سرک کشیدن آمریکایی‌ها به گنجینه ایران

«پیتر والدمن» و «گلنار متولی» دو خبرنگار این نشریه نیویورکی بلومبرگ هستند که به قول خودشان راهی تهران شدند تا آثار مخفی «اندی وارهول» را ببینند.

این دو نفر، گزارش مفصلی را از حضور در گنجینه پنهان موزه هنرهای معاصر منتشر کردند و در آن از بیان هیچ اظهار نظر تند و خلاف واقعی درباره تاریخ انقلاب، سران و مسوولان ایرانی فروگذار نکردند. از متن گزارش به‌نظر می‌رسد نویسندگان آن از درک در اختیار بودن شماری از آثار هنرمندان شهیر و گران‌قیمت غربی در ایران، حسابی عصبانی شده‌اند.

در بخش‌هایی از این گزارش آمده است: درون ساختمان مدرن موزه هنرهای معاصر تهران،‌ مسیری مارپیچ پایین‌تر از سطح خیابان، مثل نسخه زیرزمینی موزه «گوگنهایم» نیویورک رو به پایین می‌رود. مجموعه‌ای از گالری‌ها از آن نشأت می‌گیرند و رازهای شگفت‌آوری از یکی از زیباترین و فراموش‌شده‌ترین مجموعه‌های هنری قرن بیستم جهان را نمایان می‌کنند. نمایش پاییز امسال شامل نقاشی‌های اکسپرسیونیستی از «کاندینسکی»، «مادرول»، «پولاک»، «روتکو» و «استلا» بود که البته این فقط بخش کوچکی از موجودی خزانه موزه است. مجسمه‌هایی از «ارنست»، «جیاکومتی»، «ماگریت» و «مور» در باغ این موزه به‌طور دائم نمایش داده می‌شوند.

در یک روز خشک اواخر ماه اکتبر، موزه مثل جزیره آرامی می‌ماند در پایین‌شهر تهران، کلان‌شهری با 16 میلیون نفر جمعیت که در ترافیک و دود و ساخت‌وسازهای فراوان در حال خفه شدن است. گالری‌ها به شهر ارواح می‌مانند. به‌جز پنج - شش دانشجوی عکاسی که برای دیدن «نقاشی دیواری روی زمینه قرمز هندی» شاهکار سال 1950 «جکسون پولاک» بلیت ورودی 5 / 1 دلاری پرداخت کرده‌اند، کسی اینجا نیست. این تابلوی 9 در 8 فوتی که رگه‌های سفید، ‌خاکستری و سیاه دارد، ‌یکی از بزرگترین نقاشی‌های پولاک در سبک «ریزش رنگ» است که از دید خیلی‌ها بهترین کار اوست. حراجی «کریستی» این اثر را پنج سال پیش 250 میلیون دلار ارزش‌گذاری کرد.

پایین‌تر، ‌دانشجوها به دو نقاشی بزرگ از «مارک روتکو» می‌رسند که هریک 100 تا 200 میلیون دلار قیمت دارند. استاد آن‌ها توجه‌شان را به نقل‌ قولی از این نقاش جلب می‌کند: «نقاشی درباره یک تجربه نیست، بلکه خود تجربه است.

گزارش «بلومبرگ» سپس به خریدن این نقاشی توسط فرح پهلوی، وقوع انقلاب اسلامی و ظهور دوباره این آثار پس از توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها اشاره کرده و افزوده است: موزه‌ هنرهای معاصر از 20 نوامبر (30 آبان‌ماه) مجموعه بزرگی از آثار اکسپرسیونیست خود را که ترکیبی از آثار هنری ایرانی و غربی است، به‌نمایش گذاشت. این موزه در ماه اکتبر توافقی آزمایشی با دولت آلمان امضا کرد تا 60 اثر هنری از تهران 30 اثر غربی و 30 کار ایرانی را برای نمایشی سه ماهه در پاییز آینده به برلین بفرستد. اگر شرایط سیاسی و قانونی اجازه دهد‌، این اولین نمایشگاه آن سوی مرزهای این آثار خواهد بود.

نمایش بزرگ‌تر پس از آن، سال 2017 در موزه «هرش‌هورن» اسمیتسونین واشنگتن برگزار می‌شود. این را «ملیسا چیو» مدیر «هرش‌هورن» گفته و اظهار کرده است: این یکی از بزرگترین مجموعه‌های دیده‌نشده آثار هنری اروپا و آمریکا پس از جنگ جهانی در جهان است. ما 40 سال است که این کارها را ندیده‌ایم.

گزارشگر «بلومبرگ» سپس مطالبی مغرضانه و البته سیاسی را درباره ایران و انقلاب اسلامی‌اش آورده است. تهیه‌کنندگان این گزارش همچنین جملاتی را از «مهدی کوثر» مدیر سابق موزه هنرهای معاصر تهران که با وقوع انقلاب به ایتالیا رفت و هرگز به کشور بازنگشت، نقل کرده‌اند.

در این گزارش همچنین آمده است: مجموعه این موزه به‌طور جالب‌ توجهی دست‌نخورده باقی مانده، به‌جز پرتره‌ای که «اندی وارهول» کشیده بود که با چاقو توسط یک فرد تندرو پاره شد و نقاشی برهنه‌ای از «ویلم دکونینگ» که سال 1994 به «دیوید گفن» فروخته شد.

