اپراتور چهارم چه می‌کند؟

پارسینه: از زمان مطرح شدن طرح اتصال فیبر نوری به منازل، جزئیات متفاوتی درخصوص فعالیت آن مطرح شده است اما براساس آخرین خبرها، مسوولان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده‌اند که پروانه اپراتور چهارم از دی‌ماه سال ۱۳۹۱ لازم‌الاجرا شده و این اپراتور برای پیاده‌سازی و بهره‌برداری شبکه فیبرنوری ۱۸ ماه فرصت دارد.

از سوی دیگر مسوولان اپراتور چهارم یا همان شرکت ایرانیان نت اعلام کرده‌اند که فاز اول پروژه اتصال فیبرنوری به منازل دی ماه سال 93 و در 7 شهر برای یک میلیون مشترک اجرایی می‌شود و سرعت دسترسی حداقل 20 مگابیت بر ثانیه از جمله ویژگی‌های این سرویس خواهد بود.

به جز ابهام در زمان دقیق راه‌اندازی اپراتور چهارم، ابهامات دیگری نیز درخصوص کارآیی این اپراتور در کشور مطرح است؛ چراکه در شرایطی جایگزینی فیبرنوری به جای کابل مسی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتالی بسیار بالایی روی شبکه تعریف شود و کاربران نیز با محدودیت سرعت اینترنتی، آنچه در حال حاضر با آن روبه‌رو هستند، مواجه نباشند. در حالی قرار است این فناوری در کشور مورد بهره‌برداری قرار گیرد که نه خبر از محتوای دیجیتالی بالا است و نه کاهش محدودیت‌های اینترنتی. درخصوص جزئیات این پروژه و انتقادهای وارد شده به آن، با محمدعلی رحماندوست، مدیرعامل شرکت ایرانیان نت و شهرام زمانی مرتضوی، معاون تجارت و سرویس این شرکت به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید:

** چرا نام این پروژه اپراتورچهارم است؟ چون در اکثر کشورها یا در کشور خودمان، اپراتورها براساس زمان ورودشان به حوزه و نوع فعالیتشان نام‌گذاری می‌شوند. مانند اپراتور اول که اولین اپراتور تلفن همراه در کشور است یا اپراتور دوم چون بعد از این اپراتور وارد عرصه شد و همچنین خدمات نسل دوم تلفن همراه را به کاربران ارائه کرد. چرا نام این پروژه با این اوصاف «اپراتور چهارم» گذاشته شد چرا نام اپراتور اول در حوزه فیبرنوری برای آن انتخاب نشد؟

رحماندوست: در واقع این نام‌گذاری از ابتدا توسط سازمان تنظیم مقررات گذاشته شد. اما به طور کلی پروژه فیبرنوری به نوعی پشتوانه خیلی خوبی برای اپراتورهای اول، دوم و سوم کشور هم هست و شاید از این منظر نامگذاری «اپراتور چهارم» چندان بی‌ربط هم نبوده است.

** این پشتوانه چگونه خواهد بود؟

رحماندوست: وقتی این اپراتورها بخواهند وارد ارائه سرویس 3G یا LTE شوند، حتما نیاز دارند بسیاری از مراکزشان را با فیبر نوری به همدیگر وصل کنند. دیگرامکان اتصال از طریق رادیو وجود نخواهد داشت.

** ولی آنها الان می‌گویند که آماده ارائه نسل سوم هستند ؟

رحماندوست: وقتی می‌گویند آمادگی داریم؛ یعنی باید فیبر کشیده شود تا آنها بتوانند این کار را انجام دهند.

