بررسی اندیشه های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری در زمینه زیارت

پارسینه-گروه فرهنگی: توسعه کمی و کیفی زیارت، در وهله نخست مستلزم بازشناسی مفهوم و فرهنگ زیارت است. این بازشناسی در چارچوب مهندسی تمدن اسلامی صورت می گیرد و به تولید مفاهیم و ادبیاتی منتهی می شود که در تمامی فرآیندهای توسعه ای استفاده خواهد شد. در این مطالعه، زیات مؤلفه ای کلیدی در مهندسی تمدن اسلامی و منبعی مهم برای فرهنگ سازی و انسان سازی معرفی می شود.

در این راستا، بررسی اندیشه های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری در زمینه زیارت که یکی از طرحهای تحقیقاتی زیرمجموعه طرح جامع مطالعات توسعه کمی و کیفی زیارت است، در دستور کار دبیرخانه اجرایی طرح قرار گرفت. با عنایت به جامعیت علمی و عملی این بزرگان نسبت به منظومه معارف اسلامی و آگاهی به مسائل مبتلا به دنیای اسلام، بدیهی است که نگاه آنها در این زمینه از اتقان، جامعیت و عمق کافی برخوردار می باشد.

بنابراین تهیه مواد اولیه برای تولید برنامه های راهبردی و اجرایی از خرمن اندیشه پربرکت آنان به سهولت انجام خواهد شد. به همین دلیل چارچوب اولیه ای که برای تدوین مطالب این تحقیق مورد توجه قرار گرفت، با مؤلفه های تدوین برنامه های راهبردی هماهنگ شد و مجموعه اندیشه های این بزرگان در چهار بخش زیر که مراحل اصلی تهیه برنامه های راهبردی هستند، تدوین گردید:

زیارت در نگاه حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری(حفظه الله)

چشم اندازی مطلوب زیارت در نگاه حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری(حفظه الله)

ابعاد راهبردی زیارت در نگاه حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری(حفظه الله)

برنامه های تحولی در زمینه زیارت در نگاه حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری(حفظه الله)

به این ترتیب، مواد مورد نیاز برای تدوین برنامه راهبردی در زمینه زیارت، در اختیار متولیان و برنامه ریزان قرار می گیرد. امید است نتایج این طرح به منزله یک سند راهنما برای تعریف و اجرای طرح های تحقیقاتی، برنامه ریزی اجرایی و نظارت بر فرآیندهای اجرایی مسئولان و دستگاه های مسئول قرار گیرد و شاهد شکوفایی ظرفیتهای بی کران زیارت در عرصه های گوناگون باشیم.

هدف

بازشناسی دیدگاه های حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب در زمینه زیارت و مؤلفه های آن و تدوین منشور زیارت براساس آن، متناسب با چارچوب طرح توسعه کمی و کیفی زیارت (ارائه یک نقشه راه برای توسعه کمی و کیفی زیارت براساس دیدگاه های حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب)

روشها و ابزارها

در این تحقیق، از مجموعه منابعی که اندیشه های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری را ثبت کرده اند، استفاده شد. با استفاده از کلیدواژه های مرتبط با زیارت، مطالب مرتبط فیش برداری شد و براساس چارچوبی که متناسب با نیاز فرایندهای برنامه ریزی راهبردی طراحی گردیده بود، تدوین گردید. سپس مجموعه مطالب مزبور تحلیل کیفی شد و در مواردی که مطلب کافی وجود نداشت، با استفاده از روش تعمیم معنا به مصداقها در پوشش یک حقیقت مشترک اقدام گردید که نتیجه آن در عنوان گذاری ها و نتیجه گیریها مشهود است.