خبرنگاران «بلومبرگ» سپس درباره نگهبان گنجینه موزه نوشته‌اند: اگر از سراشیبی موزه پایین بروید و از طناب مخملی عبور کنید، پس از جاروبرقی صنعتی به سمت راست بپیچید، دو در را در مقابل‌تان مشاهده خواهید کرد. در فلزی زنگ دارد و بر زنگ آن نوشته شده «خدمات نمایشگاه». این در به گنجینه باز می‌شود. بر در سمت چپ نوشته شده «عکاسی» و به اتاق تاریکی باز می‌شود که دیوارهای سیمانی و مبل قدیمی‌اش احساس دفاتر سرایداری در آپارتمان‌های نیویورک را زنده می‌کند. ... پشت میزی در گوشه سالن زیر یک پنجره بلند نشسته است. او دو هفته پیش از بازگشایی موزه، کار در اینجا را شروع کرده‌، اول به‌عنوان راننده و بعد تا سال‌ها پس از آن به‌عنوان نگهبان خزانه.

سال 1977 یکی از اولین کارهای او پس از بیرون آمدن از کمپانی نصب کفپوش‌های موزه،‌ جمع‌آوری صندوق‌های بازنشده آثار هنری از سراسر تهران بود. بسیاری از آثار هنری آمریکایی موزه توسط «کامران دیبا» اولین مدیر موزه و پسرعموی «فرح» که فارغ‌التحصیل رشته معماری از دانشگاه «هاروارد» بود، جمع‌آوری شد. همزمان با آن، فرح که خود در پاریس هنر خوانده بود،‌ آثار اروپایی را ترجیح می‌داد و خریداران خودش را اجیر کرده بود.

آن‌ها حق نداشتند به کسی بگویند که دقیقا چه می‌کنند. این را «دونا اشتاین» می‌گوید که سال 1975 به مدت دو سال به تهران آمد تا برای ملکه اثر هنری خریداری کند. اشتاین حالا با موزه «وند» لس‌آنجلس همکاری می‌کند.

در ادامه‌ی این مطلب به داستان چند نقاشی اشاره شده که ایران از حراجی «ساتبی» خریداری کرد؛ یکی از آن‌ها «طبیعت بی‌جان و باسمه ژاپنی» نقاشی سال 1889 «پل گوگن» بود که یک میلیون و 400 هزار دلار قیمت داشت. این مبلغ در آن زمان رکورد گران‌ترین اثر این هنرمند را داشت. ارزش‌ این تابلو اکنون 45 میلیون دلار است. به گفته مدیر کنونی موزه، مجموعه‌داران ژاپنی چک سفید امضایی را برای خرید این نقاشی پیشنهاد کردند.

این گزارش سپس به چگونگی محافظت از این آثار در شرایط روزهای نخستین پس از پیروزی انقلاب پرداخته و افزوده است: سال 1999 موزه اولین نمایش از آثار غربی را در دوران پس از انقلاب برگزار کرد، نمایشی بود از آثار پاپ آرت که شامل کارهایی از «هاکنی»، «لیختنشتاین»، «راشنبرگ» و «وارهول» می‌شد.

در ادامه همچنین به داستان نمایش جنجالی تابلوی سه‌لته 1968 «فرانسیس بیکن» توسط علیرضا سمیع‌آذر و دستور وزارت ارشاد برای توقف نمایش تابلو اشاره شده است.

«بلومبرگ» سپس نوشته است: مجموعه بزرگی از هنر سپس از جنگ‌ جهانی دوم در خزانه این موزه پس از عبور از مجرای تهویه هوا به چشم می‌خورد، حدود یک جین از کارهای «جسپر جونز» و «رابرت راشنبرگ» و حداقل 15 اثر از «وارهول». در میان آن‌ها پرتره‌هایی است که وارهول از «میک جگر» و «مریلین مونرو» کشیده و 10 تابلو که از چهره «مائو» خلق کرده است. ارزشمندترین آن‌ها تابلوی آکرلیکی است که در سال 1963 کشیده شده و «خودکشی» یا «مرد بنفش در حال پریدن» نام دارد و سقوط مردی از ساختمان را نشان می دهد. یکی دیگر از کارهای «مرگ و فاجعه» مجموعه معروف وارهول سال 2013 به قیمت 105 میلیون دلار به فروش رفت.

موزه هنرهای معاصر پیشنهادهای بسیاری برای فروش نقاشی‌هایش دارد. یکی از جدیدترین آن‌ها از بنیاد «موناکو» بود که می‌خواست نقاشی سه‌لته «بیکن» را به قیمت 103 میلیون یورو بخرد.

سرپرست موزه اما می‌گوید: «ما هیچ‌کدام را نمی‌فروشیم، حتی آن‌ها که قابل نمایش نیستند. اگر این‌ها را بفروشیم، به‌جای‌شان چه بخریم که همین‌قدر ارزش داشته باشند؟» او امیدوار است که درآمد حاصل از نمایش آثار در خارج از کشور این بودجه را فراهم کند که موزه بتواند پس از ۴۰ سال یک اثر خریداری کند، همچنین نورپردازی و کفپوش‌ها تعویض شود تا گنجینه برای محافظت از سیل ضدآب شود.

انتهای پیام