدهمین بار آرام و یکنواخت زانو راست کند آنگاه نفس عمیقی کشید و دوباره تکرار کرد:

- من حاضرم

گفتم:

- دوربین، ... حرکت

برخلاف وظیفه ام دیگر بازی و حرکت ناصر ملک مطیعی را پی نمی گرفتم. فقط دعا می کردم تا این بار همه چیز رو به راه باشد، ناصر سریع قد راست نکند تا ایرج صادقپور با دوربین فکسنی Ariflex بتواند او را همواره در «مرکز کادر» داشته باشد. تراولینگ در سر موقع حرکت کند... بازیگر مقابل به هنگام در جای خود بایستد. ناصر در زمان معین به بازیگر مقابل برسد. تراولینگ تا به آخر یکنواخت و بدون لرزش پیش برود. ناصر در لحظه مقرر بایستد، سرش را آنقدر پایین بیاورد که فقط دهانش دیده شود. بعد آرام سربالابیاورد آن سان که صادقپور بتواند با دوربین او را همراهی کند و بعد به سوی دیگر بچرخد. آنقدر نرم و آرام که همواره و در تمام لحظات در مرکز کادر ایرج صادقپور باشد.

تمام دغدغه ام این بود که ناصر مجبور نشود دوباره این خم شدن، برخاستن، حرکت کردن و چرخیدن را برای بار هجدهم انجام دهد او تازه از بستر بیماری برخاسته بود و هنوز شب ها تب می کرد و می دانستم که این همه تکرار چه فشار جسمی و روحی را به ناصر خان وارد می کند صدای صادقپور را دوباره شنیدم:

- نشد - تراولینگ یواش رفت

ناصر را دیدم که دوباره به طرف حوض آب رفت. پای راست را بر لبه پاشویه گذاشت خم شد دست ها را در آب فرو برد و گفت:

- من حاضرم

در بیست و یکمین برداشت صادق پور بالاخره رضایت داد تا برویم سراغ پلان بعدی. ناصر را بوسید و گفت که می داند که چقدر خسته شده است. ناصرخان نشست روی پله های خانه و با صدای خسته گفت:

- کاری که عاشقش باشی هرگز خسته ات نمی کنه. خستگی وقتیه که تو خونه ات بنشینی نتونی کار کنی، کسی دنبالت نیاد. کسی به بازیت نگیره و دائم از خودت بپرسی: «من به چه دردی می خورم؟» من یک بار تلخی یک همچین روزهایی رو دیدم، بدتر از مرگه و آرزو می کنم که دیگه هرگز چنین روزهایی رو نبینم.

سال 60 تهران
مادر یکی از کارگرهای فیلمکار مرده بود و ناصرخان آمده بود برای تسلیت گویی، در طول همه سال هایی که می شناختمش در انجام این گونه وظایف صرف نظر آنکه طرف چه کسی باشد ذره یی قصور نمی کرد.

دور تا دور مجلس نشسته بودیم و ایرج گل افشان تعریف می کرد که مشغول مونتاژ کردن فیلمی است که یک کارگردان تازه وارد و پرجوش و خروش انقلابی به نام محسن مخملباف آن را در حوزه هنری ساخته است.

توضیح می داد که کارگردان با دمپایی و یک موتور گازی سر کار می آمده و وجودش سراپا نفرت از همه کسانی است که در گذشته این سینما- دستی و سهمی- داشته اند.

ناصرخان فقط ساکت بود و گوش می داد و ایرج گل افشان وقتی به حرف زدن می افتاد، تا قصه را تمام و کمال نمی گفت ساکت نمی شد.

- کارگردانه می گه دلش می خواد یک مسلسل روی پشت بام حوزه هنری کار بگذارد تا اگر روزی گذر هر کدام از سینماگران سابق به اینجا افتاد آنها را به رگبار ببندد.

ناصرخان سر بالاآورد. لبخندی زد و خونسرد پرسید:

- آن وقت پیش از اینکه مارو بکشن، بهمون می گن که گناهمون چی بوده؟

هنوز لبخند می زد اما من آنقدر می شناختمش که بفهمم چیزی درون ناصر شکسته است. تصورش این بود که در میانه این حرفه پرهیاهو و پر حرف و سخن سال ها - آبرومندانه و بدون جنجال با تمام وجود هر آنچه را از دستش بر می آمده انجام داده است. توقع چنین قضاوتی را - حداقل در مورد خودش - نداشت. احساس کردم به یکباره افسرده و غمگین شد.

