باید ها و نباید های در دوران بارداری

بدون شک 9 ماه انتظار کشیدن آسان نیست. امید و آرزوی خیلی‌ها با کودکی که به دنیا می‌آید به ثمر می‌نشیند. حالا فرض کنید پس از این همه انتظار، کودکی به دنیا بیاید که سالم نباشد یا در میانه راه بگویند باید بارت را زمین بگذاری، چرا که موجود کوچکی که با خودداری بخوبی رشد نکرده است.

تحملش سخت است، نه؟ شاید بسیاری از مشکلاتی که برای جنین رخ می دهد غیرقابل پیش بینی باشد و نتوان از آنها پیشگیری کرد، ولی بعضی از آنها با احتیاط بیشتر قابل پیشگیری است. چندی پیش پژوهشگران انگلیسی با ارائه یگ گزارش علمی به مادران باردار توصیه کرده اند باید برای اطمینان از سلامت جنین از تماس با بسیاری از مواد شیمیایی موجود در محصولات خانگی خودداری کنند.

آنها درباره استفاده از لوازم آرایشی، مواد غذایی کنسروشده و غذاهای آماده، ژل های بدن شوی و استشمام مواد شیمیایی موجود در رنگ، مواد شوینده و خوشبوکننده های هوا به زنان باردار هشدار داده اند. این پژوهشگران تاکید کرده اند این موارد فقط توصیه هستند و تاثیر منفی آنها به اثبات نرسیده است. در گپی که با کارشناسان زده ایم، پرسیده ایم زنان باردار چقدر باید این توصیه ها را جدی بگیرند.

سارا اسلامی

دکتر محمدرضا وفا/ متخصص تغذیه


کدام یک از ترکیبات به کار رفته در محصولات مورد استفاده در زندگی روزمره برای زنان باردار خطرناک تر است؟

بعضی از موادی که در ساخت محصولات مختلف به کار می روند می توانند برای سلامت انسان ها خطرآفرین باشند. بیسفنول آ و فتالات ها از جمله ترکیبات هیدروکربنات نفتی هستند که در ساخت محصولات مختلفی مانند پلاستیک ها، ظروف یکبار مصرف و انواع غیرفلزی بسته بندی مواد غذایی به کار می روند. این مواد می توانند با ورود به موادغذایی، به بدن مصرف کننده راه پیدا کنند. این ترکیبات خطرهای مختلفی دارند، از جمله این که سرطان زا هستند. علاوه بر ترکیبات شیمیایی موجود در بسته بندی مواد غذایی، مواد نگهدارنده ای که برای افزایش ماندگاری غذاهای آماده و کنسروی به آنها افزوده می شود، ممکن است مضر باشد. مواد نگهدارنده برای به تاخیر انداختن فساد مواد غذایی به کار می رود، ولی در عین حال کیفیت آنها را کاهش می دهد.

آیا این مواد برای همه به طور یکسان خطرناکند؟

این مواد برای همه افراد مضر است ولی می تواند برای بعضی گروه های آسیب پذیر خطرهای بیشتری داشته باشد؛ برای مثال زنان باردار، کودکان و سالمندان ممکن است تاثیر بیشتری از آنها بگیرند. این گروه ها بهتر است از غذاهای تازه، سالم و فرآوری نشده استفاده کنند. فرآوری کردن مواد خوراکی، تراکم مواد مغذی و ارزش غذایی آنها را کاهش می دهد. در واقع گروه های آسیب پذیر بهتر است فقط در شرایط خاص که به غذاهای تازه دسترسی ندارند از غذاهای آماده، نیمه آماده و کنسروی استفاده کنند؛ برای مثال در سفر.