نتایج و دستاوردهای پژوهش

بعد از بررسی مجموعه دیدگاه های حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب در زمینه زیارت، برای تدوین دیدگاه های این بزرگواران چارچوبی متناسب با برنامه های توسعه طراحی گردید تا دیدگاه های ایشان در آن قالب ساماندهی گردد. این قالب دارای بخشهای زیر است:

زیارت در نگاه امام و رهبری: در این بخش مجموعه ای از دیدگاه های مرتبط با مفاهیم اصلی زیارت گردآوری و تدوین شده است که شامل تبیین عرفانی مبانی بحث، جایگاه زیارت در فرآیند خودسازی و فرهنگ سازی، آداب ظاهری و باطنی زیارت، سیره این بزرگواران در زیارت و آسیبهای زیارت است.

چشم انداز: شامل مجموعه ای از مؤلفه هاست که ترسیم کننده فضای مطلوب زندگی در پرتو ولایتند. بر این اساس، افق مطلوب زیارت از نگاه امام و رهبری تا حدودی ترسیم شده است.

ظرفیتهای راهبردی زیارت: در این قسمت ظرفیتهای متنوع زیارت که در فرآیند تمدن سازی اسلامی نقش راهبردی دارند، مورد تأمل و توجه قرار گرفت و مطالب مرتبط به نحو منطقی و مناسب در آن قالب تدوین شد.

برنامه های تحولی: در این بخش ترسیم و طراحی مسیر تحولی برای فعال سازی ظرفیتهای مادی و معنوی زیارت مورد توجه قرار گرفت. این بخش پاسخ به سؤالهایی از این قبیل بوده است:

چنانچه بخواهیم راهبردها و طرحهای تحولی را از اصل فرهنگ ولایت استخراج کنیم، باید سراغ چه اموری برویم؟

اولویتها چیست؟ طرحهای حیاتی و کلیدی کدام است؟

تحولات در چه عرصه هایی و با چه رویکردهایی باید هدایت شوند؟

اگر برنامه توسعه کمی و کیفی زیارت را از معمار کبیر انقلاب و رهبر معظم انقلاب سؤال کنیم، به ما چه پاسخی خواهند داد؟

پیشنهادها

این تحقیق دو ویژگی کلیدی دارد: پرداختن به یکی از فرآیندهای اصلی الگوی توسعه اسلامی و مبنا قرار دادن نظر افرادی که دیدگاه های آنها بیشترین و مناسب ترین سنخیت ها را با موضوع داشته است.

از این جهت مجموعه دیدگاه های تدوین شده در این گزارش، هویت راهبردی دارند و از جنس حکمتهای عملی با رویکرد تمدن سازی دینی هستند. بنابراین شایسته است مسئولان حج و زیارت با نصب العین قرار دادن دیدگاه های مزبور، در عملیاتی کردن آنها و محقق کردن هدفهای موجود در آن تلای در خور شأن داشته باشند. بنابراین دستگاه های مرتبط با زیارت و سازمان حج و زیارت با نصب العین قرار دادن دیدگاه های مزبور در عملیاتی کردن آنها و محقق کردن اهداف موجود در آن، تلاشی در خور شأن داشته باشند.

تمامی دستگاه های زیرمجموعه نظام جمهوری اسلامی، به خصوص دستگاه های فرهنگی با الهام از مدل مزبور در زمینه مأموریت خود به تهیه منشور دیدگاه های حضرت امام و مقام معظم رهبری اقدام نمایند و از آن به عنوان عصاره اصلی تدوین برنامه راهبردی استفاده کنند.

چاپ و انتشار کتاب منشور زیارت در جهت هموارسازی مسیر دو ویژگی کلیدی فوق می تواند بسیار مؤثر باشد.

مناسب است یکی از ایام دهه کرامت روز ملی زیارت شود تا در آن زمینه های مناسب برای تولید ادبیات توسعه کمی و کیفی زیارت، به خصوص زیارت حضرت رضا(ع) از منظر رهبر انقلاب فراهم گردد.*

*خلاصه گزارش پروژه تدوین منشور زیارت در نگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری از کتاب خلاطه مطالعات مرحله شناخت(مطالعه پایه)