گل افشان هنوز از کارگردان جوان انقلابی تازه وارد سخن می گفت و از خط و نشان هایی که برای اهالی سینمای گذشته کشیده بود و مداح مجلس هم کارش را شروع کرده بود. به ناصرخان نگاه کردم. سرش را تکان داد. لب هایش از هم باز شد و با افسرده ترین صدایی که تاکنون از او شنیده بودم، نجوا کرد:

جای آن است که خون...

ادامه نداد، بغض کرده بود. سرش پایین بود و همچون همان نمای بیست و چند بار تکرار شده سال ها قبل فقط دهانش دیده می شد بی آنکه کلمه دیگری از آن بیرون بیاید. بعد آرام سر را بالاآورد.- آرام و یکنواخت- آن گونه که ایرج صادقپور می توانست با همان دوربین عهد عتیق سر بالاآوردن او را همراهی کند، نگاهش به من افتاد که داشتم با عشق و محبت نگاهش می کردم لبخند کمرنگی زد. من کلامش را پی گرفتم.

- موج زند در دل لعل

سر تکان داد. حالامی توانستم برق اشکی ناریخته را در چشم هایش ببینم. نمی دانستم از سوز صدای مداح است یا از سوزش زخم حرف های کارگردان تازه وارد. دست در جیب کرد. دستمالش را بیرون آورد و اشک را از گوشه چشمانش زدود.

از آن روز دیگر ناصرخان را ندیدم.

موجی که محسن مخملباف، ایجاد کرده بود، طوفانی شد برای ما اهالی سینمای گذشته.

همگی رفتیم و در خانه نشستیم. هیچ کدام حرفه دیگری نیاموخته بودیم تنها کاری که بلد بودیم همین بود و شاید هم بلد نبودیم اما تنها کاری که داشتیم کارمان در سینما بود.

باور کردیم که باید کار تازه یی شروع کنیم فردین فرش فروشی باز کرد، ناصر گاراژ 10 متری خانه اش را به شیرینی فروش تبدیل کرد و ایستاد پشت دخل و ترازو. من قلم مو و رنگ خریدم و شروع کردم به تمرین نقاشی و ایرج قادری راه افتاد پیش این مسوول و آن مسوول شاید بتواند اجازه کار در سینما را بگیرد.

(کات - خوب نبود . از نو می گیریم.)

زندگی مان شد یک نمای غیرقابل قبول. یک نمای مردود، باید از نو شروع می کردیم. دوباره از نو، همگی در میانسالی بودیم و شاید آغاز پیری...

خانه ما با شیرینی فروشی ناصر، فقط 100 متر فاصله داشت، اما هرگز دلم نیامد که بروم ببینمش. می دانستم که یکبار دیگر دارد زندگی سخت تر از مرگ را تجربه می کند. دیدن او پشت بساط شیرینی فروشی و در کنار ترازو برایم قابل تحمل نبود.

عجب این بود که از بین تمام خاطراتم طی این همه سال با ناصر ملک مطیعی حرف های آن روزش در آن صحنه فیلمبرداری با ایرج صادقپور لحظه یی فراموشم نمی شد. «خستگی وقتیه که تو خونه ات بشینی. کسی به بازیت نگیره و دائم از خودت بپرسی: «من به چه دردی می خورم؟» این حس بدتر از مرگه.»

- چند ماه بعد- وقتی به سراغش رفتم همان گونه بود که می اندیشیدم. (فرمان) نامدار فیلم قیصر.- اکنون- دستکش نایلون به دست با کفگیر فلزی، شیرینی تازه در جعبه مقوایی می گذاشت. به مشتری لبخند می زد و بعد آرام انگار که هر کلمه از جمله اش هزار تن وزن داشته باشد، محجوبانه و با شرم نجوا می کرد:

- یک کیلو و دویست گرم. میشه دوازده تومن

نگاهش که به من افتاد، لبخند زد.- زورکی و بی رمق- بوسیدمش.

- اوضاع چطوره؟

شانه بالاانداخت

بد نیست نه جلوی دوربین کیمیایی ام نه جلوی مسلسل مخملباف

زخم سخن کارگردان تازه وارد هنوز تازه بود.

