کانادا ؛ کشور اسلامی آمریکای شمالی می شود!

افراد هستند که هر ساله به دین اسلام مشرف می‌شوند، هرچند که در این زمینه آمار و ارقام درستی در دست نیست. اکثریت مسلمانان کانادا مانند بیش‌تر مهاجران به کشور کانادا در استان اونتاریو و در شهر تورنتو زندگی می‌کنند. با این همه مسلمانان زیادی در استان کبک و استان بریتیش کلمبیا هم زندگی می‌کنند.

در می سال 2001، 579645 مسلمان در کانادا زندگی می‌کردند که این رقم 2 درصد جمعیت کانادا را در بر می‌گرفت. با این همه باید این نکته را در نظر داشت که نرخ رشد جمیعت در میان مسلمانان کانادا زیاد است. این نرخ از سال 1991 تا 2001 دو برابر شده است. پیش‌بینی می‌شود که جمعیت مسلمانان کانادا در سال 2017 ، 160 درصد شود.

مهاجرت مسلمانان به کانادا متأثر از سیاست‌های مهاجرت کشور کانادا و تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهایی بوده است که مسلمانان قبل از مهاجرت به کانادا در ان‌جاها زندگی می‌کرده‌اند. هم‌اکنون اما بیش از 60% مهاجران مسلمان به کانادا افرادی هستند که در خارج از این کشور متولد شده‌اند و در این 20 سال اخیر به کانادا مهاجرت کرده‌اند.

پراکندگی جمعیتی مسلمانان در کانادا استان به استان و منطقه به منطقه متفاوت است. از 254110 نفر مسلمانی که در سال 2001 در تورنتو زندگی می‌کرده‌اند 23.3% متولد کانادا بوده‌اند. از 74.7% هم که خارج از کانادا متولد شده‌اند 67.9% افرادی بوده‌اند که پس از سال 1991 به کانادا مهاجرت کرده‌اند. در مونترال هم آمار شبیه تورنتو است.

از 100185 نفر مسلمانی که در این شهر در سال 2001 زندگی می‌کرده‌اند 22.3% متولد کانادا بوده‌اند و از 69.7% متولدان خارج از کانادا 73.5% در دهۀ 1990 به کانادا مهاجرت کرده‌اند. در ونکوور اما آمار و ارقام کمی متفاوت است. از 52590 مسلمان 20.8% متولد کانادا هستند و از 76.0% متولدان خارج از کانادا 44.6% مهاجران قبل از سال 1991 و بقیه مهاجران پس از سال 1991 هستند. این آمار مربوط به همۀ مسلمان از هر قشر و گروهی که باشند به حساب می‌آید.

حتی اسماعیلیه هم که در از دهۀ 1970 به کانادا آمده‌اند جزو این آمار و ارقام قلمداد شده‌اند. این گروه هم‌اکنون فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی زیادی را انجام می‌دهد. بین 65 تا 75 هزار نفر مسلمان اسماعیلیه در کانادا زندگی می‌کنند که بیش‌تر این افراد در استان‌های کبک و اونتاریو هستند. 20 هزار نفر از پیروان اسماعیلیه هم در استان آلبرتا اقامت گزیده‌اند.

بر طبق آمار سال 2001 85.8% از مسلمانان کانادا خود را به‌عنوان اقلیت در نظر می‌گیرند. برخلاف مسلمانان اروپا مسلمانان کانادا از جهت قومی بسیار متفاوت هستند. 36.7 % از آسیای جنوب شرقی و آسیای جنوبی، 21.1% عرب، 14.0% از آسیای غربی و 14.2% از دیگر جاهای دنیا چون: چین، کره، امریکای لاتین، فیلیپین هستند. در این میان 14.2 % مسلمانان کانادا خود را به‌عنوان اقلیت در نظر نمی‌گیرند.

در سال 2001 اکثریت مسلمان کانادا بین 25 تا 44 سال بودند. این امر هم ناشی از سیاست دولت کانادا است که به دنبال مهاجران تحصیل‌کرده و جوان است.

در این میان بسیاری از تحصیل‌کردگان طبقۀ متوسط خاورمیانه به کانادا آمده‌اند که این افراد بیش‌تر مسلمان هستند.

