قلب و ناگهان ایست

اینجا قلب است؛ عضوی تقریبا به اندازه مشت بسته هر کس که در وسط قفسه سینه با کمی تمایل به سمت چپ قرار گرفته و به وسیله استخوان‌های دنده و جناغ سینه محافظت می‌شود.

قلب شاید در ابتدا فقط یک عضو مکانیکی به نظر برسد که وظیفه آن از یک طرف پمپاژ خون به داخل ریه برای تصفیه و از طرف دیگر فرستادن خون تصفیه شده به داخل تمام اعضای بدن است، اما در واقع قلب حیاتی ترین و پرکارترین عضو بدن است که اکسیژن و غذای لازم را برای سلول های بدن تامین می کند.

قلب، وظیفه و مسوولیت سنگینی را تا آخرین لحظه حیات بر عهده دارد که اگر بخواهید نمایی از مکانیسم آن در بدن داشته باشید، به این صورت است که خون تیره را از دو ورید دریافت می کند و پس از وارد ساختن به ریه و اکسیژن گیری از طریق چهار ورید به نام ورید های ریوی به سمت قلب چپ بازمی گرداند.

در قلب چپ که از دهلیز و بطن چپ تشکیل می شود، خون روشن پس از ورود به دهلیز چپ از طریق دریچه میترال وارد بطن چپ و از طریق بزرگ ترین شریان بدن موسوم به آئورت به تمام قسمت های بدن فرستاده می شود.

اما نکته بسیار مهم آن است که قلب قادر به تغذیه سلول های خود نیست، در حالی که خود نیز مانند تمام اعضای بدن برای فعالیت نیاز به خون دارد.

به بیان دیگر با این که قلب همواره از خون سرشار است، ولی به هیچ وجه نمی تواند از این خون به طور مستقیم و بدون واسطه برای تغذیه خود استفاده کند؛ بنابراین تغذیه آن به وسیله عروق مخصوصی انجام می شود که کرونر نام دارد. حال شاید بتوانید تصور کنید که در صورت گرفتگی این عروق و توقف یا اختلال خون رسانی به قلب، چه بلایی برسر عضوی می آید که حیات بقیه اعضای بدن به آن وابسته است؛ بلایی که به حکم سکته قلبی می تواند پایان مسیر زندگی هر شخصی، اعم از زن و مرد یا جوان و پیر را رقم بزند.

وقتی مهر سکته بر قلب تان می خورد

عضلات قلبی نیز همانند سایر بافت های بدن نیازمند اکسیژن و مواد غذایی است تا زنده بمانند و بتوانند وظیفه خود را انجام دهند.

این نیاز با رساندن خون اکسیژن دار از راه سرخرگ های تاجی قلب تامین می شود که اولین رگ هایی است که از سرخرگ خروجی اصلی قلب منشعب می شود. تنگ یا بسته شدن این رگ ها یا در واقع عروق کرونر به معنای بروز بیماری عروق قلب است که از شایع ترین و مهم ترین بیماری قلبی و حاصل آن سکته و نارسایی قلب است.

یکی از عوارض بسیار مهم سکته قلبی که بیشتر در دقایق اولیه روی می دهد، اختلال در ریتم طبیعی قلب و بروز ایست قلبی است.

ایست قلبی معمولا به دنبال مسدود شدن رگ تغذیه کننده قلب اتفاق می افتد. در صورت بروز ایست قلبی اگر در مدت سه تا پنج دقیقه، اقدامات احیای قلبی ـ ریوی شروع نشود، بیمار خواهد مرد. یکی دیگر از عوارض بسیار مهم سکته قلبی، از بین رفتن قسمت وسیعی از عضله قلب و بروز نارسایی است که باید تحت درمان سریع و موثر قرار بگیرد.

حفاظت از قلب، از دوران کودکی

این درست است که تقریبا همه سکته های قلبی در نتیجه آرترواسکلروز یا تنگی عروق کرونر و کاهش خون رسانی به قلب صورت می گیرد، اما برخی از عوامل خطر گرفتگی عروق کرونر تغییرناپذیر است، یعنی به جنس مذکر، سن بالا و سابقه خانوادگی برمی گردد، بخصوص آن که سکته قلبی جزو بیماری هایی است که عوامل خطرساز آن از دوران کودکی شکل می گیرد.