هفتم آبان 92
روزنامه یی نوشته است که: «عاشقی بعد سی سال به معشوق رسید». اشاره به ناصرخان که بالاخره بعد از سال ها توانسته بود در صحنه یی از یک فیلم بازی کند. خوشحال نشدم. هیجان زده هم نشدم. حقیقت را بگویم. عصبانی شدم از این تیتر: از این تلقی، از این نوع نگریستن. به آدم هایی که اگر هر کجای این دنیا بودند، عزت و احترام و قدر و منزلتی همچون یک گنج گرانبها را داشتند، کدام معشوق؟ کدام رسیدن؟

بعد این همه سال. هر روز حسرت خوردن. هر روز در وجود خود شک کردن.

هر روز خود را بیکاره و به درد نخور دیدن، اکنون وصال کدام عاشق با کدام معشوق؟

آزرده ام، اندوهگینم - روز بدی است.

به ناصرخان تلفن نکردم حقیقتش این است که نمی دانم چه بگویم. تبریک. تسلیت. اظهار همدردی. یا اینکه بگویم مرگ حق است و وسیله فراوان... روزهای بدی است.

یکی از سایت ها نوشته است که ناصر ملک مطیعی چندین میلیون گرفته و در صحنه یی از یک فیلم ظاهر شده است. خبری است که دوستی با تلفن برایم گفت. حالم بد است. حوصله گوش دادن به بقیه حرف هایش را ندارم. بی تاب کلمه خداحافظی هستم تا تلفن را قطع کنم.

در زمانه یی که هیچ کس از دزدی های چند هزار میلیاردی سخن نمی گوید، هیچ کس از ثروت های چند هزار میلیاردی چیزی نمی نویسد، هیچ کس از بذل و بخشش های چند صد میلیونی خم به ابرو نمی آورد. سخن راندن از چند میلیونی که ناصر ملک مطیعی گرفته است تا در فیلمی بازی کند عین ناجوانمردی است.

آخر این چه دلی است که با تازیانه زدن به تن زخمی ناصر راضی و خشنود می شود.

شما را به خدا این قلم حرمت دارد، نمی دانم- فردا روزی- اگر دانش آموزی از معلمی پرسید... معنی جوانمردی چیست چه پاسخی خواهد شنید؟

به نظرم اشکالی هم ندارد. عصر عیاران گذشت. دوره پهلوانان تمام شد. روزگار جوانمردی هم لابد به سر آمده است شاید تقدیر ما این است.

سال 1355
با اصغر بیچاره از خانه اش راه افتاده بودیم طرف خیابان هدایت در مسیرمان خانه یی را نشان داد. با دیوارهای ریخته، دری رنگ و رو رفته و خاموش. انگار گورستانی در میانه یک کوچه.

گفت می دانی خانه کیست؟ گفتم که نمی دانم. گفت: در این خانه کسی زندگی می کند که در غار تلو- ناخن های تیمسار افشارطوس - رییس شهربانی مصدق را یکی یکی با گاز انبر کشیده است. هر بیست ناخن دست و پا را و گفت که همین آدم مدت هاست که ناخن هایش یکی یکی شروع به گندیدن و ریختن کرده و بوی تعفن بدنش تمام خانه را پر کرده است. آن گونه که حتی نزدیکانش قادر به آمدن و دیدن او نیستند. آن گونه که هر کارگری را که با دستمزد گزافی برای پرستاری او می آورند، پس از چند روز فراری می شود. خانه از گندیدن این مرد پر از بوی تعفن است. باور نمی کردم و گفتم که باور نمی کنم، شنیده بودم که انسان پس از مرگ می پوسد. تجزیه می شود- می گندد اما اینکه در زنده بودن، بگندد و متعفن شود، دور از باورم بود. اندیشیدم این از همان داستان هایی است که اصغر بیچاره می سازد و می گوید.

به هوش باشیم. قلم نمی پوسد. قلم نمی گندد. متعفن نمی شود اما دستی که آن را ناجوانمردانه بازی دهد، می پوسد و می گندد. امروز داستان اصغر بیچاره را باور می کنم - آدم می تواند حتی در زنده بودنش بپوسد - شمشیر کشیدن بر کسی که سپری برای دفاع ندارد و دستی برای جواب، مردانگی نیست رسم مروت و معرفت نیست، قلم را شمشیر کین نکنیم.

به ناصرخان تلفن نمی زنم. چند ماه پیش یادداشتی در موردش نوشتم. تلفن کرد و گفت در تمام مدتی که آن را می خوانده گریسته است. این یادداشت دیگری است. با یک تفاوت که خود من از لحظه آغاز به نوشتن تا پایان بردن این یادداشت نتوانستم جلوی ریزش اشک هایم را بگیرم - حکایتی است حکایت ما و این روزگار.

منبع:شبکه ایران