رییس‌جمهور: اعتدال در سیاست خارجی، کنار زدن افراط در روابط ایران با دیگر کشورهاست

رییس‌جمهور در ادامه دیدارها و گفت‌وگوهای خود در حاشیه حضور در مجمع عمومی سازمان ملل، با جمعی از اعضای موسسات تحقیقاتی آمریکا ملاقات کرد و ضمن سخنرانی در این جمع، به پرسش‌های آنها پاسخ داد.

متن کامل سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی بدین شرح است:

«بسم الله الرحمن الرحیم

خانمها، آقایان

از فرصت ملاقات با شما و گفت‌وگو درباره شماری از موضوعات که طی سالهای اخیر ذهن همه ما را مشغول کرده است، بسیار خوشوقتم. بر این باورم که امروز می توانم مانند یک همکار با شما سخن بگویم؛ چراکه من نیز تا همین اواخر شغلی مشابه شغل شما داشته و یک موسسه تحقیقاتی، یعنی مرکز تحقیقات استراتژیک، در تهران را برای سالهای طولانی مدیریت کرده ام. معتقدم که تعاملات بیشتر در سطح مراکز تحقیقاتی می تواند به تولید علم و درک بیشتر بین مردمان و رهبران دو کشور کمک کند و مانع از آن شود که پیش‌داوری‌ها و اغراض مبنای سیاستگذاری قرار گیرد.

طی سالهایی که مسئولیت ریاست جمهوری را به عهده دارم، اعتدال و عقلانیت، راهنمای من در اتخاذ سیاست‌ها و اجرای آنها در همه حوزه ها خواهد بود. من با تاکید بر اعتدال، در مبارزات انتخاباتی شرکت کردم و با فاصله زیاد در انتخابات پیروز شدم. لذا، بر مبنای ماموریت روشنی که از رای دهندگان دریافت کرده ام، متعهد به انجام وظیفه در چارچوب اعتدال هستم که از جمله مستلزم برقراری تعادل، بین واقع بینی و آرمانهای جمهوری اسلامی است.

اعتدال در حوزه سیاست خارجی، به معنی کنار زدن رهیافت‌های افراطی در هدایت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورها است. در این چارچوب، ما در پی درک و تعامل موثر و سازنده با جهان خارج خواهیم بود، بر ایجاد اعتماد متقابل با همسایگان و دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی متمرکز خواهیم شد و خواهیم کوشید تا سیاست خارجی خود را بر مبنای کمک به توسعه اقتصادی کشور باز تعریف نماییم. برای این منظور، در جهت کاهش و زدودن تنش‌ها در سیاست خارجی و نیز تقویت روابط با شرکای سنتی و جدیدمان در همه مناطق تلاش خواهیم کرد. بدیهی است که برای تحقق این امور به ایجاد اجماع در داخل و تعیین اهداف بطور شفاف نیاز داریم و در این مورد مشغول تلاش هستیم.

همزمان، ضمن تلاش برای اجتناب از تقابل و تعارض، به دقت مترصد منافع خود در همه حوزه ها خواهیم بود. از آنجا که در جهانی زندگی می کنیم که به نحوی فزاینده در حال به هم وابسته شدن و در هم تنیده شدن است، اعتقاد داریم که تنها از طریق تعامل و همکاری فعالانه بین کشورها می توان در مواجهه با چالشهای جهانی که در برابر بشریت قرار دارند، موفق بود. برخورد با این چالشها مستلزم پاسخی جمعی است و هیچ کشوری نمی تواند به تنهایی و در انزوا از عهده چالشهایی که با آن مواجه است، برآید. قدرتهای بزرگ نیز استثنایی بر این قاعده نیستند؛ چراکه آنها نیز به نحوی فزاینده مواجهه انفرادی با چالشهای خاص خود را دشوار یافته اند.