در واقع با توجه به زمان انحصاری که رایتل دارد، آنها نیز خودشان را آماده کرده‌اند. این اپراتورها برای دریافت فیبر هم سراغ شرکت ما آمده‌اند و هم سراغ شرکت‌های دیگر مانند شرکت توانیر رفتند که بتوانند از فیبر نوری آنجا استفاده کنند که خوشبختانه توانیر می‌داند که ما انحصار فیبر برای دیگران را داریم نمی‌تواند به افراد دیگر خدمات فیبرنوری را ارائه کند و تنها می‌تواند برای خودش از این سرویس استفاده کند. امیدواریم بتوانیم به به اپراتورهای فعال در کشور فیبر ارائه کنیم تا آنها از این سرویس برای توسعه سرویس‌های جدید تلفن استفاده کنند.

** سال گذشته در نمایشگاه تله‌کام، رضا تقی‌پور، وزیر سابق ارتباطات اعلام کردند که تا آن زمان در حدود یک و نیم میلیارد دلار روی این پروژه سرمایه‌گذاری شده و با توجه به نیاز بازار این سرمایه‌گذاری بیشتر هم می‌شود. میزان سرمایه‌گذاری روی این پروژه تا کنون چقدر بوده است؟

رحماندوست: براساس برنامه‌های تجاری‌مان به نظر می‌رسد کل هزینه‌ای که این پروژه برای راه‌اندازی نیاز داشته باشد، بین 5 تا 6 میلیارد دلار است. پرداخت این هزینه‌ها شروع شده و در حال تامین هزینه‌ها و بودجه از طرف سهامداران هستیم؛ اما تاکنون به میزانی که آقای تقی پور اشاره کرده‌اند هزینه نکرده‌ایم. در حال حاضر درحدود 150 میلیون دلار از ما هزینه لایسنس اخذ شده و خواهد شد. در کل ایجاد فیبر نوری از روی زمین یا هوا یا هر مسیر دیگری نیازمند یک هزینه کلان است.

** این سرمایه‌ها و پرداخت هزینه‌ها از کجا تامین می‌شود؟ از شرکت‌های خصوصی یا سرمایه‌گذاران خارجی هم در تامین این هزینه‌ها استفاده شده است؟

رحماندوست: در حال حاضر مقدار زیادی از هزینه‌ها را سهامداران که صدا و سیما، شهرداری، وزارت دفاع، بنیاد مستضعفان و شرکت زیرساخت است تامین کردند و به دنبال مشارکت‌های خارجی و دریافت وام هم هستیم. در تلاش هستیم تا بخش دیگری از این هزینه‌ها با استفاده از پول‌های ایران در کشورهای دیگر یا استفاده از امکانات صندوق توسعه ملی تامین شود. در واقع ما از هر طریقی به دنبال راهی برای تامین هزینه‌های مورد نیاز این پروژه هستیم.

تا کنون به نتیجه‌ای هم رسیده‌اید؟ چون تا سال 93 یعنی تنها یک سال دیگر زمان به ارائه خدمات بر بستر فیبرنوری به کاربران باقی نمانده است.

رحماندوست: طرح جامع پروژه در حال اتمام است و تاکنون پیگیری و مذاکره‌هایی هم با شرکت‌های خارجی مخصوصا شرکت‌های چینی، فرانسوی و... شده است و مذاکراتمان بیشتر با شرکت‌هایی که در کشورشان پولی داریم در حال نهایی شدن است.

** تحریم‌ها در تامین این سرمایه‌ها برای این پروژه مشکلاتی به وجود نیاورده است؟

رحماندوست: این تحریم‌ها تنها برای پروژه ما نیست. بالاخره این وضعیتی است که تمام مملکت با آن درگیر است و آنها چگونه عمل کنند؟ ما هم به روش همان‌ها پیش می‌رویم.

** خبری اویل خرداد ماه منتشر شد مبنی بر اینکه کشور آمریکا تحریم‌های تکنولوژیکی علیه ایران را لغو کرده است. این خبر یا تصمیم تاکنون تاثیری روی نحوه فعالیت شما داشته است؟

رحماندوست: اگر به صورت عملی اجرا شود قطعا تاثیرگذار خواهد بود. اما همان‌طور که می‌دانید هنوز مشخص نشده این لغو تحریم‌های تکنولوژیکی و ارتباطی در چه حوزه‌ای خواهد بود.

