اجرای پزشک خانواده در ایران بدون اجرا در تهران معنا ندارد

طرح پزشک خانواده در تهران بر اساس تصمیمات وزارت بهداشت از روز شنبه 8 تیر مجدداً شروع می‌شود به طوری که پزشکان و مردم می‌توانند با مراجعه به وبگاه WWW.1590.IR ثبت‌نام به عمل آورند تا پس از مدتی ویزیت پایه از خانواده‌ها صورت پذیرد و در نهایت هر خانواده‌ای بتواند با داشتن یک پزشک، مراقبت‌های سلامت خود را تحت پزشک خانواده خود با کمترین هزینه انجام دهد.

در این زمینه با دکتر فاطمه رخشانی معاون بهداشتی وزیر بهداشت درباره چگونگی شروع مجدد طرح پزشک خانواده در تهران و فرآیند عملیاتی شدن اجرای بزرگترین طرح ملی کشور در پایتخت به گفت‌وگو نشستیم:

ــ بر اساس آخرین جلسه‌ای که در هفته‌ای که گذشت و خبرنگاران رسانه‌های نیز حضور داشتند تعیین نشد که دقیقاً چه زمانی طرح پزشک خانواده در تهران اجرا خواهد شد زیرا عنوان کرده بودید که اجرا شدن این طرح منوط به بررسی کارشناسی نتایج طرح پزشک خانواده در شهرهای دیگر و همچنین تامین منابع مالی است. پس چطور شد که از شنبه 8 تیر این طرح در تهران شروع می‌شود؟

رخشانی: بنده در همان جلسه نیز عنوان کردم که در هفته‌ای که می‌خواهد شروع شود تکلیف طرح پزشک خانواده را مشخص خواهیم کرد ولی برای اطلاع‌رسانی مناسب می‌طلبد که با خبرنگاران رسانه‌ها جلسات متعدد دیگری گذاشته شود همانطور که حتی باید با برخی نمایندگان مجلس به خصوص اعضای کمیسیون بهداشت که خودشان نیز پزشک هستند این جلسات برای توجیه بیشتر طرح پزشک خانواده گذاشته شود.

بیشترین نیاز برای اجرایی شدن طرح پزشک خانواده در تهران تامین منابع مالی بود. زیرا ما بستر سخت‌افزاری این طرح را اگر نگوییم صددرصد ولی بیشتر آن را فراهم کرده‌ایم و مراحل نصب نرم‌افزارها و آموزش پزشکان باقی می‌ماند که این مسئله برای تهران نیز مصداق دارد. بر این اساس هر پزشکی که دارای مطب است و قالب آنان نیز یارانه دارند می‌توانند نرم‌افزار پزشک خانواده را نصب کنند و آموزش‌های مربوطه را نیز فرا گیرند تا مردم نیز با مراجعه به آنان اطلاعات اولیه شان ثبت و جمع آوری شود.

ما در تهران خوشبختانه دچار کمبود پزشک نیستیم ولی این مسئله را نیز در نظر داریم که اگر پزشکی در تهران مثلاً در میرداماد مطبی دارد که ماهانه 3 میلیون تومان اجاره می‌دهد انتظار نداریم که در طرح پزشک خانواده مشارکت کند بلکه انتظار می‌رود در ناحیه‌ها و مناطقی که پزشکان با وجود داشتن مطب می‌توانند در این طرح به صورت داوطلبانه حضور یابند مشارکت لازم را داشته باشند زیرا ماهیت اصلی طرح پزشک خانواده حضور داوطلبانه پزشکان در این طرح ملی سلامت است.