سرعت زندگی مدرن چقدر در بروز این مشکل موثر است؟

این روزها افراد سرعت را فدای کیفیت می کنند، به همین دلیل استفاده از غذاهای آماده، نیمه آماده و کنسروی هم بیشتر رواج یافته است؛ در حالی که تغذیه ارتباط مستقیمی به سلامت دارد و نباید کیفیت را فدای سرعت کرد. این موضوع درباره زنان باردار اهمیت بیشتری دارد، چون سلامت جنین مطرح است. تغذیه نامناسب مادر می تواند سلامت جنین را به خطر بیندازد.

اگر خانم های باردار کمتر از این نوع خوراکی ها استفاده کنند باز هم مشکلی پیش می آید؟

علم تغذیه به کیفیت زندگی می پردازد، به همین دلیل من به عنوان یک متخصص تغذیه به مادران باردار توصیه می کنم در طول بارداری خود اصلا از غذاهای آماده، نیمه آماده و کنسروی استفاده نکنند. به اعتقاد من، حتی اگر آنها فقط یک بار بدون دلیل از این مواد غذایی استفاده کنند هم اشتباه کرده اند. در هر موقعیت و شرایط زمانی و مکانی که امکان انتخاب میان غذاهای تازه از یک سو و مواد خوراکی آماده و نیمه آماده وجود داشته باشد، بهتر است افراد بویژه اگر در گروه های آسیب پذیر قرار دارند، غذاهای تازه را انتخاب و از خوردن غذاهای کنسروی و آماده خودداری کنند. نباید در انتخاب نوع غذا فقط به سرعت یا راحتی فکر کرد چون کیفیت غذا اهمیت بیشتری دارد.

یعنی حتی یک بار هم مشکل دارد؟

نمی توان مدعی شد سموم شیمیایی حتما به بیماری ها و مشکلات جسمی منجر می شوند، به همین دلیل شاید یک بار استفاده از محصولاتی که حاوی مواد شیمیایی هستند تاثیر منفی نداشته باشد. ولی هر قدر مصرف این محصولات افزایش یابد احتمال خطرزا بودن آنها افزایش می یابد، چرا که مواد شیمیایی از این خاصیت برخوردار هستند که در بافت های نرم بدن مانند کبد جمع می شوند.

به همین دلیل افراد بویژه گروه های آسیب پذیر بهتر است فقط هنگامی که ناچارند و به غذاهای تازه دسترسی ندارند، از مواد خوراکی آماده، نیمه آماده و کنسروی استفاده کنند، چرا که استفاده زیاد از این مواد در نهایت به کیفیت سلامت افراد آسیب می رساند.

چه توصیه هایی برای خانم های باردار دارید؟

از قدیم می گویند زن باردار باید به اندازه دو نفر غذا بخورد یا خوراک او دو برابر شرایط عادی باشد، ولی این باور صحت ندارد. زنان در دوران بارداری به مواد غذایی بیشتری نیاز دارند، ولی این به معنای زیاده روی در خوردن غذا نیست. بهتر است به جای افزایش بیش از حد میزان غذایی که می خورند و در نتیجه دریافت کالری اضافی، وعده های غذایی و میان وعده های روزانه را افزایش دهند. البته در این زمینه باید به توصیه های پزشک خود یا یک متخصص تغذیه عمل کنند و متناسب با شرایطی که دارند بتدریج و به اندازه وزن اضافه کنند.

دکتر شیرین کاویان پور/ متخصص زنان و زایمان



فست فودها چه خطرهایی برای زنان باردار و جنین دارند؟

بر اساس بعضی پژوهش هایی که انجام گرفته است به زنان باردار توصیه می کنیم از مواد غذایی آماده و نیمه آماده و خوراکی هایی که حاوی مواد نگهدارنده هستند، استفاده نکنند؛ از جمله می توان به غذاهای کنسرو شده و سوسیس و کالباس اشاره کرد. البته این هشدارها فقط درباره زنان باردار مطرح نیست و افراد دیگر هم بهتر است کمتر از چنین غذاهایی استفاده کنند، چرا که سرطان زا هستند. این مواد می توانند روی جنین در حال رشد هم تاثیر منفی بگذارند. در واقع وقتی می گوییم غذاهای آماده، نیمه آماده، کنسروی و حاوی مواد نگهدارنده مضر هستند، تاثیرات آنها روی مراحل رشد جنین می تواند عمیق تر باشد.