بسیاری از فعالان و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات نسبت به شروع فعالیت اپراتور چهارم یا فیبر نوری، انتقاداتی را مطرح می‌کنند. از جمله اینکه اصلا کشور نیازی به این اپراتور ندارد و در حالی قرار است سرمایه‌گذاری 5 تا 6 میلیارد دلاری روی این پروژه صورت بگیرد که دیگر بخش‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور نیازمند سرمایه‌گذاری هستند.

** مثلا کدام بخش...

برای مثال شرکت‌های مخابراتی و یا شرکت‌های ندا اعلام می‌کنند که به خاطر تحریم‌ها برای تامین کابل‌های مسی دچار مشکل هستند و این هزینه‌های میلیاردی باید برای توسعه این بخش‌ها صرف شود نه پروژه‌ای که آینده مشخصی ندارد. همچنین با توجه به گفته‌های شما تنها یک سال زمان به ارائه خدمات به کاربران نمانده و شرکت هنوز نتوانسته منابع هزینه‌ای این پروژه را تامین کند.

مرتضوی: اینکه این پروژه آینده مشخصی ندارد و استنباط‌های دیگری که مطرح می‌شود مورد قبول ما نیست.

** اما از زمان مطرح شدن راه‌اندازی این اپراتور پیوسته چه مقامات دولتی و چه خصوصی مانند شرکت مخابرات این ادعا را مطرح کرده‌اند که در بخش فیبرنوری نیاز به حضور یک اپراتور جدید نیست.

مرتضوی: همیشه نظرهای مختلفی وجود دارد. باید دید که مرجع رسمی کشور که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است، نظرش چیست! وگرنه 70 میلیون نظر، راجع به هر موضوعی که شما بخواهید از آن آمارگیری کنید وجود دارد. یک اقلیتی شاید نظرشان این باشد که کشور نیاز به اپراتور فیبر نوری ندارد، اما سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات براساس وظایف حاکمیتی و تیم‌های مطالعاتی‌اش به این نتیجه درست رسیده که در میان‌مدت یا کوتاه‌مدت اگر ما شبکه‌های دسترسی بر مبنای یولترا پهن‌باند را که در حال حاضر فیبر نوری است، نداشته باشیم کشور از نظر دیجیتالی دچار قفل خواهد شد. بنابراین برای برطرف کردن این نیاز باید شرکتی وارد می‌شد که هم از پس هزینه‌اش و هم دیگر موارد این بخش مانند راه‌اندازی یک شبکه دسترسی برمی‌آمد. اگر بخواهیم پروژه ایرانیان نت را در ابعاد و اندازه با یک شرکت مقایسه کنیم تنها این مقایسه با شرکت مخابرات ایران و بخش تلفن ثابتش امکان‌پذیر است.

** نظرتان در خصوص این ادعا که بهتر بود این هزینه در توسعه بخش‌های دیگر حوزه آی‌تی مورد استفاده قرار می‌گرفت چیست؟

مرتضوی: جواب به این سوال خیلی ساده است. وقتی صحبت فیبر باشد سرعت، میزان پهنای باند و کارآیی این تکنولوژی با هیچ تکنولوژی ارتباطی دیگر قابل مقایسه نیست. این حرف من نیست. حرف تکنولوژی است. همچنین یکی از راهکارهایی که حاکمیت ارائه داده تا بتواند با روند پیشرفت بین‌المللی خودش را همراه و همگام کند، همین ایجاد شبکه دسترسی فوق پهن‌باند است که در حال حاضر تکنولوژی‌اش فیبر نوری است.