ــ آیا منابع مالی برای اجرای طرح پزشک خانواده که همیشه دغدغه مسئولان و مجریان این طرح ملی بود تامین شده است که می‌خواهید طرح پزشک خانواده را مجدداً از روز شنبه 8 تیرماه آغاز کنید؟

رخشانی: بله، 2 هزار میلیارد تومان بودجه به نوعی بلاتکلیف مانده بود و در نهایت تصمیم گرفته شد تا این 2 هزار میلیارد تومان به پزشک خانواده تعلق گیرد و در حال حاضر می‌توانیم عنوان کنیم که این بودجه برای اجرای طرح پزشک خانواده در 10 استان و تهران کفایت کند و حتی می‌توانیم این طرح را در دیگر دانشگاه‌های علوم پزشکی شهرهای دیگر نیز به اجرا بگذاریم.

بزرگترین دغدغه و هدف از اجرای طرح پزشک خانواده جدا از ارتقای سلامت خانوارهای ایرانی آن است که ما بتوانیم این طرح را به صورت کامل در کشور اجرا کنیم و اگر در حال حاضر مشاهده می‌کنید این طرح به صورت مقطعی و در برخی استانها به اجرا در می‌آید یک نوع نقص به حساب می‌آید زیرا وقتی در شهری مانند خراسان جنوبی این طرح را اجرا می‌کنیم و در سیستان طرح اجرا نمی‌شود متعاقباً پزشک استان سیستان برای ثبت‌نام و حضور در این طرح به خراسان جنوبی عزیمت می‌کند در حالی که باید طرح پزشک خانواده به صورت یکپارچه به اجرا درآید تا مشکلات اصلی آن برطرف شود.

ــ یک سوال در اذعان عمومی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه تهران جمعیت بالایی که دارد آیا نمی‌توانستید به جای اجرای این طرح در این کلان‌شهر بزرگ این طرح را در دیگر شهرهای کشور به اجرا درآورید، به هر حال تهران 10 تا 15 میلیون جمعیت دارد و در مقایسه با شهرهای دیگر می‌توانستید چندین شهر دیگر را جایگزین تهران کنید تا بیشتر استان‌های کشور از این طرح بهره‌مند شوند؟

رخشانی: این مسئله و سوال می‌تواند مطرح شود ولی باید این مبحث را مطرح کنم که بر اساس پیش‌بینی‌های ما برخی افراد در تهران وارد طرح پزشک خانواده نمی‌شوند یعنی استقبال مردم تهران از طرح پزشک خانواده نسبت به جمعیت شهرهای دیگر کمتر خواهد بود ولی علت آن که ما تاکید داریم طرح پزشک خانواده در تهران به اجرا در آید به خاطر آن است که به دلیل وجود امکانات متعدد در تهران بسیاری از بیماران به این کلانشهر برای درمان ارجاع می‌شوند مثلاً وقتی ما در مازندران طرح پزشک خانواده را به اجرا در آوردیم در برخی از موارد بیمار به تهران ارجاع می‌شود و باید این طرح در تهران نیز به اجرا درآید تا بتوانیم فرآیند اجرای مراحل دوم و سوم طرح پزشک خانواده را به خوبی اجرا کنیم.

ــ یک سوال دیگری که در این زمینه مطرح می‌شود آن است که مسئولان کنونی وزارت بهداشت و در مجموع دولت دهم در تلاش است تا در اقدامی عجولانه طرح پزشک خانواده را تا پایان عمر دولت به اجرا درآورد تا کارنامه درخشانی برای خود به ثبت برساند در حالی که بر اساس نتایج برنامه‌های گذشته پزشک خانواده هر زمان برای اجرای آن عجله شد دچار مشکل شدیم؟

رخشانی: اول بنده یک مسئله را توضیح دهم اجرای طرح پزشک خانواده طبق برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه باید به اجرا درآید و فرقی نمی‌کند چه دولتی سر کار باشد یعنی همه دولت‌ها موظف هستند طرح پزشک خانواده را اجرا کنند و کسی نمی‌تواند طرح پزشک خانواده را اجرا نکند.

البته مقاومت در این زمینه توسط مسئولان را نیز همیشه شاهد هستیم ولی این را در نظر بگیرید براساس دیدگاه‌های کارشناسی اگر ما طرح پزشک خانواده را در تهران به اجرا در نیاوریم ولی در کل کشور اجرا کنیم به معنای آن است که اصلاً طرح پزشک خانواده را اجرا نکرده‌ایم.