رشد سریع اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور و توانایی آنها در پر کردن شکاف با جهان توسعه یافته حاکی از آن است که بازدهی اقتصادی آنها در حال پیشی گرفتن از بازدهی اقتصادی جهان توسعه یافته است. بر اساس برآوردهای موجود، محتمل است که اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور تا سال 2030 حدود 60 درصد کل تولید ناخالص جهانی را از آن خود سازند؛ این درحالی است که سهم آنها از اقتصاد جهانی در سال 2000 از حدود 40 درصد تجاوز نمی کرد. طبعا، این امر به آنها امکان خواهد داد تا نقشی مهم تر در سیاست جهانی ایفا نمایند. در چنین شرایطی و نیز در حالی که وابستگی متقابل و رهیافت همکاری- رقابت، و نه دشمنی، سکه رایج شده است، بدیهی است که بازی حاصل جمع صفر و رهیافت برد - باخت در روابط بین الملل دیگر نمی تواند محلی از اعراب داشته باشد؛ چرا که هیچ کشوری دیگر قادر نیست منافع خود را به زیان منافع دیگران پیش ببرد. آنان که هنوز ممکن است بر اتخاذ چنین شیوه هایی اصرار کنند، نهایتا خود را و دیگران را درگیر معادله باخت - باخت خواهند کرد.

در دوره گذاری که در آن به سر می بریم، ایران از توانایی های بالفعل و بالقوه لازم برای افزایش نقش خود در صحنه جهانی برخوردار است؛ ارزشهای ما به نحوی شتابان در حال ریشه دواندن است. انتخابات اخیر در ایران که 73 درصد از واجدان شرایط در آن شرکت کردند، نشان داد که چگونه آنچه را که ما مردم سالاری دینی می نامیم در حال بلوغ است. فرهنگ و تمدن چندین هزار ساله ایران، مداومت استثنایی دولت ایرانی که ریشه در هزاره ها دارد، جغرافیای سیاسی خاص ایران، ویژگیهای جامعه ایرانی که موجب ثبات اجتماعی در کشور در هنگامه تلاطمها در منطقه شده و نهایتا فوجی از جوانان تحصیل کرده ایرانی، همه و همه، به ما امکان می دهد تا با اطمینان به آینده بنگریم و در پی ایفای نقشی عمده در سطح جهانی باشیم؛ نقشی که شایسته مردم ما باشد و هیچ بازیگری در سیاست جهانی نتواند آنرا نادیده بگیرد.

خانمها و آقایان،

ما همچنین در حال بررسی ابعاد مختلف بازسازی و بهبود روابط دو جانبه و چند جانبه با کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی بر مبنای برابری و احترام متقابل هستیم. اقدام در این حوزه شامل تلاش برای کاهش تنشها، از سر راه برداشتن موانع و توسعه جامع روابط، از جمله روابط اقتصادی، می باشد.

می توانیم کار در این حوزه را با اجتناب از ایجاد هر گونه تنش جدید در روابط ایران و آمریکا آغاز کنیم و همزمان در جهت حذف تنشهایی که از گذشته به ارث برده ایم و همچنان مخل روابط دو کشورند، بکوشیم. در حالی که ممکن است ما نتوانیم منبع عمده بی اعتمادی و تردید مردم ایران نسبت به دولتهای آمریکا طی 60 سال گذشته را فراموش کنیم، اما نیاز داریم که بر شرایط فعلی متمرکز شویم و به آینده نگاه کنیم؛ باشد که تجربه گذشته پر فراز و نشیب چراغی شود برای روشن کردن راه آینده. ما در کسوت رهبران باید سیاست بازیهای حقیرانه را پشت سر نهیم و به جای دنباله روی از گروههای فشار در کشورهای خود، هدایت امور را خود در دست گیریم.

به نظر ما، همکاری در ارتباط با موضوعات مورد نگرانی و نیز مورد علاقه دو طرف و مبنا قرار دادن آنها برای کار بیشتر می تواند نقطه شروع دیگری باشد؛ چرا که این امر می تواند در جهت تخفیف تنشهای موجود در منطقه نیز مفید واقع شود. برای این منظور، ضروری است که با گروه های فشار که چه در آمریکا و چه در منطقه، هدفی جز ملتهب نگه داشتن فضا را دنبال نمی کنند، مقابله کنیم. این گروهها در پی پیشبرد هدف خود که همآنا انحراف توجه بین المللی از مسائل مربوط به خودشان، ممانعت از ارتقاء موقعیت ایران در منطقه، کاهش امکان حل مرضی الطرفین مسئله برنامه هسته ای ایران و افزایش امکان ادامه تقابل ایران و آمریکا می باشد، هستند.