بر طبق آمار سال 2001 کانادا 264770 نفر مسلمان بالای 15 سال در کانادا زندگی می‌کنند که در کانادا از ژانویۀ 2000 به بعد کار کرده‌اند. این تعداد 2% جمعیت کاری کانادا را در برمی‌گیرد.

از این تعداد 84% در فضای انگلیسی و 9% در فضای فرانسوی زبان کار می‌‌کردند و بقیه در فضاهایی کار می‌کرده‌اند که زبان‌های غیررسمی وجود داشته‌اند. درصد بیکاری مسلمان در کانادا 15.7% درصد بوده که این بالاترین نرخ بیکاری در میان اقلیت‌های مختلف این کشور است.

بیش‌تر مسلمانان البته در بخش فروش و مسکن و تجارت مشغول کار بوده‌اند ( 26.9%) .
کانادا حدود 33 میلیون نفر جمعیت دارد و یک فرهنگ چندگانه را در بر می‌گیرد.

در این میان دو فرهنگ فرانسوی و انگلیسی بیش از خرده‌فرهنگ‌های دیگر در این کشور به چشم می‌آیند. با این همه چه در بخش فرانسوی ( کبک) و چه در بخش انگلیسی کانادا مسیحیت تفوق چشمگیری دارد. با وجود این باید در نظر داشت که نرخ مسیحیان کانادا در سال 2001 از 98% به 72% کاهش یافته هرچند سنت مسیحی هنوز هم در این کشور غالب است. در این میان 43.2% از جمیعت به واتیکان تعلق خاطر دارند.

مهاجرت

در سدۀ 1800 مهاجرت به کاندا هیچ‌گونه محدودیتی نداشت و بسیاری از چینیانان ساکن کانادا در این سده وارد کانادا شدند. در سال 1885 اما برخی محدودیت‌های مالیاتی برای چینی‌ها در نظر گرفته شد تا از تعداد مهاجران کاسته شود.

آمار نشان می‌دهد که در سال 1871 تنها 13 مسلمان در کانادا زندگی می‌کرده‌اند که این تعداد در استان آلبرتا سکنی گزیده و همه لبنانی بودند. این‌ها افرادی بودند که به کانادا به‌عنوان محل اقامت موقت نگاه می‌کردند و در کارخانه‌ها و معادن و فروش‌گاه‌ها مشغول به کار بودند. هم‌اکنون هرچند بیش‌تر مسلمانان در اونتاریو و کبک ساکن هستند اما اولین مسجد رسمی مسلمانان با نام الرشید در سال 1938 در ادمونتون از ایالت آلبرتا ساخته شد.

کم کم قوانین مهاجرت در کانادا جا افتادند و افراد با دانستن زبان و تحصیلات می‌توانستند به کانادا مهاجرت کنند. در سال 1971 تعداد مسلمانان کانادا 33370 نفر برآورد شده بود. اکثر این افراد با تحصیلات و صاحب حرفه و فن بودند و برای بهبود زندگی خود به کانادا آمده بودند. این افراد بیش‌تر از لبنان، سوریه، اندونزی، مراکش، فلسطین، مصر، عراق و پاکستان بودند.

در این میان گزینه‌های جدید چون: خویشاوندی و پناهندگی هم برای مهاجرت به کانادا اضافه شد ضمن آن‌که کبک هم به صورت مستقل به جذب مهاجر اقدام کرد. در سال 2002 توجه بیش‌تری به مهاجرانی که دو زبان رسمی کانادا را می‌دانند جلب شد و بر مهارت‌های زبانی و شغلی هم بسی تأکید شد. هم‌اکنون بسیاری از طریق سرمایه‌گذاری، پناهندگی و خویشاوندی به کانادا آمده‌اند.

در سال 2005 ، 262157 مهاجر به کانادا آمده‌اند که بیش‌تر آن‌ها از چین، هند، فیلیپین، پاکستان و ایالات متحدۀ امریکا بوده‌اند.

بر طبق آمار سال 2001 بیش‌تر جمعیت مسلمانی که خارج از کانادا متولد شده‌اند از سال 1991 به بعد به کانادا مهاجرت کرده‌اند. در این میان موقعیت اقتصادی و فرصت‌های آموزشی و هم‌چنین آزادی عقیده باعث شده خیلی از مسلمانان در استان اونتاریو سکنی بگزینند.

