لیلا حاتمی: ذهنیت مردم ایران بسته نیست

آنا: سایت رسمی جشنواره کن روز جمعه گفت‌وگویی را با عضو ایرانی هیأت داوران بخش مسابقه جشنواره کن منتشر کرد و از او با عنوان «بازیگری باشکوه و باوقار که نماینده‌ای عالی برای ایران است» نام برد.

لیلا حاتمی در مصاحبه با شارلوت پاوار که جمعه در سایت رسمی جشنواره کن منتشر شد، ازجمله به حرفه خانوادگی، علایق ادبی، مسائل خاص بازیگری در ایران، چهره بین‌المللی تهران و سینمای مورد علاقه خود اشاره کرد.

متن ذیل، ترجمه از متن کامل مصاحبه شارلوت پاوار با خانم حاتمی به زبان انگلیسی است که با متن فرانسه هم مطابقت داده شده است:

شما فرزند سینما هستید. پدرتان فیلمساز بود و خودتان در فیلم‌های او بازی کردید. مادرتان بازیگر است. همچنین شما بازیگر اولین فیلمی بودید که شوهرتان، بازیگر فیلم «گذشته»، کارگردانی کرد. آیا برای شما مهم است که با خانواده‌تان فیلم بسازید؟

خانواده من در عشقی که به سینما دارم، بسیار مؤثر بودند. متأسفانه من تا بعد از درگذشت پدرم بازیگری حرفه‌ای را شروع نکردم. من عاشق فیلم‌های او بودم، فیلم‌های تاریخی او. کار با شوهرم بود که واقعاً به یک فعالیت خانوادگی تبدیل شد، چون ما سرمایه چندانی نداشتیم. به‌همین‌خاطر بود که شوهرم تصمیم گرفت دو فیلم را به‌شکل خانوادگی بسازد، با همکاری مادرم، مادرشوهرم و خودم به‌عنوان مدیر هنری و طراح صحنه. اما این به آن معنا نیست که من به‌طور خاص ترجیح بدهم با خانواده‌ام فیلم بسازم. من به‌طور کلی دوست ندارم که فقط با یک گروه خاص، یک کارگردان خاص، یا فیلمنامه‌نویس خاصی کار کنم... من فیلم‌هایم را با مطالعه فیلمنامه و با آزمودن نقش انتخاب می‌کنم. حتی اگر [فیلمی کار] گروهی باشد که من دوست دارم [با آن‌ها کار کنم]، چنان‌چه نقش مناسب من نباشد، کار نمی‌کنم.

شما خیلی خوب به زبان فرانسه صحبت می‌کنید، [چون] در رشته ادبیات فرانسه تحصیل کرده‌اید. دلتان می‌خواهد که اقتباس سینمایی یکی از رمان‌های محبوبتان را ببینید؟

بله. این هم می‌تواند چالشی باشد. به‌طور کلی کتاب‌ها خیلی بهتر از فیلم‌ها نوشته می‌شوند و اغلب وقتی یک نفر آن‌ها را به فیلم برمی‌گرداند، به همان زیبایی از کار درنمی‌آید. بنابراین وارد شدن به چنین کاری واقعاً می‌تواند چالشی برای من باشد. مثلاً، پدر من از شخصیت‌های مشهور برای فیلم‌هایش الهام می‌گرفت. او به نوعی اقتباس می‌کرد، با آن‌که این کار اقتباس ادبی نبود.

یک بازیگر ایرانی امروز چه جایگاه خاصی دارد؟

در واقع، تفاوت (بازیگر ایرانی و غیرایرانی) در شرایط ساخته شدن فیلم است. برای بازیگری که از لحاظ زیبایی‌شناختی محدودیت بیشتری دارد، کار دشوارتر است. از جنبه زیبایی‌شناختی و هنری، آزادی عمل یک مقدار کمتر است و از آن‌جایی‌که هنگام بازیگری از آن اندازه امکانات جانبی که بازی را باورپذیرتر کند، برخوردار نیستیم، از بیان فیزیکی و بدنی خود بیشتر استفاده می‌کنیم. وقتی فیلمی را در صحنه بسیار ساده‌ای می‌سازید، تمرکز دوربین روی بازیگر بسیار زیاد می‌شود. این مثل مقایسه طراحی با نقاشی است. طراحی از خطوط تشکیل یافته است و تشخیص این‌که مداد چگونه نگه‌ داشته شده و چقدر با قدرت طراحی شده، آسان است، چون همه‌چیز روشن و شفاف است؛ درحالی‌که در نقاشی، مخفی کردن ناتوانی‌ها آسان است. به‌نظر من این‌طور است.