خانمها و آقایان،

انتخاب مردم ما در انتخابات اخیر در شرایطی انجام شد که منطقه ما بیش از هر زمان دیگر با فرقه گرایی، دشمنی بین گروههای مختلف و شکل گیری حوزه های جدیدی برای رشد افراطی گری و تروریسم مواجه است. همزمان، استفاده اخیر از سلاح شیمیایی در سوریه نیز می تواند ذهن مردم منطقه را برای سالها درگیر خود کند. ما اعتقاد داریم که در چنین شرایطی، صدای اعتدالی که از منطقه برخاسته، می تواند آرام بخش باشد و سیر امور را به نحوی سازنده و مثبت تحت تاثیر قرار دهد.

جای تاسف است که در حال حاضر کشورهای زیادی در منطقه ما با مشکلات و چالشهای داخلی و بین المللی که برای دیگر بازیگران منطقه ای و بین المللی نیز دارای تبعاتی است، مواجه اند. تردیدی نیست که این مشکلات غالبا شامل موضوعاتی است که مورد علاقه یا موجب نگرانی بسیاری از بازیگران منطقه ای و جهانی است؛ بازیگرانی که باید دست به دست هم داده و تلاش مشترکی برای مواجهه با آنها صورت دهند. کشور من به عنوان یک قدرت عمده در منطقه کاملا آماده است تا در چنین جهتی حرکت کند و از هیچ تلاشی برای کمک به یافتن راه حل برای این مشکلات فروگذار نکند و از این طریق به حفظ صلح، ثبات و امنیت در منطقه کمک کند. در چنین شرایطی، ما تلاشهای برخی از کشورها برای معرفی ایران به عنوان تهدید و کاستن از اعتبار ایران در منطقه و جهان را غیر سازنده می دانیم و معتقدیم که آنها باید به خاطر مصلحت صلح و ثبات در منطقه و ماورای آن از این گونه رفتارها پرهیز کنند.

من عمیقا بابت تراژدی انسانی در سوریه و رنجهای شدیدی که مردم آن کشور طی دو سال و نیم اخیر متحمل شده اند، متاسفم. دولت من به عنوان نماینده مردمی که دهشت ناشی از کاربرد سلاح شیمیایی را تحمل کرده اند، قویا استفاده از این سلاح در منازعه جاری در سوریه را محکوم می کند. من همچنین نگران شرایط مناسبی هستم که در برخی از مناطق سوریه برای رشد و نمو ایدئولوژیهای افراطی و گردهمآیی تروریستها فراهم شده که یادآور شرایط در برخی مناطق مجاور مرزهای شرقی ما در دهه 1990 است. این امر نه تنها برای ما بلکه برای بسیاری از دیگر کشورها نیز موجب نگرانی است. رفع این مشکل مستلزم همکاری همگان برای یافتن راه حلی با دوام برای حل سیاسی مسائل داخلی در سوریه است.

همزمان بسیار خوشحالیم که نهایتا دیپلماسی توانست حداقل در ارتباط با وجهی از بحران سوریه دست بالا را بیابد و قضاوت درست بر گرایشهای جنگ طلبانه غلبه کند. ضروری است که پیشرفت حاصله در این مورد را مبنا قرار دهیم و در جهت نیل به تفاهم در این مورد که حل بحران سوریه نیازمند تلاشهای هماهنگ منطقه ای و جهانی است، بکوشیم. ما به سهم خود آماده ایم تا در جهت تسهیل هر مذاکره جدی بین طرفهای منطقه ای و فرامنطقه ای با هدف برقراری صلح و ثبات در سوریه کمک کنیم. در این مورد نیز همچون دیگر موارد، ضروری است که از درگیر شدن در یک بازی با حاصل جمع صفر خودداری کنیم.

خانمها و آقایان،

اجازه دهید تا در بخش پایانی سخنانم، بطور خلاصه به برنامه صلح آمیز هسته ای ایران که طی چند دهه اخیر با جار و جنجالهای زیادی مواجه بوده، بپردازم. شما بهتر می دانید که در این دوره به دفعات پیش بینی هایی مبنی بر قرار داشتن ایران در آستانه ساخت بمب اتمی صورت گرفته که همه آنها بی پایه بوده است. سابقه این گونه پیش بینی های بی اساس حتی به دهه 1990 نیز باز می گردد. در تمام طول این دوره، کسانی که در این مورد هشدار داده اند، در جهت تهدید جلوه دادن ایران برای منطقه و جهان کوشیده اند. ادعای تهدید بودن ایران نیز از ادعاهایی است که بی اساس بودن آن به دفعات اثبات شده است. همه ما به خوبی می دانیم که تحریک کننده اصلی در این زمینه کیست و چه منافعی قرار است از بزرگنمایی این موضوع حاصل شود. همچنین می دانیم که این ادعاها علیه ایران متناسب با میزان فشار بین المللی جهت توقف خانه سازی ها و بحث خاتمه اشغال اراضی فلسطینی نوسان پیدا می کند. آنان که دائما آژیر خطر جعلی در ارتباط با ایران به صدا در می آورند، به این حداقل نیز بی توجهند که حتی مطابق برآورد جامعه اطلاعاتی آمریکا، ایران تصمیمی برای ساخت سلاح هسته ای نگرفته است.