به بیان دیگر روند گرفتگی عروق از زمان بچگی شروع شده و چربی بتدریج در دیواره رگ های خونی رسوب می کند. این رسوب در سنین کودکی باعث تنگی عروق نمی شود، اما همین نواحی ممکن است زمینه ساز ایجاد و تشدید تصلب شرایین در بزرگسالی شود.

عوامل خطر دیگر سکته قلبی شامل عوامل تغییرپذیر می شود که ناشی از فشار و چربی خون بالا، استعمال دخانیات، ابتلا به بیماری قند، چاقی و کم تحرکی است.

در واقع گرفتگی عروق کرونر قلب از 25 سالگی شروع می شود و عوامل مختلفی ازجمله کلسترول و قند بالا، مصرف سیگار، فشار خون بالا و عوامل ژنتیک تشدیدکننده آن است.

نشانه هایی که باید جدی گرفت

شاید بسیاری ندانند که در لحظه های اولیه پس از سکته چه بر سرشان می آید؟ حتی ندانند که سکته قلبی همیشه با درد همراه نیست.

متخصصان قلب وضع جسمی فرد سکته کرده را این گونه به تصویر می کشند: درد شدیدی همراه با احساس سوزش، خفقان و سنگینی در قفسه سینه ایجاد می شود که ممکن است به فک تحتانی، ناحیه پشت، کتف یا هر دو دست انتشار پیدا کند. البته شدت این علامت در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است از یک سوزش یا درد خفیف تا درد شدید و غیرقابل تحمل بروز کند.

البته سکته قلبی همیشه با درد شدید همراه نیست، بلکه ممکن است حتی یک سوزش خفیف پشت جناغ که بیش از چند دقیقه طول بکشد، حاکی از بروز سکته قلبی باشد، اما تهوع، استفراغ یا تعریق سرد می تواند با این درد همراه باشد.

همین طور ممکن است احساس تنگی نفس ناگهانی، ضعف مفرط، تپش قلب و در مواردی که فرد دچار سنکوپ (ایست قلبی) بشود با از دست دادن هوشیاری و سقوط فرد بخصوص در افراد مسن همراه باشد.

مردان بیشتر سکته می کنند

مردان به دلیل آن که تحت فشارهای فیزیکی، کارهای سنگین و فشارهای شغلی بیشتری هستند در ارتباط با سکته قلبی در معرض خطر بالاتری قرار دارند. البته برخی مطالعات نیز بر استعداد بیشتر مردان از نظر ژنتیکی برای گرفتگی عروق و مشکلات قلبی عروقی تاکید دارد.

برخی روان شناسان نیز بر جمع شدن تنش های روحی در مردان، به علت ناتوانی شان در بهره گیری از روش های تخلیه فشارهای روحی و روانی همچون زنان تاکید دارند.

با وجود آن که بیماری عروق قلب در مردان شایع تر است و در سنین پایین تری نسبت به زنان دیده می شود، زنان نیز بخصوص پس از یائسگی به همان اندازه مردان همسال خود در معرض ابتلا خواهند بود. از سوی دیگر این بیماری در افرادی که سابقه خانوادگی آن را دارند، بیشتر دیده می شود و با افزایش سن احتمال ابتلای به آن نیز بیشتر می شود.

قلبی که مستحق سکته نیست

واقعیت آن است که بسیاری از بیماری ها و مشکلات قلبی ـ عروقی که می تواند به سکته قلبی منجر شود، قابل کنترل و پیشگیری است.

آنچه در بسیاری موارد به دور ماندن از خطر سکته قلبی کمک می کند، اصلاح الگو یا شیوه زندگی است که البته اگر از کودکی صورت بگیرد، کاملا موثر خواهد بود. شاید بتوان سیگار و دخانیات را مهم ترین عامل خطری دانست که باید مهار شود؛ چراکه هر فرد سیگاری خطر ابتلا به سکته قلبی را برای خود پنج برابر و برای اطرافیان دو برابر می کند و هر چه مقدار و مدت مصرف دخانیات بیشتر باشد این خطر بیشتر است.

چاقی و زیادی چربی خون نیز از عوامل خطر دیگر است که برای تغییر آنها باید از ورزش و تحرک روزانه و تغذیه صحیح کمک گرفت. به این ترتیب علاوه بر داشتن برنامه ورزشی و بخصوص پیاده روی روزانه باید از غذاهای چرب پرهیز و از میوه ها و سبزیجات بیشتر استفاده کرد.

البته نباید فراموش کرد که کاهش و کنترل استرس نیز یکی از راه های موثر در کاهش خطر سکته قلبی محسوب می شود.