آرایش کردن هم خطر دارد؟

استفاده از محصولات آرایشی بویژه اگر غیراستاندارد باشد می تواند برای جنین خطرساز شود. مواد شیمیایی به کار رفته در این محصولات از راه مخاط، چشم و پوست یا دهان جذب بدن می شوند؛ برای مثال در صورتی که درصد غیرمعمولی از سرب در ساخت محصولات آرایشی به کار رفته باشد می تواند روی جنین تاثیر منفی بگذارد. همچنین ممکن است مواد خطرناک و نامناسبی در این محصولات وجود داشته باشد که مصرف کننده از آنها بی خبر است. همین هشدارها را درباره رنگ مو نیز می توان مطرح کرد.

پس بهتر است احتیاط کنیم.

با وجود هشدارهایی که داده شد هنوز مطالعه مشخصی در زمینه تاثیر منفی مواد آرایشی بر جنین انجام نشده است، اما به دلیل مواد شیمیایی به کار رفته در تولید آنها بهتر است زنان باردار از چنین محصولاتی کمتر استفاده کنند. به هر حال امکان مضر بودن آنها وجود دارد و احتیاط شرط عقل است. البته نباید زنان باردار را زیاد محدود کرد. هشدارها و محدودیت های زیاد ممکن است برایشان قابل قبول نباشد و آنها را خسته کند.

جذب مواد شیمیایی از راه ریه مادر چه خطری برای جنین دارد؟

بعضی مواد شیمیایی ممکن است از راه تنفس وارد بدن شود؛ برای مثال هنگام استفاده از مواد شوینده، رنگ های شیمیایی، خوشبوکننده های هوا یا سم های ضدحشرات، مواد شیمیایی موجود در آنها از راه مویرگ های ریه وارد جریان خون می شود. هر چند در زمینه تاثیر این محصولات روی سلامت جنین مطالعه دقیقی انجام نگرفته، ولی بهتر است زنان باردار هنگام استفاده از چنین محصولاتی محتاط باشند، چرا که ممکن است مواد شیمیایی موجود در آنها روی رشد جنین تاثیر منفی بگذارد. به طور کلی مادران باردار باید این نکته را در نظر بگیرند که در حال پرورش یک موجود آسیب پذیر هستند پس نباید احتیاط را فراموش کنند. ممکن است تاثیر منفی بعضی مواد هنوز کشف نشده باشد پس بهتر است هشدارهای موجود را تا حدودی جدی بگیرند؛ برای مثال تا جایی که امکان دارد از تماس پوستی با مواد شیمیایی خودداری کنند.

دکتر سیمین ابراهیم زاده/ متخصص پوست، مو و زیبایی

با توجه به نتایج پژوهش های اخیر، خانم های باردار دیگر نباید از لایه بردار و ضدلک ها استفاده کنند؟

زنان باردار نباید از مواد آرایشی و بهداشتی ای که در تولید آنها ترکیبات حاوی ترئونین و هیدروکینون به کار رفته است، استفاده کنند. از جمله این مواد و محصولات می توان به لایه بردارها، ضدچروک ها و ضدلک ها اشاره کرد. در ساخت بعضی ژل های شست وشو هم ممکن است لایه بردار به کار رفته باشد. زنان باردار از این ژل ها هم نباید استفاده کنند. ولی فوم ها و ژل های معمولی و فاقد لایه بردار مشکلی ندارند. البته در ساخت بعضی از انواع ضدلک ها هیدروکینون به کار نرفته است. زنان باردار باید با مشورت پزشک خود محصولی انتخاب کنند که فاقد این ماده باشد.

