کهن ترین قرآن وقفی با ترجمه فارسی توسط یک زن

پارسینه-گروه فرهنگی: تعدادی از منابع تازه شناخته شده با همکاری تعدادی از سازمان‌های فعال در عرصه فهرست‌نویسی به «فهرستگان نسخ خطی ترجمه‌های قرآن کریم» افزوده می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین علی صدرایی‌خویی، فهرست‌نویس و نسخه‌پژوه، با اشاره به فعالیت‌های جدید خود در حوزه نسخ خطی، تکمیل کتاب «فهرستگان نسخ خطی ترجمه‌های قرآن کریم» را از جمله کارهای در دست انجام عنوان کرد و گفت: «فهرستگان نسخ خطی ترجمه‌های قرآن کریم» در سال ۸۳ با هدف معرفی نسخ خطی ترجمه‌های قرآن کریم از سوی مرکز ترجمان وحی منتشر شد. در این اثر، علاوه بر نسخ خطی، ترجمه‌هایی که در ایران وجود داشتند، قسمتی از منابع این‌چنینی در دیگر کشورها را نیز در بر دارد.

وی با بیان اینکه جلد نخست این اثر، تنها ۳۰ درصد از نسخ خطی ترجمه‌های قرآن کریم را در برمی‌گیرد، ادامه داد: هر ‌روز نسخه‌های خطی جدیدی به واسطه وقف، اهداء و… شناسایی می‌شود؛ به همین دلیل فهارس نیز باید در راستای این امر، روزآمد و تکمیل شوند. فهرست‌نویسی از جمله فعالیت‌هایی در حوزه نسخ خطی است که باید پیوسته و مداوم باشد.

این نسخه‌پژوه با بیان اینکه تکمیل این اثر و افزودن نسخ خطی تازه در ذیل دیگر منابع از جمله کارهایی است که در دست انجام است، یادآور شد: تکمیل این اثر با همکاری سازمان‌ها و مراکز متعدد از جمله مرکز ترجمان وحی انجام خواهد شد. قرار است اگر سازما‌ن‌های ذیربط همکاری لازم را داشته باشند، تصاویر این نسخ خطی نیز به فهارس افزوده شود. زمان اتمام این کار هنوز مشخص نیست.

صدرایی‌خویی به دیگر ویژگی‌های این اثر اشاره و تصریح کرد: در معرفی نسخه‌های خطی به مواردی چون عنوان ترجمه، تاریخ کتابت، نام مترجم، کتاب‌شناسی ترجمه که شامل مشخصات ظاهری و محتوایی ترجمه از قبیل نوع خط، ترجمه، محل تحریر ترجمه در مصحف، تاریخ ترجمه، کاتب و محل کتابت و… اشاره شده است. همچنین در پایان کتاب، آثار معرفی شده، مترجمان، کاتبان، واقفان، نسخه‌های خطی ترجمه‌های معرفی شده از کتابخانه‌ها، آغاز و نمونه ترجمه‌ها و در نهایت ۳۱ تصویر از ترجمه‌های کهن چاپ شده است.

وی ادامه داد: از جمله موضوعات جدیدی که در این اثر برای نخستین‌بار ذکر شده، نام واقفان قرآن‌ها و نسخ خطی ترجمه‌های آیات وحی است. ذکر این موضوع، مسائل جدیدی را در نسخه‌پژوهی روشن می‌کند که از جمله این موارد می‌توان به نقش زنان در حوزه وقف نسخ خطی در تاریخ اشاره کرد. طبق بررسی‌های انجام شده در این اثر، نام ۵۰ زن به عنوان واقف نسخ خطی ترجمه‌های قرآن کریم در تاریخ به ثبت رسیده است. تاکنون بیش از هزار نسخه خطی از ترجمه‌های فارسی قرآن کریم شناسایی شده که تعداد قابل‌ توجهی از آنها وقفی است.

این نسخه‌پژوه یادآور شد: کهن‌ترین مصحف با ترجمه فارسی که از سوی زنان وقف‌ شده، متعلق به سال ۱۰۵۹ هجری قمری است. این مصحف را فاطمه بنت میر شرف الدین از اولاد امیر شمس‌الدین‌ چارمناری در روز سه‌شنبه، ۲۲ شعبان ۱۰۵۹ هجری قمری در زمان‌ سلطنت شاه‌جهان در هند وقف کرده است.

منبع:ایکنا