.svg)
آیا قبل حضرت آدم انسان‌های دیگری بودند؟ آیا تمدن داشتند؟
پارسینه: امام صادق (ع) فرموده اند: شاید شما گمان میکنید که خدای عزّ وجلّ غیر از شما هیچ بشر دیگری را نیافریده است. نه، چنین نیست؛ بلکه هزار هزار آدم آفریده که شما از نسل آخرین آنها هستید.
روایات متعددی درباره انسان‌هایی قبل از حضرت آدم (ع) داریم که به وجود انسان‌هایی قبل از حضرت آدم دلالت می‌کند.
امام صادق (ع) فرموده اند: شاید شما گمان میکنید که خدای عزّ وجلّ غیر از شما هیچ بشر دیگری را نیافریده است. نه، چنین نیست؛ بلکه هزار هزار آدم آفریده که شما از نسل آخرین آنها هستید. [۱]همچنین امام باقر (ع) فرموده اند: خدای عز وجل از روزی که زمین را آفریده، هفت عالم را در آن خلق (و سپس منقرض کرده است) که هیچ یک از آن عوالم از نسل آدم ابوالبشر نبودهاند و خدای تعالی همه آنها را ازپوسته روی زمین آفرید و نسلی را بعد از نسل دیگر ایجاد کرد و برای هر یک، عالمی بعد از عالم دیگر پدید آورد تا در آخر، آدم ابوالبشر را بیافرید و ذریه اش را از او منشعب ساخت... [۲]همچنین بعضی از مفسرین در ذیل آیه مربوط به اعتراض فرشته‌ها به خلقت انسان، احتمال علم فرشته ها، از سابقه موجودات قبلی ساکن در زمین سخن گفته اند:
«قالُوا أَ تَجْعَلُ فی‌ها مَنْ یُفْسِدُ فی‌ها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ [بقره/۳۰]گفتند: در آنجا مخلوقى پدید مى آورى که تباهى کنند و خون‌ها بریزند؟»
در تفسیر نمونه می‌نویسد: «بعضى دیگر از مفسران معتقدند پیشگویى فرشتگان بخاطر آن بوده که آدم نخستین مخلوق روى زمین نبود، بلکه پیش از او نیز مخلوقات دگرى بودند که به نزاع و خونریزى پرداختند پرونده سوء پیشینه آنها سبب بدگمانى فرشتگان نسبت به نسل آدم شد!» [۳]بنابراین از منظر دینی مسلم است که قبل از حضرت آدم (ع) انسان‌های دیگری بر روی کره زمین زندگی می‌کرده اند. اما درباره جزئیات زندگی آنها، باید دقت کنیم که این مسائل، یکی از مصادیق غیب است و ما به آن دسترسی نداریم؛ و نمی‌توانیم همه جزئیات را کشف کنیم؛ و باید به همان مقداری که در روایات بیان شده است، بسنده کنیم. یکی از مصادیقی که در روایات راجع به آن صحبت شده است، نسناسان است؛ که قبل از خلقت حضرت آدم (ع) نسل آنها نابود می‌شود.
حضرت علی (ع) می‌فرمایند: وقتى که خداى متعال اراده کرد که خلقتى را به دست قدرت خود ایجاد کند، و این امر بعد از گذشت هفت هزار سال از خلقت جنّ و نسناس در زمین بود، آنگاه خداوند از طبقات آسمان‌ها پرده برداشت و به ملائکه فرمود: به زمین بنگرید و اهل آن از جنّ و انس را ببینید، پس وقتى که نگاه کردند و اعمال معصیت آمیز آنها را دیدند، بر ایشان بسیار دشوار بود، آن وقت گفتند: پروردگارا تو عزیز و قادرى و این‌ها خلق ضعیف تو هستند که با روزى تو زندگى مىکنند ولى تو را نافرمانى و معصیت مى نمایند و تو از آنها انتقام نمى گیرى، وقتى که پروردگار سخن آنان را شنید فرمود: من مىخواهم در زمین جانشینى قرار دهم که حجت من در زمین من باشد، ملائکه گفتند: تو منزّهى از اینکه در زمین موجودى را بیافرینى که همان طور که جنّیان در زمین فساد مى کردند، در آن فساد و و خونریزى کنند، پس این خلیفه را از ما قرار بده، چون ما تو را معصیت و نافرمانى نکرده و تو را به ستایشت تسبیح مىگوئیم و تقدیس مى نمائیم، آنگاه خداى عزّ و جل فرمود: همانا من چیزى را مى دانم که شما نمى دانید، اراده کرده ام که به دست قدرت خود خلقى را بیافرینم، و از ذریّه او پیامبران و بندگان صالح و امامان هدایت یافته اى قرار دهم و آنها را جانشینان خود بر خلقم در زمین قرار دهم و زمین خود را از لوث نسناس پاکیزه سازم و جنّیان عصیانگر را منتقل کرده و آنها را در هوا و در اقطار زمین سکونت دهم و بین آنها و خلقم حجابى قرار دهم. [۴]نکته‌ای که باید به آن توجه داشت اینکه انسان‌های امروزی همه از نسل حضرت آدم (ع) هستند هیچ ربطی به نسل‌های قبلی انسان‌ها ندارد؛ و ظاهر آیات قرآنی به خوبی این مطلب را نشان می‌دهد؛ که در موارد مکرر انسان‌ها را با تعبیر "بنی آدم: خطاب قرار داده است:
«یا بَنِی آدَمَ [اعراف/۲۷]ای فرزندان آدم!»
و اینکه حضرت آدم (ع) نیز به نسل‌های قبلی ربطی ندارد و مستقل از آنها خلق شده است، نیز مطلبی روشن است. از جمله دلایل آن اینکه در آیه ذیل به عدم وجود پدر برای حضرت آدم (ع) و خلق آن از خاک اشاره می‌کند:
«إِنَّ مَثَلَ عیسى عِنْدَ اللَّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ [آل عمران/۵۹]مَثَل عیسى در نزد خدا، همچون آدم است که او را از خاک آفرید، و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فوراً موجود شد.»
[۱]. کتاب توحید، ج. ۱، ص. ۲۷۷.
[۲]. خصال، ج. ۲، ص. ۶۵۲، ح. ۵۴.
[۳]. تفسیر نمونه، ج۱، ص: ۱۷۴.
[۴]. علل الشرائع، ج۱، ص: ۱۰۵.
ارسال نظر