رنگ های مو هم در همین گروه جای می گیرند؟

زنان باردار باید توجه داشته باشند در سه ماهه نخست بارداری استفاده از اکسیدان و دکلره توصیه نمی شود.

دکتر منصور نصیری کاشانی/ متخصص پوست، مو و زیبایی

تا چه حدی باید مردم را از مسائل بهداشتی و پزشکی آگاه کرد؟

توصیه های پزشکی و بهداشتی به منظور افزایش کیفیت زندگی و سلامت افراد جامعه مطرح می شوند. قرار نیست این توصیه ها در مردم وسواس بی دلیل ایجاد کند یا آنها را بترساند. من چنین رویکردی را که به افراد در زمینه مسائل اثبات نشده هشدار بدهیم و آنها را بترسانیم، صحیح نمی دانم. سختگیری بیش از حد در زمینه مسائل بهداشتی و پزشکی در افراد استرس ایجاد می کند.

یعنی تئوری ها و نتایج پژوهش ها نباید به طور عمومی مطرح شوند؟

بسیاری از مباحثی که پژوهشگران انگلیسی در این مطلب به آنها اشاره کرده اند در حد تئوری است. این تئوری ها اثبات نشده و درباره آنها تردید وجود دارد. درست نیست در دل مردم شک بیندازیم.

هشدارهای این گونه زندگی را برای افراد سخت می کند. درباره بعضی افراد حتی ممکن است به بیماری وسواس منجر شود و در آنها وسواس فکری و عملی ایجاد کند. انتشار این گونه اخبار و مباحث باعث می شود افراد همیشه نگران باشند با خوردن یا مصرف کردن یک محصول دچار مشکل می شوند، در حالی که این موضوع اثبات نشده است. خود پژوهشگران هم گفته اند نمی خواهند در افراد ترس و نگرانی ایجاد کنند، ولی این کاری است که در عمل انجام می دهند.

بالاخره ما در دنیایی پر از محصولات شیمیایی و مضر زندگی می کنیم. آیا زمان بازگشت به سوی محصولات گیاهی فرا نرسیده است؟

منظور من فقط مباحثی که پژوهشگران درباره مواد غذایی مطرح کرده اند نیست. درباره محصولات بهداشتی و آرایشی هم نباید ترس و نگرانی بیش از حد و اثبات نشده در مردم ایجاد کرد. واقعیت این است که امروزه در ساخت و تولید بسیاری از محصولاتی که اطراف ما هستند، مواد شیمیایی به کار رفته است.

این موضوع حتی درباره محصولاتی که ما آنها را به عنوان گیاهی می شناسیم و تولیدکنندگان آنها چنین ادعایی در موردشان مطرح می کنند، صدق می کند. به این معنا که در ساخت آنها به هر حال از مواد شیمیایی هم استفاده می شود. با این تفاصیل آیا می توانیم انگشت اتهام خود را به سوی همه این محصولات نشانه برویم و بگوییم نباید از آنها استفاده کرد؟ در این صورت زندگی مردم مختل می شود.

در ضمن افراد عادی چیزی درباره ترکیبات به کار رفته در مواد و محصولات مختلف نمی دانند. برای مثال چه کسی می داند در ساخت یک شامپو واقعا چه ترکیباتی به کار رفته است تا بتواند تشخیص بدهد آیا این مواد خطرناک است یا نه؟ بنابراین همان گونه که اشاره کردم من این رویکرد را که در زمینه مسائل پزشکی و بهداشتی هشدارهای اثبات نشده ای مطرح کنیم و در مردم ترس و نگرانی به وجود بیاوریم، نمی پسندم. این هشدارها به مردم کمکی نمی کند. نمی توان تمام محصولاتی را که ممکن است مشکل ایجاد کنند از گردونه خارج کرد، حال چه گیاهی باشند و چه شیمیایی.

منبع: ضمیمه سیب