خداوند پوشاننده عیب‌های بندگان

پارسینه-گروه فرهنگی: تعالیم و آموزه­های دینی به ما می­گوید که خداوند «ستار العیوب» است؛ یعنی عیب­های بندگان را می‌پوشاند و مخفی نگه می‌دارد. منظور از عیب­ها در این­جا گناهان و خطاهایی است که از بندگان سرمی­زند. نکتۀ جالب و قابل دقت این است که این صفت خداوند به صیغه «مبالغه» بیان شده است؛ یعنی بسیار پوشاننده؛ یعنی فراتر از آنچه را که برای ما قابل تصور است. این صفت از ویژگی­های خداوندی است که نسبت به بندگانش بسیار مهربان و بخشنده می­باشد؛ رحمتش بر همه چیز و همه کس گسترده است؛ لذا اگر گناهی را بخشید نه تنها آن‌را می­پوشاند و منتشر نمی­کند، بلکه حتی آن‌را به روی خود بنده نیز نمی­آورد تا وی در مقابل عظمت و بزرگی‌اش شرمنده شود.

در روایتی از رسول خدا(ص) نقل شده است: «از خدا خواستم كه حساب امت مرا به من واگذارد تا پيش امت‌هاى ديگر رسوا نشود، پس خداى عز و جل به من وحى كرد، اى محمد نه، بلكه من حسابشان را می‌رسم و اگر گناهى از آنها سر زده از تو پوشيده مى‏دارم كه پيش تو نيز رسوا نشود». [1] از این‌رو است که اگر انسان بارها گناه کند و توبه­اش را بشکند، او تواب است و دوباره توبه­اش را می­پذیرد و نقض پیمان­هایش را نادیده می­گیرد.
گفتنی است که نسپردن حساب امت به پیامبر و پوشیده نگه‌داشتن اعمالشان بر آن‌حضرت، به معنای عدم اطلاع آنها از اعمال بندگان نیست؛ چرا که ما معتقدیم پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) در همین دنیا هم بر اعمال ما ناظرند. اما این‌که خدا می‌فرماید من خود اعمال آنها را بررسی می‌کنم تا پيش تو نيز رسوا نشوند، منظور گشودن پرونده امت در قیامت در حضور خود آنان است، تا موجب شرمساری بندگان گناه‌کار پیش رسول خدا نشود.
با توجه به این ویژگی است که در دعاها و مناجات­های وارده از سوی پیشوایان دین، فراوان به این موضوع اشاره شده است. ما در این فرصت به اختصار به چند نمونۀ از آنها اشاره خواهیم کرد.
1.«إِلَهِي قَدْ سَتَرْتَ‏ عَلَيَ‏ ذُنُوباً فِي الدُّنْيَا وَ أَنَا أَحْوَجُ إِلَى سَتْرِهَا عَلَيَّ مِنْكَ فِي الْأُخْرَى»؛ [2] ای خدایی که در دنیا گناهان مرا پوشاندی، من به پوشاندن آنها در آخرت محتاج­ترم.
2. «وَ اغْفِرْ لِي‏ مَا خَفِيَ‏ عَلَى الْآدَمِيِّينَ مِنْ عَمَلِي وَ أَدِمْ لِي مَا بِهِ سَتَرْتَنِي»؛‏ [3] خدایا گناهان مرا که بر بندگانت مخفی است، ببخش و آنچه را پوشاندی همچنان از دیگران مخفی نگه‌دار.
در این دعا منظور از ادامۀ پوشاندن و مخفی نگه‌داشتن، به یقین مخفی نگه‌داشتن آنها در آخرت است.