در کشور ما به نوعی وقتی از یک تکنولوژی جوابی گرفته نمی‌شود به سراغ تکنولوژی دیگری می‌رویم و جالب است که همه انواع تکنولوژی را نیز آزمایش کرده‌ایم. برای مثال در حالا حاضر که برای گسترش اینترنت پرسرعت از طریق سیم مسی و وایمکس نتوانسته‌ایم بر اساس برنامه پیش برویم، تکنولوژی دیگری مانند دسترسی به پهنای باند از طریق فیبر نوری را مد نظر گرفته‌ایم این در حالی است که براساس گزارش‌های بین‌المللی، تنها 10 درصد کشورهای پیشرفته جهان روی فیبر‌نوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

مرتضوی: اینترنت با پهنای باند از نظر ما و از نظر تعریف فرق می‌کند. اگر پهنای‌باند را به یک اتوبان تشبیه کنیم، اینترنت یکی از محتواهایی است که در آن اتوبان می‌تواند حرکت کند. از طرف دیگر می‌توانید سرویس‌های ویدئویی را تعریف کنید که به عنوان یک محتوا در این اتوبان حرکت می‌کند. بنابراین وقتی ما صحبت از 10، 20 و100 مگابیت پهنای باند می‌کنیم، معنایش تمام اینترنت نیست. بلکه تنها یکی از محتوا‌هایی که روی این پهنای باند حرکت خواهد کرد، اینترنت. ما داریم راجع به رساندن پهنای باند به در خانه‌های مردم و تجارت‌ها، صحبت می‌کنیم. اگر این پروژه راه‌اندازی شود فقط مشکل اینترنت کشور حل نمی‌شود، مدیریت اینترنت کشور بهبود پیدا می‌کند. وجه تمایز شرکت ایرانیان‌نت در مقایسه با تمام بازیگران انتقال دیتا در کشور، انتقال اطلاعات حجیم و امن است. با این شرایط و نیاز به این شبکه چطور می‌توان این ادعا را داشت که باید این سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر حوزه آی‌تی می‌شد.

** به جز این ادعا، گروهی نیز بر این باورند که اصلا کشور نیازی به اپراتور جدید ندارد و با همین امکاناتی هم که وجود دارد، امکان اتصال خانه‌ها به فیبر نوری وجود دارد.

مرتضوی: از نظر تکنیکی این ادعا غیردقیق است.

رحماندوست: اگر این کار امکان‌پذیر بود تا حالا انجام شده بود. با این کابل‌های مسی امکان ارائه پهنای باند بالا نیست به همین دلیل ما به سراغ ارائه سرویس از طریق فیبر نوری رفتیم. این ادعاها مانند زمانی است که بسیاری بر این باور بودند که اصلا کشور نیازی به ورود یک اپراتور دیگر در بخش تلفن همراه ندارد. اما شما دیدید که ورود این اپراتور به بازار باعث رقابت و ارائه خدمات بهتر شد. سود این حرکت نیز در نهایت به نفع مردم شد.

در حال حاضر شرکت مخابرات ایران این ادعا را مطرح می‌کند که توانایی ارائه پهنای باند از طریق فیبر نوری را دارد و تاکنون نیز چندین کیلومتر در کل کشور فیبر کشیده شده است. در چنین وضعیتی چرا باید یک شرکت دیگر وارد این بخش شود.

رحماندوست: خب این سوال را شما باید از سازمان تنظیم مقررات بپرسید. ثانیا بحث اساسی به وجود آمدن این شرکت ارائه خدمات نوین و ایجاد رقابت است. اگر قرار باشد دوباره در یک بخش، تنها یک شرکت در بازار انحصار ایجاد کند این حرکت مطمئنا به ضرر مردم خواهد بود. شرکت ایرانیان نت با یک برنامه دقیق غیر از اینکه تنها در بخش فیبر فعالیت خواهد کرد و پهنای باند را به راحتی و با سرعت بیشتری به کاربران می‌رساند در واقع باعث ایجاد یک بازار رقابتی خواهد شد.