ما همواره متعهد شده ایم که دست به اقدامی در جهت تولید سلاح هسته ای نزنیم. همانطور که در فتوای مقام معظم رهبری تصریح شده، ما قویا اعتقاد داریم که تولید، انباشت و استفاده از سلاحهای هسته ای با تعالیم اسلامی مغایرت دارد. من همچنین باید تاکید کنم که ما هرگز به گزینه ساخت سلاح هسته‌ای نیاندیشیده‌ایم. ما اعتقاد داریم که این گونه سلاحها تنها می توانند موجب تضعیف منافع و امنیت ملی ما شوند و به این دلیل هیچ جایی در دکترین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ندارند و حتی صرف وجود این تصور در جهان که ایران ممکن است در پی چنین سلاحهایی باشد، برای امنیت و منافع عمومی ما مضر است.

من در دوره مبارزات انتخاباتی خود را در برابر مردم متعهد کردم تا حداکثر تلاشم را برای تسریع در رفع تقابل بر سر برنامه هسته ای صلح آمیز ایران انجام دهم. برای انجام این تعهد و بهره گیری از پنجره ای که در نتیجه انتخابات اخیر گشوده شده، دولت من آماده است تا از هر امکانی برای نیل به یک راه حل قابل قبول برای همه طرفها بهره بگیرد. برای این منظور، ما آماده کار با گروه 1+5، اعضای آن و دیگران با هدف تامین شفافیت کامل در چارچوب مقررات بین المللی در مورد برنامه هسته ای ایران هستیم.

توانایی صلح آمیز هسته ای که ما کسب کرده ایم در یک چارچوب شفاف و مورد شناسایی بین المللی بکار گرفته خواهد شد و همانطور که طی سالهای اخیر عمل شده، سازمان بین المللی انرژی اتمی در چارچوب سازوکارهای پادمان و نظارت بین المللی دسترسی کامل به آن داشته و خواهد داشت. اعتقاد داریم که در چنین مسیر مناسب و قانونمندی است که جامعه بین المللی می تواند از ماهیت منحصرا صلح آمیز برنامه هسته ای ایران مطمئن شود. در چنین چارچوبی، ما همچنین آماده ایم تا در جهت رفع هر گونه ابهام و پاسخ دادن به هر گونه سوال منطقی درباره برنامه هسته ای صلح آمیز ایران اقدام کنیم. ضمن ارائه چنین اطمینان‌هایی، اجازه دهید تاکید کنم که ما هرگز و تحت هیچ شرایطی از حقوق ذاتی خود در جهت بهره مند شدن از تکنولوژی صلح آمیز هسته ای از جمله غنی سازی صرفنظر نخواهیم کرد.

تداوم فشار، ارعاب و اعمال تدابیر فرامرزی علیه مردم ایران و غیرنظامیان بیگناه، تلاش برای جلوگیری از دسترسی آنها به طیفی از نیازمندیها از فنآوری تا دارو و از علوم تا مواد غذایی تنها می تواند موجب مسموم شدن فضا و نامناسب شدن شرایط لازم برای پیشرفت در جهت حل مسئله و تضعیف عزم و اراده ما در این رابطه شود.

ما ضمن مدنظر داشتن عناصر فوق‌الذکر، کاملا برای تعامل جدی در هر روندی در جهت نیل به یک راه حل مرضی‌الطرفین آماده هستیم و با حسن نیت و ذهنی خلاق وارد این روند خواهیم شد. امیدواریم که طرفهای ما نیز از این پنجره ای که گشوده شده استفاده کنند و با ذهنی باز و مبتنی بر هنجارها و معیارهای مشخص و عینی آمادگی همراهی با ما را بیابند.

ضمن تشکر از شما خانم‌ها و آقایان به خاطر شنیدن سخنان من، اکنون آماده شنیدن نظرات و پاسخ به سوال‌های شما هستم.»