ــ با این توضیحاتی که شما ارائه کردید چه زمانی طرح پزشک خانواده با توجه به زمان ثبت‌نام از پزشکان و مردم در تهران عملیاتی می‌شود؟

رخشانی: بر اساس تجربه دانشگاه‌های علوم پزشکی که در طرح پزشک خانواده را در 7 استان جدیداً به اجرا در آوردند سرعت بهتری نسبت به 2 دانشگاه علوم پزشکی سابق را مشاهده کردیم و حال حداقل زمانی که در تهران می‌توانیم عنوان کنیم که پس از ثبت‌نام مردم و پزشکان این طرح عملیاتی می‌شود یک ماه است.

بر این اساس مردم باید پس از ثبت‌نام خود باید بتوانند پزشک خود را انتخاب کند و در مرحله بعد یک ویزیت پایه برای آنها صورت می‌پذیرد که تمام اطلاعات آنان جمع‌آوری می‌شود و هر پزشک نیز باید برای این ویزیت پایه 20 دقیقه زمان بگذارد در حالی که می‌تواند تا 2500 نفر را نیز تحت پوشش خود قرار دهد که تمام این مسائل زمان خاص خود را می‌طلبد زیرا بر اساس 220 سوال که در سامانه وجود دارند حداقل باید بیش از 50 سوال از افراد توسط پزشک پرسیده شود تا در سامانه اطلاعاتی آنان قید شود و همه این مسائل زمان خاص خود را می‌طلبد.

بر این اساس تمام افراد از جمله کودکان، بزرگسالان، جوانان، مرد و زن پس از ثبت‌نام در طرح پزشک خانواده باید به پزشک مخصوص خود مراجعه کنند تا تمام مراقبت‌های حوزه سلامت بر روی آنان توسط این پزشک صورت پذیرد.

ــ پس بیماران خاص که سال‌های متوالی به پزشک مخصوص خود باید مراجعه می‌کردند تکلیف آنان به چه صورت خواهد بود؟

رخشانی: سئوال درستی مطرح کردید. ما در طرح پزشک خانواده تمهیداتی لحاظ کرده‌ایم که بیماران خاص هم بتوانند پزشک خانواده خود را انتخاب کنند و شرایطی برای آنان فراهم باشد که بتوانند مانند گذشته به پزشک معالج تخصص خود مراجعه کنند.

ــ به دلیل آنکه پزشک خانواده در تهران در گذشته کلید آن خورده بود یک تعداد پزشک و مردم در سامانه پزشک خانواده تهران ثبت‌نام کرده بودند آمار آنان چه تعداد است و آیا مردمی که قبلاً ثبت‌نام کرده بودند بار دیگر باید مجددا ثبت‌نام کنند؟

رخشانی: در گذشته یک میلیون و 500 هزار نفر از مردم تهران برای پزشک خانواده ثبت‌نام کرده بودند و بالغ بر هزار پزشک نیز مشارکت خود را با ثبت نام در این طرح اعلام کرده بودند. حال مردمی که قبلاً در طرح پزشک خانواده ثبت نام کرده بودند دیگر نیاز نیست مجدداً ثبت نام کنند و اگر ثبت نام نیز کنند در زمانی که کد ملی خود را اعلام می‌کنند سامانه به آنان اعلام می‌کند آنها قبلاً ثبت نام کرده‌اند و می‌توانند در برنامه طرح پزشک خانواده حضور داشته باشند.

ولی مقوله پزشکان متفاوت است شاید ما یک هزار پزشک قبلاً در طرح پزشک خانواده ثبت‌نام کرده بودیم اما ممکن است تعدادی از آنان دیگر مایل نباشند در این طرح حضور داشته باشند و در مجموع فراخوان و ثبت نام پزشکان در طرح پزشک خانواده با ثبت نام مردم متفاوت است.