به‌اندازه‌ای که در امریکا دین و مسائل عقیدتی سیاست‌مداران اهمیت دارد در کانادا این امور اهمیت ندارد اما می‌توان گفت که استفان هارپر نخست‌وزیر فعلی کانادا کاتولیک نیست و جزو فرقه انجلیکن‌هاست.

به همین ترتیب معلوم نیست که چند مسلمان در مجلس کانادا حضور دارند. یکی از نمایندگان مسلمان که جزو حزب محافظه‌کار است از سال 1997 از ادمونتون نمایندۀ مجلس کانادا است. جعفر با والدین خود از اوگاندا و به‌عنوان پناهنده به کانادا مهاجرت کرده است. گفته می‌شود او پیرو اسماعیلیه است.

فرد دیگر واجد خان است که از منطقۀ می سی ساگاه عضو مجلس کانادا است. او در سال 1974 در پاکستان متولد شده و یک خلبان هواپیماهای جنگی بوده است. وی پیش از آن‌که در سال 2003 نمایندۀ مجلس کانادا شود یک نمایشگاه اتومبیل موفق در می سی ساگا داشته است. یاسمین راتانسی تنها زن مسلمان در مجلس کانادا است که از منطقۀ دون ولی در تورنتو عضو مجلس کانادا شده است. او متولد 1951 تانزانیا است و در زمینۀ حقوق زنان مسلمان منشای خدماتی بوده است.

نهادهای اسلامی

بر طبق قانون دولت کانادا مدیریت مساجد را به کمیته‌های محلی واگذار کرده است. با این همه هر مسجد اعضای هیئت مدیره دارد که باید از سوی اعضا انتخاب شوند. در چند سال اخیر بحث‌هایی در مورد حمایت مالی آل سعود از چهار مسجد بزرگ کانادایی مطرح بوده‌اند.

بیش‌تر نهادهای دینی مسلمانان در کانادا در تورنتو قرار دارند که فعالیت‌های مذهبی برای 60 گروه قومی و فرهنگی را انجام می‌دهند.

به طور مثال کنگرۀ مسلمانان کانادایی هم‌اکنون یک نهاد غیردولتی است که همۀ شعب دین اسلام را پوشش می‌دهد. مرکز اصلی این کنگره در کیتچنر اونتاریو است اما در همۀ کشور شعبه دارد. این کنگره در مورد وضعیت حقوقی و دینی مسلمانان کانادا موضع می‌گیرد و یک مجلۀ هتگی آنلاین هم با نام "بولتن جمعه" منتشر می‌کند که 300 هزار مخاطب در سرتاسر جهان دارد.

انجمن مسلمانان کانادا هم که در اتاوا قرار دارد مانند اکثر مؤسسات مسلمان کانادایی یک مدرسۀ خصوصی دارد. انجمن کانادایی روابط اسلام و امریکا هم که در اتاوا قرار دارد در مورد روابط رسانه‌ای و سیاست‌های حمایتی و ضدتبعیض‌آمیز فعالیت می‌کند. این انجمن چندین پژوهش در مورد وضعیت اسلام و مسلمانان در کانادا انجام داده و چندین کتاب را در این زمینه منتشر کرده است.

کنگره مسلمانان کانادا هم یک گروه آزادی‌خواه است که از سوی طارق فتاح تأسیس شده و مدیر کنونی‌اش فرزانه حسن است. در سال 2006 مجمع مسلمانان کانادایی از کنگرۀ مسلمانان کانادا منشعب شد و بر حمایت از جدایی دین از سیاست دست گذاشت. مؤسسات اسلامی دیگری هم در کانادا وجود دارند.

یکی از بزرگ‌ترین آن‌ها انجمن اسلامی امریکای شمالی است که در سال 1981 پایه‌گذاری شد. این انجمن هم مانند بسیاری از انجمن‌های بزرگ دیگر هم دارای مسجد است و هم دارای مدرسه و هم مراسم ختم را انجام می‌دهد.

