«امام زمان» به چه معناست

پارسینه-گروه فرهنگی: یکی از سؤالات درباره حضرت مهدی (عج) این است که امام زمان یعنی چه؟

مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم، به این سؤال پاسخ گفته است.

کلمه «امام» یعنی پیشوا. کلمه «پیشوا» در فارسی، درست ترجمه تحت اللفظی کلمه «امام» است در عربی.

خود کلمه امام یا پیشوا مفهوم مقدسی ندارد. پیشوا یعنی کسی که پیشرو است و عده‌ای تابع و پیرو او هستند اعم از آن که پیشوا عادل و هدایت کننده و راه یافته باشد، یا باطل و ستمگر و گمراه باشد. (1)

قرآن کریم هم کلمه امام را در هر دو مورد به کار برده است. در یک جا می‌فرماید: «و جعلناهم ائمة یهدون بامرنا» (2) ما آنها را پیشوایان قرار دادیم که هدایت به امر ما می‌کنند.

و در جای دیگر می‌فرماید: «ائمة یدعون الی النار» (3) امامانی که به سوی آتش دعوت می‌کنند.

بنابراین امام از جهت لفظ از حیث لغت به معنای پیشوا و رهبر است اعم از اینکه پیشوای حق باشد یا رهبر باطل، و امام زمان یعنی پیشوای زمان خودش و رهبر جامعه و مردم عصرش.

اما امام از نظر اصطلاح، و امام زمان از منظر عرف مسلمانان و به ویژه شیعیان، مفهوم بسی گسترده‌تر بوده و دارای حدود بیشتر از آنچه که در لغت گفته می‌شود می‌باشد و شاید تعریف جامع و کاملی که اصطلاحا می‌توان از امام کرد این است که امام پیشوایی است که دارای: «... ولایتی است الهی بر مردم از جانب پروردگار متعال که جامع تمام شئون دین و دنیا است همراه با علم و دانش به تمام احکام الهی و تفسیر آن، اضافه بر آن، امام مسئول تربیت ظاهری و باطنی انسان‌ها است، همراه با عصمت از خطا و گناهان به تأیید الهی». (4)

بر اساس این تعریف امام زمان یعنی کسی که به غیر از نبوت، در جمیع شئون دیگر جانشین پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می‌باشد.

یعنی هم رهبری سیاسی اجتماع را بر عهده دارد و هم دارای مقام مرجعیت دینی جامعه است و هم ولایت الهی در دو بعد تکوین و تشریع بر جهان دارد و امام زمان یعنی پیشوای هر عصر و زمان که دارای این اوصاف و ویژگی‌ها باشد و واجد چنین خصوصیات و امتیازات است، اگر چه ممکن است در ظاهر و بخاطر موانعی در برخی از اعصار مانند زمان غیبت بعضی از این شئون فعلیت و تحقق ظاهری نداشته باشد اما شخصیت و کسی که دارای چنین ویژگی‌ها و استعداد و منصبی است، امام زمان محسوب می‌شود و در عصر حاضر «امام زمان» بر حضرت مهدی فرزند امام حسن عسکری ـ علیه‌السلام ـ اطلاق می‌شود که در سال 255 قمری در سامرا متولد شده و در سال 260 ق از انظار مردم غائب گردید و روزی به اراده خداوند جهت اقامه عدل و قسط ظهور خواهد نمود.

پاورقی

1. مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، قم، انتشارات صدرا، 1365ش، ص46.

2. انبیاء : 73.

3. قصص : 41.

4. مکارم شیرازی، ناصر، امامت، ص19 ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1385ش.