بازنگری در اصول انعکاس تصاویر خشن

در آغاز این نشست علی علوی، خبرنگار صداوسیما در پاریس به اجماع رسانه ای در مورد نحوه پوشش حوادث مخصوصا در وقایع تروریستی درفرانسه اشاره کرد. در ادامه دکتر اکبر نصرالهی، استاد علوم ارتباطات ریشه این نوع توافق رسانه ای را در الزام قانونی، صنفی و فرهنگی دانست.

خبرنگار صدا و سیما با اشاره به انعکاس مدیریت شده تصاویر خشن در رسانه های فرانسه گفت؛ در سیل اخیر که بخش هایی از فرانسه را دربرگرفته بود و چندین کشته و آواره به جای گذاشت، رسانه ها فقط به شدت سیل و خسارت های آن پرداختند و حوادث دردناک ناشی از آن را پوشش ندادند.

در ادامه آقای فلاحت کار، کارشناس خبر ضمن تاکید براهمیت دروازه بانی و جلوگیری از انعکاس صحنه های خشن آن را ناشی از اولویت دادن به آرامش روانی و فکری مخاطب دانست و خبرنگار صدا و سیما در پاریس نیز به قوانین موجود در این زمینه در فرانسه اشاره کرد و گفت؛ در صورت زیاده روی در این خصوص و نمایش تصاویر خشونت آمیز زیاد پس از رسیدگی در شورای سمعی بصری فرانسه رسانه خاطی به دادگاه معرفی میشه و همه رسانه های فرانسه زیر نظر این شورا هستند که رییس اون رو رییس جمهور انتخاب میکنه.

در ادامه دکتر لیلا وصالی در سوالی درباره حقوق کودکان و میزان استفاده از تصاویر کودکان در مطبوعات و تبلیغات تلویزیونی به اهمیت اجازه ندادن بر سوء استفاده از کودکان در این زمینه از طریق قانون گذاری تاکید کرد. علی علوی خبرنگار مستقر در پاریس نیز یکی از مهمترین مولفه ها برای استفاده از تصاویر کودکان در فرانسه را اجازه والدین و همچنین قوانین خاص درمورد پوشش تصاویر کودکان عنوان کرد.

درادامه این بحث خبرنگار صدا وسیما در پاسخ به سوالی مبنی بر اهمیت دروازه بانی در انتخاب و گزینش تصاویر خشن به اهمیت تدوین اشاره کرده و گفت؛ تصویر بردار یا خبرنگار در شرایطی باید سریع تصویربرداری کنه تا سوژه از دستش نره ، حتما نمی تونه در صحنه این تصاویر رو از هم جدا کنه و نگیره ، قطعا این دروازه بانی بر اساس قوانین موجود پای تدوین انجام میشه.

آقای صفرزاده دیگر کارشناس خبر نیز با اشاره به اهمیت مدیریت درست تصاویر در فضای مجازی توسط کاربران، لزوم ارتقای فرهنگ استفاده و جلوگیری از زیاده روی در انتشارتصاویر خشن تاکید کرد. همچنین علی علوی با اشاره به فرهنگ بالای کاربران فضای مجازی در فرانسه به انتشار مدیریت شده تصاویر در حادثه تروریستی در نیس فرانسه اشاره کرد و گفت:

تقریبا فضای حاکم بر فضای مجازی بواسطه فرهنگ غالب اینه که خیلی با احساسات مردم بازی نمیشه، البته تصاویری که در رسانه ها قابلیت پخش پیدا نکرده ممکن است بصورت کج دار ومریز در فضای مجازی پخش بشه و فضا یکم بازتره ولی انتشار تصاویر در فضای مجازی نیز با رعایت اصولی از سوی کاربران صورت می گیرد.

وی در ادامه به تمایز در مورد دروازه بانی تصاویر خشن در داخل و خارج فرانسه و اقدام دوگانه در حادثه فاجعه منا، قربانیان سوریه یا سایر کشورهای جهان سوم و بهره برداری های سیاسی در اروپا و فرانسه گفت: هرجا که احساس کنند این موضوع بر اساس سیاست هاشون جریان سازی و برجسته بشه، دقیقا باهمین ابزارها تصاویر را پخش می کنند و به نوعی با یک سلیقه خاصی مخاطب را قانع می کنند بخاطر به خطر افتادن دموکراسی، آزادی بیان و حقوق بشر هست و درمقابل هرجا که احساس کنند باید سکوت کنند به راحتی ازکنار آن می گذرند، مثلا القا می کنند در بحرین و یمن خبری نیست و عربستان سعودی جنایاتی مرتکب نمیشه و به نوعی با این ابزارها بازی می کنند و به خورد مخاطب می دهند، به نظر من بهترین و بیشترین ابزاری که رسانه های فرانسه استفاده می کنند ازطریق این سه ترفند است و از این زاویه همه تصاویر و محتوای انعکاسی خود را توجیه می کنند.

در بخش جمع بندی این نشست دکتر نصرالهی مدیریت تصاویر را یکی از شاخه های مهم مدیریتی عنوان کرد و براهمیت شناخت تکنیک ها در مورد گزینشگری موضوع، جملات، کلمات و ... تاکید کرد.