در این انجمن جلسات فرهنگی و دینی هفتگی با عنوان حلقه هم با حضور افراد به‌خصوص جوانان برگزار می‌شود. حلقۀ اسلامی امریکای شمالی هم در سال 1971 تأسیس شده است که فعالیت خود را معطوف به مسلمانان جنوب شرقی آسیا که در تورنتو و مونترال زندگی می‌کنند قرار داده است. این انجمن هم دارای مدرسه‌ای با عنوان الفلاح در اوکویل اونتاریو است. بنیاد اسلامی تورنتو نیز یکی از کهن‌ترین انجمن‌های تورنتو است که از سوی شیخ یوسف بداط هدایت می‌شود.

این انجمن در اسکاربورو قرار دارد و در سال 1969 تأسیس شده است. شیخ یوسف زادۀ تورنتو است و مدرسه‌ای با عنوان مسجد را هم مدیریت می‌کند. مؤسسۀ اسلامی تورنتو هم که در سال 1996 تأسیس شده در اسکاربورو قرار دارد و بر اهداف آموزشی توجهی وافر دارد. این مؤسسه می‌خواهد دانشگاهی اسلامی هم تأسیس کند.

مجمع زنان مسلمانان کانادا هم که در اتاوا قرار دارد در سال 1982 تأسیس شده و جلساتی را در سرتاسر کانادا برگزار می‌کند. این انجمن به دانشجویان توجهی وافر دارد و از سوی دانسجویان مسلمان حمایت هم می‌شود. انجمن‌های مهم دیگر خارج از اونتاریو بدین قرارند: شبکۀ خبری مسلمانان مونترال، مسلمانان مونترال، مسلمانان مونترال بزرگ، مجمع اسلامی مونترال، مرکز مسلمانان مونترال، و انجمن مسلمانان کبک.

اسلام‌هراسی بعد از یازدۀ سپتامبر

بعد از واقعۀ 11 سپتامبر موج اسلام‌هراسی کانادا را هم در برگرفته است. بسیاری از آمار این مدعا را اثبات می‌کنند. تعدادی از مؤسسات اسلامی این اسلام‌هراسی را در رسانه‌های کانادایی پی‌چویی کرده‌اند. این‌ها نشان می‌دهند که چه تبلیغات منفی در رسانه‌های کانادایی در مورد اسلام وجود دارند.

در سال 2004 مجمع کانادایی روابط امریکا و اسلام گزارش خود را منتشر کرد که بر طبق آن 8% از 467 پرسش‌کننده گفته بودند در مراکز اسلامی از سوی پلیس مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.

56% هم اشاره کرده بودند که بعد از 11 پستامبر حداقل یک حادثۀ ضد اسلامی را تجربه کرده‌اند. به طور مثال در اول دسامبر 2005 پلیس کبک به یک جوان 25 ساله مراکشی شلیک کرد . پلیس مونترال البته مدعی شده بود که این جوان چاقوی آشپزی را با خود حمل می‌کرده است! مسلمانان با انجام تظاهراتی اعتراض خود را به این عمل پلیس نشان دادند.

یک پژوهش جدیدتر که در سال 2007 انجام شده نشان می‌دهد که 57% کاناداییان غیرمسلمان معتقدند مسلمانان خواهان جدا افکندن خود با بقیۀ جامعۀ کانادایی هستند. این پژوهش البته رویکرد مسلمانان کانادایی را معتدل‌تر از مسلمانان اروپایی که در کشورهای چون: انگلستان، آلمان، فرانسه و اسپانیا زیست می‌کنند می‌داند.

در این میان توجه به قوانین و لوایحی که پس از 11 سپتامبر وضع شدند هم جالب است. بخش حقوق و آزادی‌ها در سال 1982 به قانون اساسی کانادا وارد شد . هرچند این قانون اساسی در سرتاسر کانادا لازم‌الاجرا است در کبک به‌دلایل مختلف با مشکلات زیادی روبرو بوده است. بر طبق این قانون زنان مسلمان می‌توانند حجاب خود را حفظ کنند.

در مارس 2010 اجبار یک دانشجوی نقابدار به برداشتن برقع خود مناقشه‌های زیادی را در کبک به وجود آورد. نخست وزیر کبک بعد از این رخداد لایحه‌ای را تصویب کرد و راهکارهایی را برای دفاع از حقوق اقلیت معرفی نمود. این لایحه مورد تأیید بسیاری از افراد و رسانه‌ها قرار گرفت. نهادهای حقوق بشر در کانادا هم سعی کرده‌اند به انحای مختلف در چندین پروندۀ مربوط به مسلمانان دخالت کرده و از حقوق مسلمانان دفاع کنند.