3. «أَنَّ النَّبِيَّ (ص) قَالَ: مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَقِفَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى قَبِيحِ أَعْمَالِهِ وَ لَا يُنْشَرَ لَهُ دِيوَانٌ فَلْيَقْرَأْ هَذَا الدُّعَاءَ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ وَ هُوَ اللَّهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَكَ أَرْجَى مِنْ عَمَلِي وَ إِنَّ رَحْمَتَكَ أَوْسَعُ مِنْ ذَنْبِي اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ ذَنْبِي عِنْدَكَ عَظِيماً فَعَفْوُكَ أَعْظَمُ مِنْ ذَنْبِي اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ أَكُنْ أَهْلًا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَكَ فَرَحْمَتُكَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِي وَ تَسَعَنِي لِأَنَّهَا وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين»؛‏ [4]
هر کس دوست دارد که خداوند اعمال زشت او را در روز قیامت برملا نسازد و نامۀ عملش (بدی­هایش) در نزد مردم گشوده نشود، بعد از هر نماز این دعا را بخواند: بار خدایا گذشت تو امیدوارتر از عمل من است و رحمت تو وسیع­تر از گناهم. خدایا اگر گناهم بزرگ است عفو و گذشت تو بزرگ­تر از گناه من است. اگر من لایق رحمتت نیستم، اما رحمت تو که شامل حال من می‌شود؛ چراکه رحمتت وسیع­تر از هر چیزی است، یا ارحم الراحمین.
4. «وَ أَلْبِسْنِي مِنْ نَظَرِكَ ثَوْباً يُغَطِّي‏ عَلَيَ‏ التَّبِعَاتِ‏ وَ تَغْفِرُهَا لِي وَ لَا أُطَالَبُ بِهَا إِنَّكَ ذُو مَنٍّ قَدِيمٍ وَ صَفْحٍ عَظِيمٍ وَ تَجَاوُزٍ كَرِيم»؛ [5] خدایا ‏لباسی بر من بپوشان که پرده بر بدی­های من اندازد و مرا بیامرز ... .
در این‌جا تذکر این نکته ضروری به نظر می­رسد که اگر چه قرآن می­فرماید؛ روز قیامت روزی است که پرده­ها کنار می­رود و اسرار برملا خواهد شد. [6] همچنین می‌فرماید: «چنان نيست كه آنها(درباره معاد) مى‏پندارند، بلكه نامه اعمال نيكان در «عليّين» است! و تو چه مى‏دانى «عليّين» چيست! نامه‏اى است رقم‏خورده و سرنوشتى است قطعى، كه مقربان شاهد آنند!» [7] اما در باره مفهوم و گستره این آیات باید گفت:
اولاً: آیه­ای که می­گوید قیامت اسرار برملا خواهد شد، این آیه ناظر به کسانی است که با بار گناه از دنیا رفته و موفق به توبه نشده‌اند، نه کسانی که از روی جهل و نادانی مرتکب گناهی شده‌اند و توبه نموده‌اند. در ذیل آیه 9 سوره طارق روایتی است که در آن روای می‌گوید: از رسول خدا(ص) پرسيدم: اين سرائرى كه خدا بندگان را در آخرت به آنها مى‏آزمايد چيست؟ گفت: «سرائر شما اعمال شما از نماز، روزه، زكات، وضو و غسل جنابت و هر واجب ديگر است؛ زيرا كه همه اعمال سرائر پنهان است، پس اگر كسى بخواهد، مى‏تواند نماز ناخوانده بگويد كه نماز خواندم، و وضو ناگرفته بگويد كه وضو گرفتم، و گفته خدا: يوم تبلى السرائر در همين خصوص است». [8] بنابر این، آیه نظر به کسانی دارد که با کفر و نفاق از دنیا رفته‌اند.
ثانیاً: مقربان و اولیای الاهی که از اعمال انسان‌ها با خبرند، آنها در همین دنیا نیز بر اسرار ما اطلاع دارند، اما این به معنای انتشار آن به دیگران نیست.
ثالثاً: قیامت روزی است که در آن روز؛ انسان از برادر، از مادر و پدر، و زن و فرزندانش خود مى‏گريزد، در آن روز هر كدام از انسان‌ها وضعیتى دارند كه او را كاملًا به خود مشغول مى‏سازد! [9]
نتیجه این که اگر انسان در این دنیا موفق به توبه واقعی شود، خداوند او را مورد لطف و رحمت خویش قرار می‌دهد و نه تنها از گناهانش می‌گذرد، بلکه او محبوب خداوند واقع می‌شود؛ لذا امروز، پيش از آن‌که آن روز فرارسد روز، خوب است به پروردگارمان پناه بريم، تا مگر گناهانى را كه مرتكب شده‏ايم، پيش از رسوا شدن در برابر گروه بزرگ گواهان روز قيامت، و پيش از چشيدن عذاب، بر ما ببخشايد.