ایشان یکی از حساس ترین بخش مدیریت تصاویر را مدیرت تصاویر خشن دانست و با اشاره به نظریه های ارتباطی نظیر نظریه تزریقی و استحکام در رسانه به اهمیت تقویت زمینه های فرهنگی و اجتماعی جهت مدیریت و انعکاس بهتر تصاویر خشن با پیامد حداقلی برای مخاطب تاکید کرد.

این استاد رسانه ضمن اشاره بر آرای گوناگون کارشناسان رسانه در مورد میزان و نحوه انعکاس تصاویر خشن گفت؛ آنچه مسلم است این است که «تصاوير دلخراش» جزء جدايي‌ناپذير برخي خبرهاي تلويزيوني و مطبوعاتی و سایتی هستند كه گاهي به‌دليل تأثيرگذاري بيشتر بر مخاطب و پيشبرد اهداف و سياست‌هاي رسانه، گريزي از آنها نيست.

شبكه‌هاي خبري تلویزیونی براي جلوگيري از اثرات ناخوشايند اين تصاوير بر كودكان و افراد بيمار، قواعد حرفه‌اي پخش اين‌گونه تصاوير را رعايت مي‌كنند و با هشدار قبلي گوينده يا استفاده از «گرافيك اطلاع‌رساني تصاوير دلخراش» مسئوليت حرفه‌اي خود را انجام مي‌دهند.
دادن هشدارهاي قبلي به مخاطبان درباره آزاردهنده بودن برخي تصاوير خبري، از مواردي است كه هنگام پخش برخي تصاوير خبري رعايت مي‌شود. به‌طوري ‌كه در بيشتر رسانه‌ها، حتي دربارة وجود نور شديد فلاش دوربين در تصاوير نيز هشدار داده مي‌شود تا بينندگاني كه بيماري صرع دارند، آنها را نبينند. در برخی بخش‌ها تصاویر Auto Focus می‌شود.

مدیر کل سابق نظارت بر اخبار صداو سیما بر اقدام دو گانه رسانه های غربی در انتشار تصاویر اشاره و تاکید کرد ؛ برخی رسانه‌های دیگر ازجمله رسانه‌های امریکایی تصاویر خشن کشورهای دیگر را انتشار می‌دهند اما با وجود تأکیدشان بر جریان آزاد اطلاعات و حق مردم به دانستن، از انتشار تصاویر مربوط به قربانیان امریکایی در جنگ، طوفان، تیراندازی در مدارس و غیره اجتناب می‌کنند.

مثلاً در جریان تیراندازی در دبستان «سندی هوک» واقع در ایالت کنیتیکت آمریکا در سال ۲۰ کودک کشته شدند اما حتی یک تصویر از تصاویر خون‌های ریخته روی نیمکت یا شتک‌زده بر دیوار کلاس نیست و عکسی از اجساد آن دانش‌آموزان منتشر نشده است.

در تصاویری زنده‌ای هم که از حادثه پخش می‌شد؛ بسیاری از آنها نماهای «هلی شات» بودند. و هیچ صحنه‌ای از اجساد مشاهده نشد. ضمن این‌که در تصاویر پخش شده از شبکه‌های تلویزیونی و خبرگزاری‌های مختلف هیچ‌کدام به شرح آنچه در تصویر قابل‌ دیدن بود نمی‌پرداختند و بر آن تأکید نمی‌کردند (برخلاف گزارش‌های مشابه در رسانه خودمان که همکاران گزارشگر، تصاویری را که بیننده در حال دیدن آنهاست برای مخاطب تشریح و توصیف می‌کنند). در واقع با این رویکرد ابعاد حادثه برای مخاطب بزرگ‌نمایی نمی‌شود.

ضمن این‌که در شیوه تصویربرداری نیز با هوشمندی، کمتر به نماهای خاص از مدرسه توجه می‌شد و بیشتر سعی بر این بود که نماهای عمومی برای مخاطب انتخاب شود.

ایشان در پایان استفاده از ریتم کُند و پشت سرهم قراردادن نماهای طولانی برای نشان دادن ابعاد حادثه را از ظرافت‌های تکنیکی در تدوین تصاویر پخش شده دانست وگفت؛ تقریباً در تمام خبرگزار‌ی‌های غربی این شیوه مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به این‌که تدوین با ریتم تند و استفاده مکرر از کات‌های تصویری با تناوب بالا می‌تواند حس ناآرامی، اضطراب و تشویش را به بیننده منتقل کند و به ابعاد منفی یک موضوع دامن بزند.

این نشست باحضور اساتید حوزه خبر و مشارکت کارشناسان خبر؛ آقایان فلاحت کار، صفرزاده و خانم ها ذهتاب و وصالی و جمع دیگری ازکارشناسان این حوزه برگزارشد.

شایان ذکر است این بحث و تبادل نظر سومین نشست از سلسله نشست های مجازی با مدیریت دکتر اکبر نصرالهی، نویسنده کتاب «راهنمای پوشش خبری» است که در کانال تلگرامی «پوشش خبری» برگزار شد.