شما یک چهره بین‌المللی هستید. همچنین می‌توانید مثل زبان فارسی به انگلیسی و آلمانی هم صحبت کنید. آیا تهران هم تصویری مثل خود شما دارد و یک شهر بین‌المللی است؟

یک شهر چندفرهنگی نیست ولی مردمی بسیار پذیرا نسبت به جهان دارد، مردمی که آن‌چه در اخبار می‌گذرد، مخصوصاً در زمینه هنر و مد، دنبال می‌کنند! هر کس که حرفه‌ای است به اینترنت متصل است. آن‌ها مردمی با ذهنیت بسته نیستند، می‌خواهند ببینند در جاهای دیگر چه می‌گذرد، و تا این اندازه برای دانستن کنجکاوند؛ واقعاً کنجکاوتر از خود من!

پروژه حرفه‌ای بعدی شما چیست؟

من اخیراً کار بر روی فیلمی از صفی یزدانیان را که او اسمش را «در دنیای شما ساعت چند است؟» (Quelle heure est-il dans ton monde) گذاشته، با علی مصفا، که تهیه‌کننده پروژه نیز هست، به‌پایان رسانده‌ام. فیلم بسیار زیبایی است. به‌شکل خاصی [در آن فیلم] ارتباطی میان فرانسه و ایران وجود دارد و داستان عاشقانه خاصی است و بسیار تأثیرگذار است.

آیا ارتباط برقرار کردن میان فرانسه و ایران برای شما مهم است؟

نه، نه به‌طور خاص. ارتباط من با فرانسه ریشه در کودکی من دارد، زیرا وقتی خیلی کوچک بودم، مادرم مرا به یک مدرسه فرانسوی فرستاد. بعد انقلاب شد و آن مدرسه تعطیل شد، بنابراین تحصیل من به زبان فرانسه ناقص ماند. من همیشه در مورد آموختن این زبان آدم کمال‌گرایی بوده‌ام و با توجه به این وقفه ناگهانی در آموزشم در سن هفت سالگی، هرگز از سطح خودم [در زبان فرانسه] راضی نبوده‌ام.

شما چه‌نوع سینمایی را دوست دارید؟

به این سؤال خیلی باید باملاحظه پاسخ داد، بنابراین به‌جای پاسخ دادن، مثال می‌زنم. وقتی یک‌نفر از شما می‌پرسد که زیباترین روز زندگی‌تان چه روزی بوده، بلافاصله پاسخ دادن به آن، کار آسانی نیست. ممکن است بگویید عروسی یا بچه‌دار شدن... ولی روزهای بسیاری هم بوده‌اند که شاید در آن‌ها خیلی شادتر بوده‌اید. بنابراین ایده‌ای به شما می‌دهم، این‌که من واقعاً طرفدار تروفو هستم، واقعاً عاشق آثار او هستم، همه آن‌ها را هم دیده‌ام. ولی واقعاً از تارانتینو، هانکه، وودی آلن، آقای کیارستمی -که خیلی به او ارادت دارم- و پولانسکی هم خوشم می‌آید.

***

لیلا حاتمی عضو هیأت داورانی به‌ریاست جین کمپیون نیوزیلندی است و همراه با گائل گارسیا برنال مکزیکی، کارول بوکه فرانسوی، جون دو یون از کره جنوبی، سوفیا کاپولا و ویلم دافو از امریکا، نیکلاس ویندینگ رفن از دانمارک و ژیا ژانگکه از چین، در مورد 18 فیلم بخش مسابقه‌ی اصلی شصت‌وهفتمین دوره جشنواره‌ی کن داوری می‌کند.

اسامی برندگان جوایز این دوره جشنواره بین المللی فیلم برلین شنبه‌شب طی مراسمی اعلام می‌شود.