بعد از رخداد 11 سپتامبر کانادا لایحه‌ای را تصویب کرد که هدفش تأمین امنیت و اجرای حقوق بنیادین کاناداییان است. این لایحه به پلیس این اجازه را می‌داد تا مظنونان را تا سه روز حبس موقت کنند و این در صورتی است که آن‌ها به انجام عملیات تروریستی از سوی آن‌ها مظنون شوند. موارد دیگری هم در این قوانین بودند که با آزادی شهروندان در تعارض قرار داشتند.

یکی از جنجال‌برانگیزترین موارد در این زمینه مورد ماهر آرار است که در سال 2002 از سوی پلیس امریکا در فرودگاه نیویورک به سوریه بازگردادنده شد.

در آن‌جا هم وی به جرم همکاری با القاعده به زندان محکوم شد. در سال 2004 پلیس کانادا اعلام کرد که پرونده‌ای در مورد آرار گشوده شده و در نهایت اعلام شد که هیچ شاهدی مبنی بر این‌که آرار تروریست است و به امنیت کانادا ضربه وارد کرده موجود نیست. در ژوئن سال 2006 هم پلیس کانادا 17 نفر مظنون به تروریست را در می سی ساگا دستگیر کرد. این امر هم مناقشه‌های زیادی در مطبوعات و رسانه‌های کانادایی ایجاد کرد.

مناقشه‌های سیاسی

مناقشه‌های سیاسی در سرتاسر کانادا در مورد وضعیت مسلمانان وجود دارند اما در کبک و اونتاریو این مناقشه‌ها بیش از جاهای دیگر خود را نشان می‌دهند. این دو استان البته جاهایی هستند که تعداد مسلمانان در آن‌ها زیاد است. در استان اونتاریو قوانین خانوادۀ مسلمانان، تعارضاتی با قوانین این استان ایجاد کرده است.

در سال 2003 انجمن اسلامی عدالت مدنی تأکید کرد که زمان آن است که شرایع اسلامی در دادگاه‌های اونتاریو اجرا شوند. این موضع موافقان و مخالفان زیادی را برانگیخت. موافقان بر شناسایی تنوع فرهنگی در اونتاریو دست می‌گذاشتند و مخالفان معتقد بودند این تنوع به گونه‌ای تشتت ختم می‌گردد. عاقبت دانالد مک‌گوئینتی نخست وزیر اونتاریو اعلام کرد که تنوع دینی نباید به قانون واحد خانواده در اونتاریو خللی وارد کند.

این مناقشه با بحث‌هایی که در سال 2006 رخ دادند تشدید گرفتند. در این سال برخی نامزدان تأکید کردند که دولت نباید به مدارس کاتولیک کمک ویژه‌ای مبذول کند. طرف‌‍داران این موضع در انتخابات شکست خوردند چون در ایالت اونتاریو هم اکثریت با کاتولیک‌ها است.

در ایالت کبک هم شبیه این مناقشات وجود داشته‌اند. برخی از کدهای رفتاری که در برخی از شهرهای استان کبک برای مهاجران مطرح شدند مناقشاتی را به وجود آوردند.

این کدها بیش و پیش از آن‌که به دنبال برجسته کردن چندگانگی فرهنگی باشند ارتباط میان‌فرهنگی را مطرح می‌کردند که همین امر سر و صدای طرف‌داران آزادی‌های اقلیت را بر انگیخت.

به نظر می‌رسد وضعیت مسلمانان در کبک از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که زبان رسمی این استان فرانسه است و این زبانی است که در کانادا زبان اقلیت محسوب می‌شود هرچند همیشه و همه‌جا فرانسه و انگلیسی زبان‌های رسمی این کشور بزرگ امریکای شمالی معرفی شده‌اند.

این مطلب ترجمه و خلاصۀ مقاله‌ای با همین عنوان است که از منبع ذیل اخذ شده است:

https://www.euro-islam.info/country-profiles/canada/