تسنیم: اگر افراد قبل از ویزیت پایه و بعد از آن بیمار شوند چگونه می‌توانند از خدمات پزشک خانواده یا غیر از آن بهره‌مند شود؟

رخشانی: ما برای این مسئله تمهیداتی را لحاظ کرده‌ایم مبنی بر اینکه مردم در طول این زمان از هر 2 سرویس پزشک خانواده و غیر آن بتوانند بهره‌مند شوند و این زمان را در حدود 3 ماه تعیین کرده‌ایم و حتی در شیراز 6 ماه نیز این پروسه به طول انجامیده است که ما آن را تمدید کردیم.

تسنیم: مردم در طرح پزشک خانواده برای ویزیت پایه و ویزیت‌های دیگر و در نهایت برای دارو، آزمایش و سونوگرافی چه مبلغی باید بپردازند؟

رخشانی: مردم برای ویزیت پایه و دیگر ویزیت‌های معاینه‌ای 10 درصد فرانشیز را می‌پردازند که براساس تعرفه جدید 550 تا 700 تومان می‌شود و برای دارو، آزمایش و سونوگرافی نیز باید 30 درصد فرانشیز را پپردازند و این در حالی است که هزینه‌های دارو و آزمایشات همینک در حدود بالای 60 تا 80 درصد است.

ــ برای شروع طرح پزشک خانواده تهران آیا فازهای دوم و سوم یعنی ارجاع به بیمارستان‌ها را نیز خواهیم داشت؟

رخشانی: خیر، فعلاً برای تهران فاز دوم و سوم را نخواهیم داشت و این مراحل بیشتر در 2 شهر مازندران و شیراز به اجرا درآمده است.

ــ برای شروع طرح پزشک خانواده در تهران آیا 3 دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ایران و تهران مشارکت خواهند داشت و مناطق پوششی آنان به چه صورت است؟

رخشانی: بله، اصلاً وظیفه اصلی اجرای طرح پزشک خانواده در تهران بر عهده این 3 دانشگاه علوم پزشکی است و هر کدام از این دانشگاه‌ها مناطق مختلفی را تحت پوشش قرار می‌دهند. البته این مسئله را نیز باید عنوان کنم وقتی ما می‌گوییم تهران، فقط منوط به پایتخت نیست بلکه شهرستانهای تهران را نیز در بر می‌گیرد.

ــ یکی از نقدهایی که به سیستم وزارت بهداشت و مسئولان آن وارد می‌شود آن است که با توجه به اینکه طرح بزرگی مانند طرح پزشک خانواده که باید توسط رسانه‌ها اطلاع‌رسانی مناسبی صورت پذیرد به چه دلیل به صورت ضربتی و با یک اطلاع‌رسانی ضعیف شروع می شود؟

رخشانی: بله، این مسئله را قبول دارم که باید اطلاع‌رسانی بزرگترین طرح ملی سلامت کشور با مشارکت تمام رسانه‌های کشور انجام شود و معتقد هستم که خبرنگاران رسانه‌ها باید چالش‌های اجرایی طرح پزشک خانواده را بررسی کنند و نتایج آن را در اختیار سیاست‌گذاران بگذارند و از این مسئله واهمه نداشته باشیم که خبرگزاری‌ها مانع هستند بلکه ما مسئولان باید مشکلات را به صورت شفاف به آن پاسخ و برای برون رفت از آن راه‌حلی‌های را مشخص کنیم.

در دنیا همیشه این مسئله مطرح است که وقتی یک طرحی را به اجرا در می‌آورند در طول اجرای آن طرح نواقص آن را برطرف می‌کنند ولی متاسفانه در کشور ما در زمان اجرای یک طرح اگر با مشکلی مواجه شوند اصل طرح را کنار می‌گذارند که این مسئله باید اصلاح شود. در کشورهای دیگر پزشک به هیچ عنوان حق ندارد و نمی‌گذارد که هزینه اضافی سلامت به دولت‌ها وارد شود و اجرای طرح پزشک خانواده نیز با هدف ارتقای سلامت مردم ایران صورت می‌پذیرد.