در کشور کاربران اینترنت با محدودیت سرعت اینترنت مواجه هستند و این درحالی است که گفته می‌شود اگر پروژه شرکت ایرانیان نت راه‌اندازی شود کاربران به اینترنت 20مگابیتی و بالاتر دسترسی خواهند داشت. چطور قرار است این تناقضات و محدودیت قانونی فرهنگی در این بخش حل شود؟

مرتضوی: ما تنها اتوبان را می‌سازیم، ما اتوبان 20 مگی را می‌سازیم اما بر مبنای قانون فعلی (تاکید می‌کنم نمی‌دانیم قانون فردا چیست) 128 کیلوبیت از این اتوبان 20 مگی اینترنت است. بخش دیگر این پهنای باند را با محتواهای دیگری که روی شبکه ملی اطلاعات، شبکه علمی کشور، دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک و... به صورت امن اشغال خواهد شد.

** دقیقا با توجه به نکته ای که اشاره کردید یکی از انتقاداتی که نسبت به پروژه فیبرنوری کشور مطرح می‌شود این است که با توجه به چه محتوایی قرار است این میزان پهنای باند به کاربران اختصاص پیدا کند؟ با توجه به اظهارات مسوولان وزارت ارتباطات در حال حاضر محتوای قابل‌توجهی روی بستر اینترنت کشور وجود ندارد؛ بنابراین به نظر شما این پهنای باند بدون استفاده باقی نخواهد ماند؟

مرتضوی: اینطور که می‌گویید نیست و این پهنای باند خالی نخواهد ماند. در حال حاضر ما در کشور، سرویسی به نام تلویزیون کابلی نداریم. به محض اینکه تلویزیون کابلی راه بیفتد، انتقال اطلاعات تلویزیون کابلی مخصوصا زمانی که کاربران بخواهند به صورت آنلاین این اطلاعات را رد و بدل کنند یا از امکانات HD استفاده کنند، به صورت متوسط رد و بدل کردن این اطلاعات نیازمند پهنای باند با سرعت 8 مگ آن هم به صورت اختصاصی است.

همچنین ذهنمان را نباید محدود به تکنولوژی‌های حال حاضر کنیم. تا چند سال دیگر صحبت از تکنولوژی‌هایی خواهد شد که استفاده از آنها نیازمند دسترسی به پهنای باند بالا را می‌طلبد. بنابراین روی این پهنای باند تنها اینترنت قرار نیست رد و بدل شود.

** با چه تضمینی شما صحبت از ارائه خدمات و محتواهایی در بخش تصویر می‌کنید؛ چرا که برای مثال در حالا حاضر فعالیت اپراتورسوم به دلیل اظهارات

برخی مراجع تقلید در خصوص خدمات این اپراتور در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. برای به وجود نیامدن چنین مشکلاتی آیا تمهیدات فرهنگی و قانونی را در نظر گرفته‌اید تا این سرمایه‌گذاری بالا در 5 سال آینده به بن‌بست برخورد نکند؟

مرتضوی: تعدد مراکز تصمیم‌گیری راجع به اپراتورها مشکلی نیست که انحصارا مربوط به شرکت ایرانیان نت باشد، بنابراین ما هم در فضای همین کشور مشغول به کار هستیم. اپراتور چهارم با مشکلی که اپراتور سوم با آن برخورد کرده بر نخواهد خورد. چرا که هم‌اکنون مسوولان این اپراتور به دنبال پیوست فرهنگی هستند و این درحالی است که زمانی که ما پروانه فعالیت را دریافت کردیم در کنارش پیوست فرهنگی کاملی نیز به ما ابلاغ شد.

رحماندوست: وقتی صحبت از یک تکنولوژی جدید مطرح می‌شود طبیعی است که یکسری مقاومت‌هایی از سوی برخی مطرح شود. برای مثال هنگامی هم که تلفن همراه وارد کشور شد با بحث‌های اینچنینی مواجه شدیم اما با گذر زمان حل شد. بنابراین گذشت زمان خیلی مسائل را روشن می‌کند.

پهنای باند این پروژه چگونه قرار است تامین شود؟ چون همان طور که می‌دانید در حال حاضر در کشور با مشکل تامین پهنای باند مواجه هستیم به طوری که حتی شرکت مخابرات نیز نسبت به این موضوع انتقاداتی را وارد کرده است.

