یادداشت شریعتمداری در مورد وضعیت کودکان کار در ایران

محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مورد وضعیت کار کودکان یادداشتی با عنوان «مسأله کار کودک» منتشر کرد که در آن آمده است:

روز جهانی مبارزه با کار کودکان بهانه‌ای است تا جامعه جهانی را نسبت به خطراتی آگاه کند که کار کودکان می‌تواند بر روح و جسم آن‌ها باقی بگذارد. پدیده کار کودک از بعد زمانی، پدیده‌ای تاریخی و از حیث گستره پدیده‌ای جهانی است و مختص جوامع در حال توسعه نیز نمی‌باشد بلکه همه جوامع با سطوحی از آن دست و پنجه نرم می‌کنند. از حیث نظری پدیده کار کودکان پدیده‌ای اجتماعی، چند وجهی، چند سببی و با ماهیتی پیچیده است.

حتماً باید سیاست‌های حمایتی از کودکان کار را با جدیت تدوین و اجرا کرد (که سازمان بهزیستی کشور در این خصوص اقدامات متعددی را در حال اجرا دارد) چرا که این کودکان در معرض آسیب‌های جدی تری هستند، اما نباید فراموش کرد که مهمترین اقدام برای مقابله با کار کودک این است که ماشین تولید کننده کار کودک متوقف شود. عواملی نظیر: فقر، خشونت، آسیب‌های خانواده، مهاجرت، شهرنشینی و بحران‌های اقتصادی.

تفاهم نظری و هماهنگی اجرایی دو عامل کلیدی برای موفقیت سیاست‌های معطوف به کنترل و کاهش کودکان کار هستند که باید اذعان کنیم در هردوی این موارد نیازمند هماهنگی‌ها و تلاش‌های جدی تری از سوی همه قواست. باید همه دستگاه‌های مسئول با رویکردی واحد و متفاهم با پدیده کار کودکان روبرو شوند. نباید کودکان کار را تنها یک تهدید برای جامعه تلقی کرد بلکه باید این کودکان را به عنوان انسان‌هایی که دارای حقوق مسلم شهروندی تضییع شده هستند و حق شهروندی آن‌ها مورد تعرض قرار گرفته است به آن‌ها نگریست. رویکرد عائله محوری به آسیب دیدگان اجتماعی که کودکان کار یکی از مصادیق آن‌ها هستند باید در تمام در دستگاه‌ها و نهاد‌های مسئول نهادینه شود. در کنار ایجاد تقویت و تجهیز ساختار‌های حمایتی آموزشی، پرورشی، مشاوره‌ای و پرهیز از موازی کاری و برخورد قهری باید با ارتقا عملکرد نهاد‌های نظارتی و امنیتی مبارزه با آن دسته از باند‌هایی که کار کودکان را دستاویز منافع خود قرار داده اند نیز برخورد شود.

کودکان حق دارند از استاندارد‌های مطلوب زندگی برخوردار باشند و لذا سرمایه گذاری برای توسعه جامعه به این معنی است که بر روی مهمترین سرمایه آن یعنی سرمایه انسانی و به گونه‌ای بسیار ویژه بر روی کودکان سرمایه گذاری کنیم.

همواره تاکید کرده ام، که صدای رسای فقرا و گروه‌های خاموش خواهم بود. اشاره کردم که هم گوش شنوا و هم شنونده همراه و همدل برای اقشار آسیب پذیر و فقرا خواهم بود. همراه با آن‌ها و با گفتگو و شنود با این عزیزان مسائل و مشکلات آن‌ها را احصاء و پیگیری خواهم کرد. در همین چارچوب هم بود که همزمان با روزرجهانی کار کودک با کودکان کاری که در مرکز نگهداری کودکان کار یاسر بهزیستی زندگی می‌کنند دیدار و گفتگو کردم. ویژگی خاصی که پدیده کار کودک در ایران را از سایر کشور‌ها جدا می‌کند اینست که در قرنطینه‌ی اولیه در مراکز کودکان کار در می‌یابیم که بیش از پنجاه درصد (برخی آمار‌ها تا هفتاد درصد را بیان می‌کند) آن‌ها را کودکان کار از کشور‌های افغانستان عراق پاکستان بنگلادش و حتی برخی کشور‌های دور دست به خود اختصاص می‌دهد هر چند توجه به حقوق کودکان ملیت نمی‌شناسد و یک تعهد در جامعه بشری است، اما حضور کودکان کار از حدود پانزده کشور جهان در ایران بر پیچیدگی و در نتیجه ضرورت اتخاذ راه‌های متنوع برای مقابله با این پدیده می‌افزاید. همکاری وزارت کشور و خارجه در باره کودکان کار مهاجر به عنوان یک پدیده‌ی جانبی مهم در دستور کار و برنامه عملیاتی ماست.

گفت و شنود‌ها با گروه‌های آسیب پذیر، با فعالین مدنی و با NGO‌های مرتبط ادامه خواهد داشت، چرا که به باور اینجانب دوره سیاست گذاری آمرانه به پایان رسیده است و باید برای حل مسائل و آسیب‌های اجتماعی سیاست گذاری مشارکتی داشته باشیم. بیان این مطالب بویژه با این هدف می‌باشد که رویکرد وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی در مواجه با مسائل اجتماعی صریح و شفاف در حوزه عمومی بیان شود. حضور و همراهی فعالان حقوق کودکان، نخبگان و پژوهش گران در کنار سیاستمداران، فعالیت به دور از حاشیه نهاد‌های مدنی، آگاهی بخشی به جامعه توسط نهاد‌های مدنی، تلاش خیریه‌ها و اگاهی بخشی به جامعه در کنار انسجام و هماهنگی نهاد‌های مسئول می‌تواند مسیری روشن برای مقابله با کار کودک را تضمین کند.

نکته آخر اینکه ما وظیفه داریم شرایطی فراهم کنیم که کودکان به جای کار در محیط‌های نامناسب به سمت تحقق رویاهایشان گام بردارند.