رحماندوست: از طریق مسیرهای جدید این مشکل قابل حل است. با استفاده از بخش‌های خصوصی و همکارهای اساسی که زیرساخت شروع کرده این مشکل در حال حل شدن است. خود شرکت ارتباطات زیرساخت، 20 درصد سهام ما را در اختیار دارد.

** یعنی تامین پهنای باند این پروژه از طرف زیرساخت انجام می‌شود؟

رحماندوست: بله. تامین پهنای باند داخل شهرها از طریق خود ما تامین می‌شود. اما تامین پهنای باند خارج از شهرها یا مرزها باید با کمک ارتباطات زیرساخت انجام شود.

در واقع قسمتی از آن که منشا خارجی دارد را از زیرساخت می‌خریم، قسمتی از آن را که مربوط به سرویس صوتی و تصویری است از رادیو تلویزیون می‌خریم. بخش دیگر را هم که مثلا مربوط به خدماتی نظیر شناسنامه الکترونیکی و... باشد را از سازمان‌های مربوطه مانند ثبت احوال و غیره تهیه می‌کنیم.

** شرکت‌های خصوصی مانند مخابرات و ندا خواهان دریافت سهم از این پروژه هستند شما با این خواسته موافق هستید؟

مرتضوی: اپراتورهای ملی (اپراتور اول، دوم، سوم) و هیچ اپراتور دیگری طبق مصوبه شورای رقابت، اجازه ندارند در اپراتور دیگر سهامدار باشد. این هم بحث ایران نیست و در واقع یک قانون بین‌المللی است.

رحماندوست: بیشترین اجرا و کارمان را به شرکت‌های خصوصی واگذار می‌کنیم. به هیچ وجه دنبال این نیستیم که یک شرکت بزرگ ایجاد کنیم. به شدت دنبال این هستیم که به همه آنها در اجرای این کار، سهم بدهیم. نه سهم شراکت از شرکت بلکه سهم کاری. از طرفی سازمان تنظیم مقررات اجازه نمی‌دهد که آنها بیایند و سهامدار شرکت باشند. چرا که بالاخره در بخش‌هایی ما با همدیگر رقابت خواهیم کرد.

** تاکنون قیمت و تعرفه برای این سرویس در نظر گرفته شده است؟

رحماندوست: در حال حاضر به صورت دقیق نمی‌توانیم در این مورد بحث کنیم، اما به طور حتم این تعرفه‌ها از سوی سازمان تنظیم مقررات مشخص و نظارت خواهد شد. با توجه به این موضوع مردم نباید چندان نگران این بخش باشند.

** با این حساب شما در این زمینه هیچ دستوری از شورای رقابت نخواهید گرفت؛ چرا که در حوزه‌هایی که انحصار وجود داشته باشد شورای رقابت وارد حوزه تعرفه‌گذاری می‌شود؟

رحماندوست: هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌ایم که شورای رقابت هم با ما تعامل داشته باشد. اما هر جا که قرار باشد انحصار به وجود بیاید، با آنها هم همکاری خواهیم کرد. توجه به این نکته هم ضروری است که اصلا کار ایرانیان‌نت در جهت زدودن انحصار است.

به نظر شما با توجه به این وضعیت، ایرانیان نت توانایی این را دارد که براساس برنامه تا سال 93 به 400 هزار کاربر خدماتش را برساند؟

رحماندوست: با برنامه‌ریزی‌هایی که شده، فکر می‌کنیم که ارائه خدمت در قدم اول به 400 هزار نفر مخصوصا در هفت شهر مشخص شده خیلی کار مشکلی نباشد، مخصوصا با استفاده از توانایی شرکت‌ها و فعالیت‌هایی که به کمک شهرداری‌های مختلف کشور انجام شده است. قول می‌دهیم بدون کوچک‌ترین تاخیر و براساس برنامه، در زمان مشخص شده سرویس را به کاربران کشور ارائه کنیم.

منبع:سافتگذر